چکید ه

  سابقه و هدف

  هر چند برنامه کنترل و پیشگیری از بتا تالاسمی ماژور، یکی از موفق‌ترین برنامه‌های پیشگیری در عرصه ژنتیک می‌باشد ولی هنوز مواردی از بروز جدید تالاسمی ناشی از خطای آزمایشگاهی وجود دارد. با توجه به این که در حال حاضر در دستورالعمل کشوری برنامه پیشگیری تالاسمی، شاخص و معیار مشخص و قابل محاسبه و تفسیری جهت ارزیابی و مقایسه عملکرد آزمایشگاه‌های غربالگری تالاسمی وجود ندارد، در این مطالعه در صدد برآمدیم تا ضمن مقایسه عملکرد آزمایشگاه‌های غربالگری شهرستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ابزاری با قابلیت محاسبه و تفسیر آسان در اختیار مدیران و کارشناسان غیر فنی شبکه‌ها و مراکز بهداشت شهرستان‌ها قرار دهیم.

  مواد وروش‌ها

  در این مطالعه به روش مقطعی، اطلاعات مربوط به برنامه غربالگری داوطلبین ازدواج از 18 شهرستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از ابتدای سال 1385 تا پایان سال 1387 جمع‌آوری و پس از ورود اطلاعات در نرم‌افزار Excel ، شاخص p (درصد مردان با اندکس‌های خونی پایین غربالگری شده در هر سه ماه) برای 19 آزمایشگاه غربالگری تالاسمی محاسبه گردید و میانگین و ضریب تغییرات آن در طول مدت مذکور به دست آمد. بر اساس نتایج آن، عملکرد آزمایشگاه‌های غربالگری تالاسمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت.

  یافته‌ها

  در مجموع از 19 آزمایشگاه مورد مطالعه در مدت 36 ماه، کمترین درصد ضریب تغییرات مربوط به آزمایشگاه شهرستان مبارکه(4/10%) و سپس آزمایشگاه رفرانس استان(9/10%) و بیشترین آن مربوط به خور(3/76%) و سپس تیران و کرون(2/58%) بود. میانگین شاخص p در کل مراکز مطالعه شده 14 درصد و در آزمایشگاه رفرانس 9/13 درصد محاسبه گردید. بالاترین میانگین در مبارکه(2/24%) و کمترین آن در خور (8/8%) به دست آمد.

  نتیجه گیری

  یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که شاخص p می‌تواند به منظور ارزیابی روند کلی کیفیت انجام غربالگری تالاسمی در هر آزمایشگاه، مورد توجه مسؤولین قرار گیرد. ضمناًَ با ملاحظه نتایج به دست آمده، عملکرد آزمایشگاه‌های غربالگری در برخی شهرستان‌ها با شرایط مطلوب فاصله داشته و به نظر می‌رسد استهلاک برخی دستگاه‌های شمارشگر سلولی و عدم کنترل کیفی مناسب آن‌ها می‌تواند دلیل اصلی آن باشد. جایگزینی دستگاه‌های جدید و مورد تایید آزمایشگاه مرجع سلامت و نیز تامین اعتبار لازم جهت خرید مقدار کافی و مناسب خون کنترل و توزیع آن در میان مراکز غربالگری تالاسمی، هم زمان با آموزش مؤثر و مستمر نیروهای فنی شاغل در این مراکز می‌تواند به بهبود قابل توجه صحت و اعتبار نتایج این آزمایشگاه‌ها و در نتیجه ارتقاء برنامه پیشگیری و کنترل تالاسمی بیانجامد.

  کلمات کلیدی : تالاسمی، غربالگری، ایران

 �