جلد ۱۱، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۳ )
جلد ۱۱ شماره ۴ صفحات ۳۲۴-۳۱۸ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Goudarzi S, Pourfathollah A, Moghaddam M, Zeidi M, Masaee M. Evaluation of natural autoantibody against red blood cells in healthy individuals. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2015; 11 (4) :318-324
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-843-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-843-fa.html
گودرزی سمیرا، پورفتح‌اله علی‌اکبر، مقدم مصطفی، زیدی مجید، مساعی مریم. اتوآنتی‌باد‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطحی گلبول‌های قرمز در اهداکنندگان خون سالم. فصلنامه پژوهشی خون. ۱۳۹۳; ۱۱ (۴) :۳۱۸-۳۲۴
مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: ۱۱۱-۱۴۱۱۵
متن کامل [PDF 250 kb]
(۳۵۵۳ دریافت)
| چکیده (HTML) (6759 مشاهده)
مقدمه
از دیدگاه فیزیولوژی عمل اساسی سیستم ایمنی، شرکت در حفظ و تامین هموستاز مولکولی آنتی‌ژن است. در واقع فعالیت سیستم ایمنی تنها در جهت شناختن و دفع عوامل عفونی بیگانه و خارجی نیست، بلکه بیشتر در جهت حذف و بلوکه ساختن عوامل مضر و بر هم زننده هموستاز(به ویژه آندوژنی) می‌باشد. در سال 1896 مچینکوف برای اولین بار عملکرد سیستم ایمنی را بیشتر در جهت حفظ ثبات و حالت هارمونی در ارگانیسم یا به عبارت دیگر حفظ هموستاز آن در شرایط متفاوت و متغیر محیطی عنوان کرد(2، 1). ولی تئوری دیگر که از تئوری Berneta سرچشمه می‌گیرد، عنوان می‌کند که خود شناختی(شناخت اجزای سلول‌های خودی) توسط سلول‌های ایمنی و آنتی‌بادی با حالت سلامتی کامل مطابق نمی‌باشد چرا که سیستم ایمنی هر آن چه را نمی‌شناسد مورد حمله قرار می‌دهد. بر این اساس آنتی‌بادی ضد خودی(Anti-self Ab) و یا کلونی لنفوسیت‌های منع شده، در حالت نرمال وجود ندارد و هر از گاهی در اثر جهش اتفاقی به وجود می‌آیند(5-3). امروزه به طور کامل هویدا شده است که سیستم ایمنی بطور دایم و مرتب عمل مانیتورینگ و غربال کردن ترکیب آنتی‌ژنی بدن را انجام می‌دهد و سپس آن را با ماتریکس اولیه تطبیق داده و مقایسه می‌کند و در صورت نمایان شدن اختلاف و تمایز با الگوی ایده‌آل و اولیه، سیستم‌ها و مکانیسم‌های ترمیم‌کننده، ارگانیسم را در جهت ترمیم و رفع آن به فعالیت وا می‌دارند. مجموعه اتوآنتی‌بادی‌های بدن، مانند آینه منعکس‌کننده ساختار آنتی‌ژنی ارگانیسم بوده و در واقع سیستم پیچیده و دینامیکی را تشکیل می‌دهند که آن را ایمنولوژی هومونکولوس(Immunological Homonculus) و یا ایمنوکولوس(Immunoculus) می‌گویند. این واژه به ترتیب اولین بار توسط کوهن در سال 1989 و پس از آن در سال 2002 توسط پولتیو شرح داده شد(6، 4). سیستم ایمنوکولوس از هزاران اتوآنتی‌بادی طبیعی ساخته شده که هر کدام از آنها به نوعی از آنتی‌ژن ارگانیسم تمایل دارند، یعنی این سیستم نیز به نوعی مثل آینه عمل می‌کند که ساختـار آنتـی‌ژنـی و بیــوشیمیایـی ارگانیسـم را منعکـس
می‌کند(4). ساخت این اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی توسط ژن‌های دست نخورده نواحی متغیر زنجیره‌های سبک لامبدا و سنگین، بدون موتاسیون سوماتیک صورت می‌گیرد(7). در واقع سیستم ایمنی مدل و الگوی بدن را در اختیار دارد. این الگو توسط مولکول‌های اتوآنتی‌بادی طبیعی که از سلول‌های ایمنی در خون تراوش می‌شوند، شکل می‌گیرد(4). در واقع اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی اختصاصی هر ارگان در تنظیم اعمال فیزیولوژیک همان سلول و ارگان و در آزاد کردن ارگانیسم از سلول‌های مرده که دوره حیات بیولوژیکی خود را سپری کرده‌اند، شرکت می‌کنند(9، 8). لازم به ذکر است که، عمل دفع پسماندهای سلولی در بدن به عهده مولکول‌های اتوآنتی‌بادی و سلول‌های ماکروفاژ می‌باشد. مولکول‌های آنتی‌بادی بسیار اختصاصی عمل می‌کنند ولی سلول‌های ماکروفاژی خاصیت اختصاصی نداشته و هر ذره‌ای که با آنتی‌بادی نشاندار شده باشد را می‌بلعند، ماکروفاژها ذرات غیرنشاندار را نمی‌توانند ببلعند(10). به تعبیری ماکروفاژها سلول‌های کور سیستم ایمنی محسوب می‌شوند و به طور مستقل قادر نیستند ذرات و مولکول‌های اتولیز شده را از بقیه سلول‌های طبیعی تمایز دهند(11). در ضمن سلول‌های لنفوسیت B1 ، تولیدکننده اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی هستند(13، 12). این اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی عموماً از نوع IgM هستند ولی می‌توانند سایر کلاس‌های آنتی‌بادی را نیز شامل شوند(10). در صورتی که ساخت این مولکول‌های تنظیم‌کننده بیشتر یا کمتر از حد طبیعی انجام گیرد، می‌تواند موجب اختلال پاتولوژیک در یک جای ارگانیسم گردد. این نکته بسیار مهم است، که تغییرات ثابت در سیستم اتوآنتی‌بادی طبیعی بدن در اولین و ابتدایی‌ترین مراحل آغاز بیماری اتفاق می‌افتد، یعنی زمانی که هنوز علایم کلینیکی بیماری ظاهر نشده است. سطح فیزیولوژیک بیان اتوآنتی‌بادی‌ها یکسان و ثابت بوده و وابسته به سن و جنس نمی‌باشد(14).
آن چه که حایز اهمیت است آن است که این آنتی‌بادی‌های طبیعی در طی تکامل حفظ شده‌اند و دلیل انتخاب آنها می‌تواند نتایج و پیامدهای سودمندی باشد که این آنتی‌بادی‌ها دارند.
با توجه به تعریف و نقش مهمی که به اتوآنتی‌بادی‌های
طبیعی در پژوهش‌ها، در سال‌های اخیر داده شده است و نیز مطرح شدن کارآیی این اتوآنتی‌بادی‌ها در پزشکی پیشگویی‌کننده(Predictive Medicine) و سایر جنبه‌های بالینی، در این مقاله به بررسی اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی بر علیه ساختارهای سطحی گلبول‌های قرمز در اهداکنندگان خون استان تهران پرداخته‌ایم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع بنیادی ـ کاربردی بود. جامعه مورد مطالعه 300 فرد سالم از میان اهداکنندگان خون بودند که کلیه مراحل انتخاب اهداکننده و ارزیابی سلامت را بر اساس معیارهای انتقال خون گذرانده و از نظر آزمایش‌های هپاتیت B ، C و HIV منفی بودند. از افراد مورد مطالعه حداقل 5 میلی‌لیتر پلاسمای خون در لوله حاوی EDTA گرفته شد. مجاورت پلاسمای بیمار و معرف‌های استاندارد(I,II,III) گلبول قرمز گروه خون O که حاوی حداقل آنتی‌ژن‌های D, C, c, E, e, K, k, Fya, Fyb, JKa, JKb, M, N, S, s, P1, Lea, Leb می‌باشد، به منظور جستجو و مشاهـده آنتـی‌بادی‌های موجود در پلاسما صورت گرفت.
برای انجام این آزمایش لازم است از معرف‌های گلبول قرمز خون استاندارد(I,II,III) که Unpooled می‌باشد، جهت جستجوی آنتی‌بادی‌ها استفاده گردد. در نظریه ایمنوکلوس به دنبال اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه ساختارهای خود فرد هستیم، در این جا نیز به دنبال اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطح گلبول قرمز بودیم. در واقع هدف این بود که بدانیم آیا در سرم افراد سالم علیه ساختارهای سطحی گلبول قرمز خودشان آنتی‌بادی وجود دارد یا خیر. در نظریه ایمنوکولوس روش الایزا روش مناسبی جهت یافتن اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی است ولی در این جا از روش آگلوتیناسیون که همان اتصال کمپلکس آنتی‌ژن و آنتی‌بادی است استفاده شد. در این مطالعه به دنبال آنتی‌بادی‌های سرد از نوع IgM بودیم و مراحل جستجوی آنتی‌بادی را در سرما دنبال نمودیم. برای تشخیص اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز از واکنش در سرمـا استفـاده شـد . بدیـن ترتیـب با تغییراتی در آزمایش
غربالگـری آنتـی‌بـادی‌هـــا(antibody screening test) بـه جستجوی آنها پرداخته شد(16، 15).
پلاسما با معرف‌های گلبول قرمز استاندارد(I,II,III) و Auto-RBC مجاور شدند. سپس نمونه‌ها به مدت 24-18 ساعت در یخچال بانک خون در دمای 4 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. نمونه‌ها از یخچال خارج و بلافاصله سانتریفوژ شده و از نظر آگلوتیناسیون و یا لیز گلبول‌های قرمز بررسی شدند.
سپس نمونه‌ها با معرف LISS (Low Ionic Strength Salt Solution) مجاور شده و در بن ماری در دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. بعد از گذشت مدت زمان مشخص از بن ماری خارج شده و سانتریفوژ شدند. در مرحله نهایی، آزمون آنتی‌گلوبولین غیر مسقیم (Indirect Antihumanglobulin Test = IAT ) انجام شد. در مرحله آخر به منظور کشف آنتی‌بادی‌های گرم انجام شد. نتایج اطلاعات حاصله با استفاده از نرم‌افزار 16 SPSS و آزمون Paired t test و ANOVA یا کروسکال والیس و با اطمینان 95% تجزیه و تحلیل شدند. p کمتر از 05/0% معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
از 300 فرد سالم مراجعه‌کننده به سازمان انتقال خون تهران، 289 نفر(3/96%) مرد و 11 نفر(7/3%) زن بودند که محدوده سنی آنها 64-17 سال بود(نمودارهای 1 و 2). از این تعداد، 104 نفر(7/34%) گروه خونی‌شان O ، 99 نفر(33%) گروه خونی A ، 69 نفر(23%) گروه خونی B و 28 نفر(3/9%) گروه خونی AB داشتند(نمودار 3). 264 نفر(88%)(D)Rh مثبت و 36 نفر(12%) Rh (D)منفی بودند(004/0 p<)(جدول 1).
271 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ یک واکنش منفی دادند و 29 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +2) نشان دادند. 244 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ دو واکنش منفی دادند و 56 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +3) نشان دادند. 274 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ سه واکنش منفی دادند و 29 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +3) نشان دادند.
جدول 1: فراوانی افراد از نظر گروه خونی Rh (D)
نمودار 3: فراوانی افراد از نظر وجود و عدم وجود اتوآنتی‌بادی طبیعی و آنتی‌بادی سرد
در نهایت 272 نفر با گلبول‌های قرمز خودشان واکنشی نشان ندادند و 28 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +2) نشان دادند(نمودار 3). نتایج این مطالعه در جامعه سالم نیز نشان می‌دهد میزان اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز، با متغیر سن ارتباط و وابستگی دارد. روند افزایشی تا میانسالی به کمک فعالیت‌های فیزیولوژیک و پاتولوژیک سیستم ایمنی در مواجهه با انواع آنتی‌ژن‌های درونی و محیطی قابل توجیه می‌باشد ولی تغییر روند افزایشی به روند کاهشی پس از 40 سالگی رخ می‌دهد. با بروز علایم سالمندی و افزایش اختلالات در سیستم دفاعی و نیز افزایش بیماری‌های خود ایمن، همگی حکایت از نقش حفاظت طبیعی این آنتی‌بادی در روند هموستازی بدن دارد. میزان واکنش اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی با آنتی‌ژن‌های خودی، با افزایش سن بیشتر می‌شود(17). هم چنین در این مطالعه به تعیین ارتباط بین اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی و جنسیت پرداختیم. مطالعه حاضر نشان داد بین جنسیت و اتوآنتی‌بادی‌ها ارتباط وجود دارد و در جنس مؤنث میزان اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی بیشتر از جنس مذکر می‌باشد (002/0 p<). البته باید این مساله نیز عنوان شود که در جمعیت اهداکنندگان، فراوانی جنس مؤنث بسیار کمتر از جنس مذکر است.
بحث
سال‌های متمادی است که اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی را در ایمونوهماتولوژی می‌شناسیم اما نقش آنها محدود به تداخل در نتایج آزمایشگاهی و آزمون‌های گروه‌بندی گروه‌های خونی و غربالگری آنتی‌بادی‌های بالینی بود. اخیراً تعریف جدیدی از نقش فیزیولوژیک اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی مطرح شده است و براساس آن برای آنتی‌بادی‌ها نقش فیزیولوژیک در هموستاز و حذف سلول‌های پیر و فرسوده قایل شده‌اند به طوری که بر علیه تمامی ساختارهای خودی، سطح فیزیولوژیکی از آنتی‌بادی‌های طبیعی وجود دارد. این آنتی‌بادی‌ها نقش مهمی در هموستاز بدن دارند و هم چنین به عنوان یک اپسونین، وظیفه در اختیار قرار دادن سلول‌های پیر و فرسوده و سلول‌های آپوپتوز شده به سیستم ماکروفاژ - منوسیتی را به عهده دارند. امروزه کاملاً ثابت شده است که در تمام افراد سالم در طول زندگی‌شان تعداد زیادی اتوآنتی‌بادی طبیعی(A.Ab.) و لنفوسیت‌های اتو ری اکتیو(Auto reactive) که قادر به شناخت آنتی‌ژن‌های خودی می‌باشند تولید می‌شود. در نتیجه عمل وسیع‌تر و مهم‌تر سیستم ایمنی، کنترل و مانیتورینگ ثابت پروسه‌های حیاتی بدن و حفظ هموستاز بدن در تمام مسیر زندگی می‌باشد. در فرآیندهای بیماری که با افزایش مرگ و میر سلول‌های بافتی و افزایش آپوپتوزیس همراه است، این آنتی‌بادی‌ها و واکنش آنها با ساختارهای خودی افزایش یا کاهش می‌یابد به طوری که با تعیین سطح واکنش آنها بر علیه بافت‌های مختلف می‌توان قبل از بروز بیماری بر اساس افزایش یا کاهش سطح و واکنش آنها، سیر بیماری را پیشگویی نمود. بر این اساس نوتکین و کوهن با استفاده از روش میکروچیپ، مستقر نمودن آنتی‌ژن‌های بافت‌های مختلف بدن و سپس افزودن سرم افراد و با استفاده از آنتی‌بادی ضد کلاس IgG و IgM و تشخیص میزان واکنش، کیت‌های تجاری پیشگویی بیماری‌ها را ابداع و ارایه نمودند(19، 18، 12). هم چنین پولتیو با کوت نمودن آنتی‌ژن‌های خودی از بافت‌های مختلف و توسعه یک روش الایزا بر اساس شدت واکنش سرم افراد با آنتی‌ژن‌های خودی بافت‌های مختلف، به پیشگویی بیماری‌ها می‌پردازد و امیدهایی را برای استفاده از اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی در پیشگویی و مانیتورینگ بیماری‌ها و احتمالاً درمان آنها به وجود آورده است(20). در این مطالعه جهت پیشگویی و یا مانیتورینگ بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، با استفاده از روش هماگلوتیناسیون و ساختارهای سطحی گلبول‌های قرمز، به بررسی و ارزیابی سطح اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی در اهداکنندگان خون سالم پرداخته‌ایم. مطالعه حاضر نشان داده است که 34/9% افراد مورد مطالعه یک واکنش مثبت ضعیف تا دو مثبت را بر علیه ساختارهای سطحی RBC نشان داده‌اند. ادامه این پژوهش‌ها و تشخیص آنتی‌ژن‌های هدف و امکان استفاده از آنها در پیشگویی و مانیتورینگ بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، ضروری است.
نتیجه‌گیری
در این مطالعه نشان داده شد که در جامعه سالم مراجعه‌کننده به سازمان انتقال خون، 68/27% دارای واکنش مثبت در سرما(Cold Reactive) می‌باشند و از این تعداد، 34/9% دارای اتوآنتی‌بادی سرد(Cold Reactive Auto Antibodies) هستند.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد مصوب
دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد. بدین‌وسیله نویسندگان مقاله از همکاری بخش ایمونوهماتولوژی مرکز تحقیقات انتقال خون ایران به دلیل همکاری در انجام تحقیق، تشکر می‌نمایند.
متن کامل: (۲۱۹۵ مشاهده)
اتوآنتی‌باد‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطحی گلبول‌های قرمز در
اهداکنندگان خون سالم
سمیرا گودرزی1، علی‌اکبر پورفتح‌اله2، مصطفی مقدم3، مجید زیدی4، مریم مساعی5
چکیده
سابقه و هدف
اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی، دسته‌ای از آنتی‌بادی‌ها هستند که بدون تحریک قبلی علیه ساختارهای خودی تشکیل می‌شوند. امروزه نقش مهمی در هموستاز ایمنی برای این دسته از آنتی‌بادی‌ها مطرح شده است، به طوری که با بررسی آنها به عنوان نشانگرهای بیولوژیک، می‌توان بروز بیماری‌ها را پیشگویی نمود. در این مطالعه، برای اولین بار، میزان شیوع اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطحی گلبول‌های قرمز و هم‌چنین میزان شیوع آنتی‌بادی‌های سرد در اهداکنندگان خون مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه کاربردی، 300 نفر از افراد سالم مراجعه‌کننده به انتقال خون استان تهران به صورت اتفاقی انتخاب شدند که 289 نفر(3/96%) مرد و 11 نفر(7/3%) زن در محدوده سنی 64-17 سال بودند. نمونه پلاسمای آنها جهت یافتن اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی که در سرما واکنش می‌دهند مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج با استفاده از آزمون‌های t ، ANOVA و نرم‌افزار 16 SPSS ، بررسی شدند.
یافته‌ها
از 300 فرد مراجعه‌کننده به انتقال خون، 28 نفر(34/9%) با سوسپانسیون سلولی خودشان واکنش مثبت نشان دادند. علاوه براین 55 نفر(34/18%) دارای آنتی‌بادی سرد بودند.
نتیجه گیری
در اهداکنندگان سالم، اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز با شیوع نسبتاً بالا وجود دارد و با تعیین هویت و ارزیابی آنها در مبتلایان و افراد مستعد بیماری‌های خونی به خصوص بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، می‌توان از آنها به عنوان ابزاری برای پیشگویی بیماری‌ها استفاده نمود.
کلمات کلیدی: گلبول‌های قرمز، اهداکنندگان خون، اتوآنتی‌بادی‌ها
تاریخ دریافت : 5/12/92
تاریخ پذیرش : 31/3/93
1- دانشجوی کارشناسی ارشد ایمونولوژی ـ دانشکده پزشکی دانشگـاه تربیـت مدرس ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2ـ مؤلف مسؤول: PhD ایمونولوژی ـ استاد دانشکـده پزشکـی دانشگاه تربیت مدرس ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 111-14115
3- کارشناس ارشد ایمونوهماتولوژی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
4- متخصص آسیب‌شناسی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
5- کارشناس ارشد ایمونولوژی ـ دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس ـ تهران ـ ایران
اهداکنندگان خون سالم
سمیرا گودرزی1، علی‌اکبر پورفتح‌اله2، مصطفی مقدم3، مجید زیدی4، مریم مساعی5
چکیده
سابقه و هدف
اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی، دسته‌ای از آنتی‌بادی‌ها هستند که بدون تحریک قبلی علیه ساختارهای خودی تشکیل می‌شوند. امروزه نقش مهمی در هموستاز ایمنی برای این دسته از آنتی‌بادی‌ها مطرح شده است، به طوری که با بررسی آنها به عنوان نشانگرهای بیولوژیک، می‌توان بروز بیماری‌ها را پیشگویی نمود. در این مطالعه، برای اولین بار، میزان شیوع اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطحی گلبول‌های قرمز و هم‌چنین میزان شیوع آنتی‌بادی‌های سرد در اهداکنندگان خون مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه کاربردی، 300 نفر از افراد سالم مراجعه‌کننده به انتقال خون استان تهران به صورت اتفاقی انتخاب شدند که 289 نفر(3/96%) مرد و 11 نفر(7/3%) زن در محدوده سنی 64-17 سال بودند. نمونه پلاسمای آنها جهت یافتن اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی که در سرما واکنش می‌دهند مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج با استفاده از آزمون‌های t ، ANOVA و نرم‌افزار 16 SPSS ، بررسی شدند.
یافته‌ها
از 300 فرد مراجعه‌کننده به انتقال خون، 28 نفر(34/9%) با سوسپانسیون سلولی خودشان واکنش مثبت نشان دادند. علاوه براین 55 نفر(34/18%) دارای آنتی‌بادی سرد بودند.
نتیجه گیری
در اهداکنندگان سالم، اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز با شیوع نسبتاً بالا وجود دارد و با تعیین هویت و ارزیابی آنها در مبتلایان و افراد مستعد بیماری‌های خونی به خصوص بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، می‌توان از آنها به عنوان ابزاری برای پیشگویی بیماری‌ها استفاده نمود.
کلمات کلیدی: گلبول‌های قرمز، اهداکنندگان خون، اتوآنتی‌بادی‌ها
تاریخ دریافت : 5/12/92
تاریخ پذیرش : 31/3/93
1- دانشجوی کارشناسی ارشد ایمونولوژی ـ دانشکده پزشکی دانشگـاه تربیـت مدرس ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2ـ مؤلف مسؤول: PhD ایمونولوژی ـ استاد دانشکـده پزشکـی دانشگاه تربیت مدرس ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 111-14115
3- کارشناس ارشد ایمونوهماتولوژی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
4- متخصص آسیب‌شناسی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
5- کارشناس ارشد ایمونولوژی ـ دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس ـ تهران ـ ایران
مقدمه
از دیدگاه فیزیولوژی عمل اساسی سیستم ایمنی، شرکت در حفظ و تامین هموستاز مولکولی آنتی‌ژن است. در واقع فعالیت سیستم ایمنی تنها در جهت شناختن و دفع عوامل عفونی بیگانه و خارجی نیست، بلکه بیشتر در جهت حذف و بلوکه ساختن عوامل مضر و بر هم زننده هموستاز(به ویژه آندوژنی) می‌باشد. در سال 1896 مچینکوف برای اولین بار عملکرد سیستم ایمنی را بیشتر در جهت حفظ ثبات و حالت هارمونی در ارگانیسم یا به عبارت دیگر حفظ هموستاز آن در شرایط متفاوت و متغیر محیطی عنوان کرد(2، 1). ولی تئوری دیگر که از تئوری Berneta سرچشمه می‌گیرد، عنوان می‌کند که خود شناختی(شناخت اجزای سلول‌های خودی) توسط سلول‌های ایمنی و آنتی‌بادی با حالت سلامتی کامل مطابق نمی‌باشد چرا که سیستم ایمنی هر آن چه را نمی‌شناسد مورد حمله قرار می‌دهد. بر این اساس آنتی‌بادی ضد خودی(Anti-self Ab) و یا کلونی لنفوسیت‌های منع شده، در حالت نرمال وجود ندارد و هر از گاهی در اثر جهش اتفاقی به وجود می‌آیند(5-3). امروزه به طور کامل هویدا شده است که سیستم ایمنی بطور دایم و مرتب عمل مانیتورینگ و غربال کردن ترکیب آنتی‌ژنی بدن را انجام می‌دهد و سپس آن را با ماتریکس اولیه تطبیق داده و مقایسه می‌کند و در صورت نمایان شدن اختلاف و تمایز با الگوی ایده‌آل و اولیه، سیستم‌ها و مکانیسم‌های ترمیم‌کننده، ارگانیسم را در جهت ترمیم و رفع آن به فعالیت وا می‌دارند. مجموعه اتوآنتی‌بادی‌های بدن، مانند آینه منعکس‌کننده ساختار آنتی‌ژنی ارگانیسم بوده و در واقع سیستم پیچیده و دینامیکی را تشکیل می‌دهند که آن را ایمنولوژی هومونکولوس(Immunological Homonculus) و یا ایمنوکولوس(Immunoculus) می‌گویند. این واژه به ترتیب اولین بار توسط کوهن در سال 1989 و پس از آن در سال 2002 توسط پولتیو شرح داده شد(6، 4). سیستم ایمنوکولوس از هزاران اتوآنتی‌بادی طبیعی ساخته شده که هر کدام از آنها به نوعی از آنتی‌ژن ارگانیسم تمایل دارند، یعنی این سیستم نیز به نوعی مثل آینه عمل می‌کند که ساختـار آنتـی‌ژنـی و بیــوشیمیایـی ارگانیسـم را منعکـس
می‌کند(4). ساخت این اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی توسط ژن‌های دست نخورده نواحی متغیر زنجیره‌های سبک لامبدا و سنگین، بدون موتاسیون سوماتیک صورت می‌گیرد(7). در واقع سیستم ایمنی مدل و الگوی بدن را در اختیار دارد. این الگو توسط مولکول‌های اتوآنتی‌بادی طبیعی که از سلول‌های ایمنی در خون تراوش می‌شوند، شکل می‌گیرد(4). در واقع اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی اختصاصی هر ارگان در تنظیم اعمال فیزیولوژیک همان سلول و ارگان و در آزاد کردن ارگانیسم از سلول‌های مرده که دوره حیات بیولوژیکی خود را سپری کرده‌اند، شرکت می‌کنند(9، 8). لازم به ذکر است که، عمل دفع پسماندهای سلولی در بدن به عهده مولکول‌های اتوآنتی‌بادی و سلول‌های ماکروفاژ می‌باشد. مولکول‌های آنتی‌بادی بسیار اختصاصی عمل می‌کنند ولی سلول‌های ماکروفاژی خاصیت اختصاصی نداشته و هر ذره‌ای که با آنتی‌بادی نشاندار شده باشد را می‌بلعند، ماکروفاژها ذرات غیرنشاندار را نمی‌توانند ببلعند(10). به تعبیری ماکروفاژها سلول‌های کور سیستم ایمنی محسوب می‌شوند و به طور مستقل قادر نیستند ذرات و مولکول‌های اتولیز شده را از بقیه سلول‌های طبیعی تمایز دهند(11). در ضمن سلول‌های لنفوسیت B1 ، تولیدکننده اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی هستند(13، 12). این اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی عموماً از نوع IgM هستند ولی می‌توانند سایر کلاس‌های آنتی‌بادی را نیز شامل شوند(10). در صورتی که ساخت این مولکول‌های تنظیم‌کننده بیشتر یا کمتر از حد طبیعی انجام گیرد، می‌تواند موجب اختلال پاتولوژیک در یک جای ارگانیسم گردد. این نکته بسیار مهم است، که تغییرات ثابت در سیستم اتوآنتی‌بادی طبیعی بدن در اولین و ابتدایی‌ترین مراحل آغاز بیماری اتفاق می‌افتد، یعنی زمانی که هنوز علایم کلینیکی بیماری ظاهر نشده است. سطح فیزیولوژیک بیان اتوآنتی‌بادی‌ها یکسان و ثابت بوده و وابسته به سن و جنس نمی‌باشد(14).
آن چه که حایز اهمیت است آن است که این آنتی‌بادی‌های طبیعی در طی تکامل حفظ شده‌اند و دلیل انتخاب آنها می‌تواند نتایج و پیامدهای سودمندی باشد که این آنتی‌بادی‌ها دارند.
با توجه به تعریف و نقش مهمی که به اتوآنتی‌بادی‌های
طبیعی در پژوهش‌ها، در سال‌های اخیر داده شده است و نیز مطرح شدن کارآیی این اتوآنتی‌بادی‌ها در پزشکی پیشگویی‌کننده(Predictive Medicine) و سایر جنبه‌های بالینی، در این مقاله به بررسی اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی بر علیه ساختارهای سطحی گلبول‌های قرمز در اهداکنندگان خون استان تهران پرداخته‌ایم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع بنیادی ـ کاربردی بود. جامعه مورد مطالعه 300 فرد سالم از میان اهداکنندگان خون بودند که کلیه مراحل انتخاب اهداکننده و ارزیابی سلامت را بر اساس معیارهای انتقال خون گذرانده و از نظر آزمایش‌های هپاتیت B ، C و HIV منفی بودند. از افراد مورد مطالعه حداقل 5 میلی‌لیتر پلاسمای خون در لوله حاوی EDTA گرفته شد. مجاورت پلاسمای بیمار و معرف‌های استاندارد(I,II,III) گلبول قرمز گروه خون O که حاوی حداقل آنتی‌ژن‌های D, C, c, E, e, K, k, Fya, Fyb, JKa, JKb, M, N, S, s, P1, Lea, Leb می‌باشد، به منظور جستجو و مشاهـده آنتـی‌بادی‌های موجود در پلاسما صورت گرفت.
برای انجام این آزمایش لازم است از معرف‌های گلبول قرمز خون استاندارد(I,II,III) که Unpooled می‌باشد، جهت جستجوی آنتی‌بادی‌ها استفاده گردد. در نظریه ایمنوکلوس به دنبال اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه ساختارهای خود فرد هستیم، در این جا نیز به دنبال اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه آنتی‌ژن‌های سطح گلبول قرمز بودیم. در واقع هدف این بود که بدانیم آیا در سرم افراد سالم علیه ساختارهای سطحی گلبول قرمز خودشان آنتی‌بادی وجود دارد یا خیر. در نظریه ایمنوکولوس روش الایزا روش مناسبی جهت یافتن اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی است ولی در این جا از روش آگلوتیناسیون که همان اتصال کمپلکس آنتی‌ژن و آنتی‌بادی است استفاده شد. در این مطالعه به دنبال آنتی‌بادی‌های سرد از نوع IgM بودیم و مراحل جستجوی آنتی‌بادی را در سرما دنبال نمودیم. برای تشخیص اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز از واکنش در سرمـا استفـاده شـد . بدیـن ترتیـب با تغییراتی در آزمایش
غربالگـری آنتـی‌بـادی‌هـــا(antibody screening test) بـه جستجوی آنها پرداخته شد(16، 15).
پلاسما با معرف‌های گلبول قرمز استاندارد(I,II,III) و Auto-RBC مجاور شدند. سپس نمونه‌ها به مدت 24-18 ساعت در یخچال بانک خون در دمای 4 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. نمونه‌ها از یخچال خارج و بلافاصله سانتریفوژ شده و از نظر آگلوتیناسیون و یا لیز گلبول‌های قرمز بررسی شدند.
سپس نمونه‌ها با معرف LISS (Low Ionic Strength Salt Solution) مجاور شده و در بن ماری در دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. بعد از گذشت مدت زمان مشخص از بن ماری خارج شده و سانتریفوژ شدند. در مرحله نهایی، آزمون آنتی‌گلوبولین غیر مسقیم (Indirect Antihumanglobulin Test = IAT ) انجام شد. در مرحله آخر به منظور کشف آنتی‌بادی‌های گرم انجام شد. نتایج اطلاعات حاصله با استفاده از نرم‌افزار 16 SPSS و آزمون Paired t test و ANOVA یا کروسکال والیس و با اطمینان 95% تجزیه و تحلیل شدند. p کمتر از 05/0% معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
از 300 فرد سالم مراجعه‌کننده به سازمان انتقال خون تهران، 289 نفر(3/96%) مرد و 11 نفر(7/3%) زن بودند که محدوده سنی آنها 64-17 سال بود(نمودارهای 1 و 2). از این تعداد، 104 نفر(7/34%) گروه خونی‌شان O ، 99 نفر(33%) گروه خونی A ، 69 نفر(23%) گروه خونی B و 28 نفر(3/9%) گروه خونی AB داشتند(نمودار 3). 264 نفر(88%)(D)Rh مثبت و 36 نفر(12%) Rh (D)منفی بودند(004/0 p<)(جدول 1).
271 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ یک واکنش منفی دادند و 29 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +2) نشان دادند. 244 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ دو واکنش منفی دادند و 56 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +3) نشان دادند. 274 نفر با گلبول‌های قرمز تایپ سه واکنش منفی دادند و 29 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +3) نشان دادند.
| نمودار 1: فراوانی اتو آنتی‌بادی‌های طبیعی و آنتی‌بادی‌های سرد بر اساس جنسیت | نمودار 2: فراوانی اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی و آنتی‌بادی‌های سرد بر اساس گروه سنی |
| Rh (D) | فراوانی (درصد) در افراد آنتی‌بادی سرد مثبت |
فراوانی (درصد) در افراد اتو آنتی‌بادی طبیعی مثبت |
فراوانی (درصد) در افراد منفی |
فراوانی (درصد) در کل جامعه |
| مثبت | 44 (80) | 23 (2/82) | 196 (33/90) | 264 (88) |
| منفی | 11 (20) | 5 (8/17) | 21 (67/9) | 36 (12) |
| جمع | 55 (100) | 28 (100) | 217 (100) | 300 (100) |
نمودار 3: فراوانی افراد از نظر وجود و عدم وجود اتوآنتی‌بادی طبیعی و آنتی‌بادی سرد
در نهایت 272 نفر با گلبول‌های قرمز خودشان واکنشی نشان ندادند و 28 نفر واکنش متفاوتی(از مثبت ضعیف تا +2) نشان دادند(نمودار 3). نتایج این مطالعه در جامعه سالم نیز نشان می‌دهد میزان اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی علیه گلبول‌های قرمز، با متغیر سن ارتباط و وابستگی دارد. روند افزایشی تا میانسالی به کمک فعالیت‌های فیزیولوژیک و پاتولوژیک سیستم ایمنی در مواجهه با انواع آنتی‌ژن‌های درونی و محیطی قابل توجیه می‌باشد ولی تغییر روند افزایشی به روند کاهشی پس از 40 سالگی رخ می‌دهد. با بروز علایم سالمندی و افزایش اختلالات در سیستم دفاعی و نیز افزایش بیماری‌های خود ایمن، همگی حکایت از نقش حفاظت طبیعی این آنتی‌بادی در روند هموستازی بدن دارد. میزان واکنش اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی با آنتی‌ژن‌های خودی، با افزایش سن بیشتر می‌شود(17). هم چنین در این مطالعه به تعیین ارتباط بین اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی و جنسیت پرداختیم. مطالعه حاضر نشان داد بین جنسیت و اتوآنتی‌بادی‌ها ارتباط وجود دارد و در جنس مؤنث میزان اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی بیشتر از جنس مذکر می‌باشد (002/0 p<). البته باید این مساله نیز عنوان شود که در جمعیت اهداکنندگان، فراوانی جنس مؤنث بسیار کمتر از جنس مذکر است.
بحث
سال‌های متمادی است که اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی را در ایمونوهماتولوژی می‌شناسیم اما نقش آنها محدود به تداخل در نتایج آزمایشگاهی و آزمون‌های گروه‌بندی گروه‌های خونی و غربالگری آنتی‌بادی‌های بالینی بود. اخیراً تعریف جدیدی از نقش فیزیولوژیک اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی مطرح شده است و براساس آن برای آنتی‌بادی‌ها نقش فیزیولوژیک در هموستاز و حذف سلول‌های پیر و فرسوده قایل شده‌اند به طوری که بر علیه تمامی ساختارهای خودی، سطح فیزیولوژیکی از آنتی‌بادی‌های طبیعی وجود دارد. این آنتی‌بادی‌ها نقش مهمی در هموستاز بدن دارند و هم چنین به عنوان یک اپسونین، وظیفه در اختیار قرار دادن سلول‌های پیر و فرسوده و سلول‌های آپوپتوز شده به سیستم ماکروفاژ - منوسیتی را به عهده دارند. امروزه کاملاً ثابت شده است که در تمام افراد سالم در طول زندگی‌شان تعداد زیادی اتوآنتی‌بادی طبیعی(A.Ab.) و لنفوسیت‌های اتو ری اکتیو(Auto reactive) که قادر به شناخت آنتی‌ژن‌های خودی می‌باشند تولید می‌شود. در نتیجه عمل وسیع‌تر و مهم‌تر سیستم ایمنی، کنترل و مانیتورینگ ثابت پروسه‌های حیاتی بدن و حفظ هموستاز بدن در تمام مسیر زندگی می‌باشد. در فرآیندهای بیماری که با افزایش مرگ و میر سلول‌های بافتی و افزایش آپوپتوزیس همراه است، این آنتی‌بادی‌ها و واکنش آنها با ساختارهای خودی افزایش یا کاهش می‌یابد به طوری که با تعیین سطح واکنش آنها بر علیه بافت‌های مختلف می‌توان قبل از بروز بیماری بر اساس افزایش یا کاهش سطح و واکنش آنها، سیر بیماری را پیشگویی نمود. بر این اساس نوتکین و کوهن با استفاده از روش میکروچیپ، مستقر نمودن آنتی‌ژن‌های بافت‌های مختلف بدن و سپس افزودن سرم افراد و با استفاده از آنتی‌بادی ضد کلاس IgG و IgM و تشخیص میزان واکنش، کیت‌های تجاری پیشگویی بیماری‌ها را ابداع و ارایه نمودند(19، 18، 12). هم چنین پولتیو با کوت نمودن آنتی‌ژن‌های خودی از بافت‌های مختلف و توسعه یک روش الایزا بر اساس شدت واکنش سرم افراد با آنتی‌ژن‌های خودی بافت‌های مختلف، به پیشگویی بیماری‌ها می‌پردازد و امیدهایی را برای استفاده از اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی در پیشگویی و مانیتورینگ بیماری‌ها و احتمالاً درمان آنها به وجود آورده است(20). در این مطالعه جهت پیشگویی و یا مانیتورینگ بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، با استفاده از روش هماگلوتیناسیون و ساختارهای سطحی گلبول‌های قرمز، به بررسی و ارزیابی سطح اتوآنتی‌بادی‌های طبیعی در اهداکنندگان خون سالم پرداخته‌ایم. مطالعه حاضر نشان داده است که 34/9% افراد مورد مطالعه یک واکنش مثبت ضعیف تا دو مثبت را بر علیه ساختارهای سطحی RBC نشان داده‌اند. ادامه این پژوهش‌ها و تشخیص آنتی‌ژن‌های هدف و امکان استفاده از آنها در پیشگویی و مانیتورینگ بیماری‌های مرتبط با گلبول‌های قرمز، ضروری است.
نتیجه‌گیری
در این مطالعه نشان داده شد که در جامعه سالم مراجعه‌کننده به سازمان انتقال خون، 68/27% دارای واکنش مثبت در سرما(Cold Reactive) می‌باشند و از این تعداد، 34/9% دارای اتوآنتی‌بادی سرد(Cold Reactive Auto Antibodies) هستند.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد مصوب
دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد. بدین‌وسیله نویسندگان مقاله از همکاری بخش ایمونوهماتولوژی مرکز تحقیقات انتقال خون ایران به دلیل همکاری در انجام تحقیق، تشکر می‌نمایند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
