جلد 20، شماره 3 - ( پاییز 1402 )
جلد 20 شماره 3 صفحات 195-189 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Samadi Ivriq M, Oodi A, keikhaei B, Mohammadi S. Prevalence of alloimmunization in patients with sickle cell anemia in Khuzestan province. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2023; 20 (3) :189-195
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1491-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1491-fa.html
صمدی ایوریق مینا، اودی آرزو، کیخایی بیژن، محمدی سعید. شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل استان خوزستان. فصلنامه پژوهشی خون. 1402; 20 (3) :189-195
دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
متن کامل [PDF 412 kb]
(679 دریافت)
| چکیده (HTML) (1132 مشاهده)
مقدمه
بیماری کم خونی داسی شکل:
بیماری کم خونی داسیشکل (Sickle Cell Disease: SCD) بعد از تالاسمی، دومین هموگلوبینوپاتی شایع با عوارضی مانند انسداد عروقی و هم چنین آنمی همولیتیک است. بیماران مبتلا به SCD به تزریق خون مکرر نیاز دارند. پلیمریزاسیون هموگلوبین S (HbS) واقعه پاتوفیزیولوژیک در کم خونی داسی شکل است که سبب تغییر در شکل و خصوصیات فیزیکی گلبولهای قرمز و در نتیجه بروز کم خونی همولیتیک و انسداد جریان خون (به ویژه در عروق کوچک و برخی عروق بزرگ) می‌شود که می‌تواند سبب آسیب بافتی شود (5-1).
تزریق خون:
یک روش معمول درمان و کاهش عوارض بیماری در بیماران مبتلا به آنمی داسی شکل، تزریق خون است. این رویکرد درمانی رواج زیادی دارد به طوری که اکثر بیماران بزرگسال مبتلا به کم خونی داسی حداقل یک بار تزریق داشته و بسیاری از آن‌ها تعداد زیادی واحد خون دریافت کرده‌اند. از این رو، یکی از چالش‌های مهم در این بیماران، آلوایمونیزاسیون گلبولهای قرمز در اثر تزریق خون است (6).
آلوایمونیزاسیون:
میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران کم خونی داسیشکل 50%-20% است (9-7). آلوایمونیزاسیون سبب افزایش خطر بروز واکنش‌های ناشی از انتقال خون و در نتیجه کاهش ذخیره خون سازگار که از نظر آنتی‌ژن مربوطه منفی بوده می‌شود (10). تقریباً 40% بیماران مبتلا به کم خونی داسی که آلوایمونیزه شده‌اند، دچار واکنش تأخیری همولیتیک ناشی از تزریق خون (DHTR: Delayed hemolytic transfusion reaction) می‌شوند (11). DHTR می‌تواند به دلیل عدم شناسایی آنتی‌بادی در غربالگری اولیه آنتی‌بادی رخ دهد. وجود تفاوت نژادی و فنوتیپی در بین بیماران SCD که بیشتر از نژاد آفریقایی آمریکایی و اهداکنندگان خون که بیشتر از نژاد قفقازی هستند، به عنوان یکی از دلایل مؤثر و مهم در ایجاد آلوایمونیزاسیون مطرح است (12). زمانی که توزیع آنتی‌ژن‌ها در بین اهداکننده و گیرنده خون متفاوت باشد، ممکن است آلوایمونیزاسیون بیشتری در بین دریافت‌کنندگان ایجاد شود. آنتی‌ژن‌هایی که بیشتر سبب ایجاد آلوایمونیزاسیون می‌شوند متعلق به سیستم‌های گروه خونی Rh ، Kell ، Kidd ، Duffy ، Lewis و MNS هستند (6). افرادی که یک آلوآنتی‌بادی ایجاد می‌کنند، در معرض خطر افزایش آلوآنتی‌بادی با تزریق‌های آینده هستند (13).
هدف از انجام مطالعه:
بیماری آنمی داسیشکل شایع‌ترین بیماری ژنتیکی بعد از تالاسمی در بیماران جنوب ایران می‌باشد و 97% منشاء اصلی بیماری در طوایف عرب خوزستان است. بیماری از نظر وخامت از نوع کلاسیک بوده و بیشتر از نوع سعودی می‌باشد که در کشورهای هم‌جوار مثل قطر و کویت و عراق و بحرین شایع است. با توجه به این که ایران روی نوار تالاسمی قرار گرفته، این بیماری در همراهی با بتاتالاسمی مینور نیز دیده می‌شود (15، 14). بنابراین با توجه به فراوانی این بیماران در استان‌های جنوبی ایران از جمله استان خوزستان و هم چنین نیاز این بیماران به تزریق خون مناسب، بر آن شدیم تا میزان آلوایمونیزاسیون در این بیماران را گزارش کنیم.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه که از نوع مقطعی غیر مداخله‌ای (توصیفی) بود، معیار ورود شامل تشخیص بیماری آنمی داسیشکل و ساکن استان خوزستان بودن با سابقه حداقل یک بار تزریق خون در طول عمر خود بوده است. مطالعه بر روی 184 بیمار کم خونی داسیشکل و داسی- تالاسمی که به بیمارستان بقایی2 استان خوزستان مراجعه کرده بودند در سال 1401-1400 انجام شد. پس از دریافت رضایت‌نامه کتبی و آگاهانه و تکمیل کردن پرسشنامه شرح حال و دریافت اطلاعاتی مانند سن، جنس، سابقه بارداری و سابقه آخرین تزریق خون، از هر فرد 2 نمونه خون وریدی به حجم 10-5 میلی‌لیتر حاوی ضد انعقاد EDTA دریافت شد. پس از انتقال نمونه‌های جمع‌آوری شده به آزمایشگاه سرولوژی اختصاصی انتقال خون استان خوزستان، جهت بررسی فرم شرح حال و حجم نمونه در صورت مورد تایید بودن حجم و شرح حال، نمونه‌ها به صورت هفتگی و با رعایت زنجیره سرد به آزمایشگاه مرجع ایمونوهماتولوژی ستاد مرکزی ارسال گردید.
آنالیز آماری:
این مطالعه یک مطالعه توصیفی بود. نتایج به دست آمده از انجام آزمایش‌های شناسایی آنتی‌بادی وارد نرم‌افزار Excell شد و سپس درصد بیماران دارای آلوآنتی‌بادی در جمعیت کل بیماران محاسبه شد. ضمناً درصد شیوع هر آلوآنتی‌بادی در جمعیت بیماران دارای آنتی‌بادی محاسبه شد.
آزمایش‌های سرولوژی:
آزمایش غربالگری آنتی‌بادی(IBTO سازمان انتقال خون ایران 63882 Registration number: ، 188 C3IP22 lot:) و هم‌چنین شناسایی نوع آنتی‌بادی در افراد آلوایمونیزه نیز به روش استاندارد هماگلوتیناسیون لوله‌ای و طبق دستورالعمل و با سوسپانسیون‌های سلولی تولیدی سازمان انتقال خون (سازمان انتقال خون ـ ایران 63882 : number، 187C11IP22: Registration lot) انجام شد. برای تائید آلوآنتی‌بادی‌های یافت شده از سلول‌های Selected (سازمان انتقال خون ـ ایران 63882 : Rgistration number ، 79 IBTO/SELD 22 lot:) و تعیین فنوتیپ با استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال تجاری (ایمیونودیاگنوستیکا، آلمان) استفاده شد.
یافته‌ها
مشخصات دموگرافیک و دیگر متغیرهای بیماران:
از 184 بیمار مورد مطالعه، 139 نفر (5/75%) بیمار داسیشکل و 45 نفر (5/24%) بیمار تالاسمی داسی مشارکت داشتند. سن بیماران در محدوده 72-2 سال قرار داشت و از نظر جنسیتی، 88 نفر (8/47%) مذکر و 96 بیمار (2/52%) مؤنث بودند. 119 (7/59%) بیمار سابقه مصرف دارو داشتند. سابقه بارداری و یا سقط در 27 بیمار (6/14%) گزارش شده بود. 19 بیمار (0/10%) دارای سابقه واکنش‌های ناشی از تزریق خون شامل خارش و کهیر، هماچوری، تب و لرز و سستی، تاری دید و درد عضلانی، تهوع، تنگی نفس و تپش قلب، قرمزی و ورم بودند.
فراوانی آلوآنتی‌بادی‌ها و نتایج آزمون‌های غربالگری و تعیین هویت آنتی‌بادی:
نتایج غربالگری آنتی‌بادی نشان داد در 24 (13%) بیمار 12 نوع آلوآنتی‌بادی وجود دارد. این بیماران 16 نفر مؤنث و 8 نفر مذکر بودند. در هیچ کدام از بیماران اتوآنتی‌بادی یافت نشد. نتایج تعیین هویت آنتی‌بادی نشان داد که در 79% بیماران آلوآنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های سیستم Rh و در 6/16% آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن Kell وجود داشت. 21% از بیماران دارای بیش از دو نوع آنتی‌بادی بودند. در سیستم Rh بیشتریـن آنتـی‌بادی‌ها به ترتیب Anti-E(8 n= ، 33%)،
Anti-c (5 n= ، 8/20%) ، Anti-D (4 n= ، 6/16%) و Anti-Kell (4 n= ، 6/16%) بودند. از بین بیماران بررسی شده تنها 1 نفر دارای Anti-Fya و 1 نفر دارای Anti-Fy5 بودند (جدول 1 و نمودار 1).
برای بیماری که دارای آنتی‌بادی Anti-Fy5 بود، بررسی کامل شامل بررسی فنوتیپ Fya-b- و هم‌چنین بررسی ژنوتیپ و موتاسیون GATA-1 انجام شد. هم‌چنین این با سلول Rh null دارای فنوتیپ Fy(a+b+) بررسی شد که واکنش نداد.
بحث
Anti-Fy5، آنتی‌بادی نسبتاً نادری است که گاهی به صورت تحریکی در افراد دارای فنوتیپ Fy (a- b-) ساخته می‌شود. این آنتی‌بادی نیز می‌تواند در واکنش همولیتیک ناشی از انتقال خون تأخیری نقش داشته باشد. این آنتی‌بادی در بیماران داسی‌شکلی که چند بار خون دریافت کردند، گزارش شده است. به علت ارتباط آنتی‌ژن دافی با Rh دارای واکنش cross reaction است. هم چنین Anti-Fy5 با سلول Rh null که دارای فنوتیپ Fy(a+b+) است واکنش نمی‌دهد.
میزان آلوایمونیزاسیون در بین بیماران داسیشکل این مطالعه 13% بود. بیشترین میزان آلوایمونیزاسیون علیه سیستم Rh بود (4/61%). بیشترین آنتی‌بادی‌ها به ترتیب Anti-E (8 n= ، 8/25)، Anti-c (5 n= ، 2/16%) ، Anti-D (4 n= ، 13%) و Anti-Kell (4 n= ، 13%) بودند. از بین بیماران بررسی شده تنها 1 نفر دارای Anti-Fya و 1 نفر دارای Anti-Fy5 بودند.
احتمالاً این میزان آلوایمونیزاسیون (13%) به علت تفاوت‌های ژنوتیپی و فنوتیپی گروه‌های خونی فرعی اهداکنندگان خون از نژاد غیر عرب و گیرندگان خون آنمی داسیشکل عرب در منطقه خوزستان است. در مطالعه‌ای که توسط جلالی‌فر و همکاران در سال 2019 بر روی 104 بیمار آنمی داسیشکل و چرخه تالاسمی انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون را 6/9% گزارش کردند. در این مطالعه بیش از 90% آنتی‌بادی‌ها علیه آنتی‌ژن‌های Rh بودند (16). در مطالعه حاضر 12 نوع آلوآنتی‌بادی در 24 بیمار آلوایمونیزه یافت شد و نیز اکثر آنتی‌بادی‌ها علیه سیستم Rh بودند (4/61%) و سپس Anti-K در رده دوم و به دنبال آن‌ها Anti- S ، Anti- s، Anti- jka، Anti- jkb،Anti- Leb ، Anti-Fya ، Anti-Fy5 قرار داشتند. در مطالعه‌ای که توسط وفایی و همکاران در سال 2016 بر روی 140 بیمار آنمی داسیشکل اهواز صورت گرفت، میزان آلوایمونیزاسیون 1/7% را به دست آوردند که 50% آلوآنتی‌بادی‌ها Anti-K بودند (14). در مطالعه‌ای که توسط آلکنیدی و همکاران در عمان انجام شد، 262 بیمار با سابقه انتقال خون مورد بررسی قرار گرفتند که 133 بیمار آنمی داسیشکل بودند. 42 نفر (5/31%) از بیماران آنمی داسی شکل آلوایمونیزه شده بودند که 2 نفر آنتی‌بادی علیه سیستم دافی داشتند (17). در مطالعه حاضر نیز 2 نفر آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن Fya و Fy5 داشتند. در مطالعه دیگری که در کردستان عراق بر روی 401 بیمار دریافت‌کننده خون شامل 311 بیمار بتا تالاسمی و 90 بیمار آنمی داسیشکل انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون 5/4% به دست آمد که شایع‌ترین آن‌ها به ترتیب Anti-K, Anti-Cw, Anti-C, Anti-c بودند (18). نرخ آلوایمونیزاسیون در مطالعه‌های مختلف در کشورهای کویت، کنگو و اوگاندا بر روی بیماران آنمی داسیشکل به ترتیب 65% ، 10% و 1/6% گزارش شده است (21-19).
در مطالعه‌ای که توسط حلوانی و همکاران در سال 2022 بر روی 385 بیمار آنمی داسیشکل در عربستان انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون 9/12% گزارش شد(22).
در مطالعه دیگری که توسط فکری و همکاران در سال 2017 بر روی 116 بیمار آنمی داسیشکل انجام شد، نرخ آلوایمونیزاسیون 7/7% گزارش شد (23).
نتیجه‌گیری
در این مطالعه میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در بین بیماران آنمی داسیشکل و داسی- تالاسمی استان خوزستان که به بیمارستان بقایی2 اهواز مراجعه کردند گزارش شد. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی در این بیماران Anti-E و Anti-c و Anti-K و Anti-D بودند. پیشنهاد می‌شود به این افراد خون سازگار از نظر آنتی‌ژن‌های Rh(D,C,c,E) و Kell تزریق شود.
حمایت مالی
بودجه این مطالعه توسط مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون تأمین شده است.
ملاحظات اخلاقی
این مقاله از کمیته اخلاق مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون، کد IR.TMI.REC.1400.016 گرفته است. پس از دریافت رضایت‌نامه کتبی و آگاهانه، اطلاعات بیماران دریافت شد.
عدم تعارض منافع
نویسندگان به وضوح اعلام می‌کنند که هیچ‌گونه تعارض منافع آشکار نداشته‌اند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از مسئول محترم سرولوژی مرکز انتقال خون استان خوزستان خانم سحر جولهرنژاد تشکر می‌نمایند.
متن کامل: (600 مشاهده)
شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل استان خوزستان
مینا صمدی ایوریق1، آرزو اودی2، بیژن کیخایی3، سعید محمدی4
چکیده
سابقه و هدف
بیماری آنمی داسی شکل بعد از تالاسمی، دومین هموگلوبینوپاتی شایع با عوارضی مانند انسداد عروقی و هم‌چنین آنمی همولیتیک است. تزریق خون به عنوان یک درمان حمایتی برای این بیماران به شمار می‌رود. از این رو، یکی از چالش‌های مهم در این بیماران، آلوایمونیزاسیون گلبولهای قرمز در اثر تزریق خون است و میتوان از شناسایی واحد خون مناسب از نظر آنتی‌ژن منفی برای تزریق به بیماران به عنوان یکی از مشکلات اصلی انتقال خون در این بیماران یاد کرد. در این مطالعه، شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران داسیشکل استان خوزستان بررسی شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه که از نوع مقطعی غیر مداخله‌ای (توصیفی) بود، پس از اخذ رضایت از 184 بیمار کمخونی داسیشکل و داسی- تالاسمی مراجعه‌کننده به بیمارستان شهید بقایی2 اهواز که با شیوه نمونه‌گیری غیرتصادفی انتخاب شدند، نمونه خون محیطی حاوی ضد انعقاد EDTA دریافت شد، میزان آلوایمونیزاسیون و شناسایی و تعیین آلوآنتی‌بادی به روش هماگلوتیناسیون تعیین شد.
یافته‌ها
میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در این جمعیت ۱۳% بود. در 24 بیمار 12 نوع آلوآنتی‌بادی شناسایی شد. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی به ترتیب Anti-E (8=n ، 33%)، Anti-c(5 n= ، 8/20%) و Anti-D (4= n ، 6/16%) و Anti- Kell (4 n= ، 6/16%) بود.
نتیجه گیری
شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی در بیماران آنمی داسی شکل استان خوزستان، علیه سیستم گروه خونی Rh و سپس Kell بود. بنابراین توصیه می‌شود به این افراد خون سازگار از نظر آنتی‌ژن‌های Rh (D,C,c,E) و Kell تزریق شود.
کلمات کلیدی: آنمی، بیماری داسیشکل، انتقال خون
تاریخ دریافت: 10/12/1401
تاریخ پذیرش : 10/04/1402
1- کارشناس ارشد هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: PhD هماتولوژی و بانک خون ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- فوق تخصص بیماری‌های خون و سرطان کودکان ـ استاد مرکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی شفا، اهواز ـ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور ـ اهواز ـ ایران
4- PhD هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
مینا صمدی ایوریق1، آرزو اودی2، بیژن کیخایی3، سعید محمدی4
چکیده
سابقه و هدف
بیماری آنمی داسی شکل بعد از تالاسمی، دومین هموگلوبینوپاتی شایع با عوارضی مانند انسداد عروقی و هم‌چنین آنمی همولیتیک است. تزریق خون به عنوان یک درمان حمایتی برای این بیماران به شمار می‌رود. از این رو، یکی از چالش‌های مهم در این بیماران، آلوایمونیزاسیون گلبولهای قرمز در اثر تزریق خون است و میتوان از شناسایی واحد خون مناسب از نظر آنتی‌ژن منفی برای تزریق به بیماران به عنوان یکی از مشکلات اصلی انتقال خون در این بیماران یاد کرد. در این مطالعه، شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران داسیشکل استان خوزستان بررسی شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه که از نوع مقطعی غیر مداخله‌ای (توصیفی) بود، پس از اخذ رضایت از 184 بیمار کمخونی داسیشکل و داسی- تالاسمی مراجعه‌کننده به بیمارستان شهید بقایی2 اهواز که با شیوه نمونه‌گیری غیرتصادفی انتخاب شدند، نمونه خون محیطی حاوی ضد انعقاد EDTA دریافت شد، میزان آلوایمونیزاسیون و شناسایی و تعیین آلوآنتی‌بادی به روش هماگلوتیناسیون تعیین شد.
یافته‌ها
میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در این جمعیت ۱۳% بود. در 24 بیمار 12 نوع آلوآنتی‌بادی شناسایی شد. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی به ترتیب Anti-E (8=n ، 33%)، Anti-c(5 n= ، 8/20%) و Anti-D (4= n ، 6/16%) و Anti- Kell (4 n= ، 6/16%) بود.
نتیجه گیری
شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی در بیماران آنمی داسی شکل استان خوزستان، علیه سیستم گروه خونی Rh و سپس Kell بود. بنابراین توصیه می‌شود به این افراد خون سازگار از نظر آنتی‌ژن‌های Rh (D,C,c,E) و Kell تزریق شود.
کلمات کلیدی: آنمی، بیماری داسیشکل، انتقال خون
تاریخ دریافت: 10/12/1401
تاریخ پذیرش : 10/04/1402
1- کارشناس ارشد هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: PhD هماتولوژی و بانک خون ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- فوق تخصص بیماری‌های خون و سرطان کودکان ـ استاد مرکز آموزشی، درمانی و تحقیقاتی شفا، اهواز ـ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور ـ اهواز ـ ایران
4- PhD هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
مقدمه
بیماری کم خونی داسی شکل:
بیماری کم خونی داسیشکل (Sickle Cell Disease: SCD) بعد از تالاسمی، دومین هموگلوبینوپاتی شایع با عوارضی مانند انسداد عروقی و هم چنین آنمی همولیتیک است. بیماران مبتلا به SCD به تزریق خون مکرر نیاز دارند. پلیمریزاسیون هموگلوبین S (HbS) واقعه پاتوفیزیولوژیک در کم خونی داسی شکل است که سبب تغییر در شکل و خصوصیات فیزیکی گلبولهای قرمز و در نتیجه بروز کم خونی همولیتیک و انسداد جریان خون (به ویژه در عروق کوچک و برخی عروق بزرگ) می‌شود که می‌تواند سبب آسیب بافتی شود (5-1).
تزریق خون:
یک روش معمول درمان و کاهش عوارض بیماری در بیماران مبتلا به آنمی داسی شکل، تزریق خون است. این رویکرد درمانی رواج زیادی دارد به طوری که اکثر بیماران بزرگسال مبتلا به کم خونی داسی حداقل یک بار تزریق داشته و بسیاری از آن‌ها تعداد زیادی واحد خون دریافت کرده‌اند. از این رو، یکی از چالش‌های مهم در این بیماران، آلوایمونیزاسیون گلبولهای قرمز در اثر تزریق خون است (6).
آلوایمونیزاسیون:
میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران کم خونی داسیشکل 50%-20% است (9-7). آلوایمونیزاسیون سبب افزایش خطر بروز واکنش‌های ناشی از انتقال خون و در نتیجه کاهش ذخیره خون سازگار که از نظر آنتی‌ژن مربوطه منفی بوده می‌شود (10). تقریباً 40% بیماران مبتلا به کم خونی داسی که آلوایمونیزه شده‌اند، دچار واکنش تأخیری همولیتیک ناشی از تزریق خون (DHTR: Delayed hemolytic transfusion reaction) می‌شوند (11). DHTR می‌تواند به دلیل عدم شناسایی آنتی‌بادی در غربالگری اولیه آنتی‌بادی رخ دهد. وجود تفاوت نژادی و فنوتیپی در بین بیماران SCD که بیشتر از نژاد آفریقایی آمریکایی و اهداکنندگان خون که بیشتر از نژاد قفقازی هستند، به عنوان یکی از دلایل مؤثر و مهم در ایجاد آلوایمونیزاسیون مطرح است (12). زمانی که توزیع آنتی‌ژن‌ها در بین اهداکننده و گیرنده خون متفاوت باشد، ممکن است آلوایمونیزاسیون بیشتری در بین دریافت‌کنندگان ایجاد شود. آنتی‌ژن‌هایی که بیشتر سبب ایجاد آلوایمونیزاسیون می‌شوند متعلق به سیستم‌های گروه خونی Rh ، Kell ، Kidd ، Duffy ، Lewis و MNS هستند (6). افرادی که یک آلوآنتی‌بادی ایجاد می‌کنند، در معرض خطر افزایش آلوآنتی‌بادی با تزریق‌های آینده هستند (13).
هدف از انجام مطالعه:
بیماری آنمی داسیشکل شایع‌ترین بیماری ژنتیکی بعد از تالاسمی در بیماران جنوب ایران می‌باشد و 97% منشاء اصلی بیماری در طوایف عرب خوزستان است. بیماری از نظر وخامت از نوع کلاسیک بوده و بیشتر از نوع سعودی می‌باشد که در کشورهای هم‌جوار مثل قطر و کویت و عراق و بحرین شایع است. با توجه به این که ایران روی نوار تالاسمی قرار گرفته، این بیماری در همراهی با بتاتالاسمی مینور نیز دیده می‌شود (15، 14). بنابراین با توجه به فراوانی این بیماران در استان‌های جنوبی ایران از جمله استان خوزستان و هم چنین نیاز این بیماران به تزریق خون مناسب، بر آن شدیم تا میزان آلوایمونیزاسیون در این بیماران را گزارش کنیم.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه که از نوع مقطعی غیر مداخله‌ای (توصیفی) بود، معیار ورود شامل تشخیص بیماری آنمی داسیشکل و ساکن استان خوزستان بودن با سابقه حداقل یک بار تزریق خون در طول عمر خود بوده است. مطالعه بر روی 184 بیمار کم خونی داسیشکل و داسی- تالاسمی که به بیمارستان بقایی2 استان خوزستان مراجعه کرده بودند در سال 1401-1400 انجام شد. پس از دریافت رضایت‌نامه کتبی و آگاهانه و تکمیل کردن پرسشنامه شرح حال و دریافت اطلاعاتی مانند سن، جنس، سابقه بارداری و سابقه آخرین تزریق خون، از هر فرد 2 نمونه خون وریدی به حجم 10-5 میلی‌لیتر حاوی ضد انعقاد EDTA دریافت شد. پس از انتقال نمونه‌های جمع‌آوری شده به آزمایشگاه سرولوژی اختصاصی انتقال خون استان خوزستان، جهت بررسی فرم شرح حال و حجم نمونه در صورت مورد تایید بودن حجم و شرح حال، نمونه‌ها به صورت هفتگی و با رعایت زنجیره سرد به آزمایشگاه مرجع ایمونوهماتولوژی ستاد مرکزی ارسال گردید.
آنالیز آماری:
این مطالعه یک مطالعه توصیفی بود. نتایج به دست آمده از انجام آزمایش‌های شناسایی آنتی‌بادی وارد نرم‌افزار Excell شد و سپس درصد بیماران دارای آلوآنتی‌بادی در جمعیت کل بیماران محاسبه شد. ضمناً درصد شیوع هر آلوآنتی‌بادی در جمعیت بیماران دارای آنتی‌بادی محاسبه شد.
آزمایش‌های سرولوژی:
آزمایش غربالگری آنتی‌بادی(IBTO سازمان انتقال خون ایران 63882 Registration number: ، 188 C3IP22 lot:) و هم‌چنین شناسایی نوع آنتی‌بادی در افراد آلوایمونیزه نیز به روش استاندارد هماگلوتیناسیون لوله‌ای و طبق دستورالعمل و با سوسپانسیون‌های سلولی تولیدی سازمان انتقال خون (سازمان انتقال خون ـ ایران 63882 : number، 187C11IP22: Registration lot) انجام شد. برای تائید آلوآنتی‌بادی‌های یافت شده از سلول‌های Selected (سازمان انتقال خون ـ ایران 63882 : Rgistration number ، 79 IBTO/SELD 22 lot:) و تعیین فنوتیپ با استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال تجاری (ایمیونودیاگنوستیکا، آلمان) استفاده شد.
یافته‌ها
مشخصات دموگرافیک و دیگر متغیرهای بیماران:
از 184 بیمار مورد مطالعه، 139 نفر (5/75%) بیمار داسیشکل و 45 نفر (5/24%) بیمار تالاسمی داسی مشارکت داشتند. سن بیماران در محدوده 72-2 سال قرار داشت و از نظر جنسیتی، 88 نفر (8/47%) مذکر و 96 بیمار (2/52%) مؤنث بودند. 119 (7/59%) بیمار سابقه مصرف دارو داشتند. سابقه بارداری و یا سقط در 27 بیمار (6/14%) گزارش شده بود. 19 بیمار (0/10%) دارای سابقه واکنش‌های ناشی از تزریق خون شامل خارش و کهیر، هماچوری، تب و لرز و سستی، تاری دید و درد عضلانی، تهوع، تنگی نفس و تپش قلب، قرمزی و ورم بودند.
فراوانی آلوآنتی‌بادی‌ها و نتایج آزمون‌های غربالگری و تعیین هویت آنتی‌بادی:
نتایج غربالگری آنتی‌بادی نشان داد در 24 (13%) بیمار 12 نوع آلوآنتی‌بادی وجود دارد. این بیماران 16 نفر مؤنث و 8 نفر مذکر بودند. در هیچ کدام از بیماران اتوآنتی‌بادی یافت نشد. نتایج تعیین هویت آنتی‌بادی نشان داد که در 79% بیماران آلوآنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های سیستم Rh و در 6/16% آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن Kell وجود داشت. 21% از بیماران دارای بیش از دو نوع آنتی‌بادی بودند. در سیستم Rh بیشتریـن آنتـی‌بادی‌ها به ترتیب Anti-E(8 n= ، 33%)،
Anti-c (5 n= ، 8/20%) ، Anti-D (4 n= ، 6/16%) و Anti-Kell (4 n= ، 6/16%) بودند. از بین بیماران بررسی شده تنها 1 نفر دارای Anti-Fya و 1 نفر دارای Anti-Fy5 بودند (جدول 1 و نمودار 1).
بحث
Anti-Fy5، آنتی‌بادی نسبتاً نادری است که گاهی به صورت تحریکی در افراد دارای فنوتیپ Fy (a- b-) ساخته می‌شود. این آنتی‌بادی نیز می‌تواند در واکنش همولیتیک ناشی از انتقال خون تأخیری نقش داشته باشد. این آنتی‌بادی در بیماران داسی‌شکلی که چند بار خون دریافت کردند، گزارش شده است. به علت ارتباط آنتی‌ژن دافی با Rh دارای واکنش cross reaction است. هم چنین Anti-Fy5 با سلول Rh null که دارای فنوتیپ Fy(a+b+) است واکنش نمی‌دهد.
میزان آلوایمونیزاسیون در بین بیماران داسیشکل این مطالعه 13% بود. بیشترین میزان آلوایمونیزاسیون علیه سیستم Rh بود (4/61%). بیشترین آنتی‌بادی‌ها به ترتیب Anti-E (8 n= ، 8/25)، Anti-c (5 n= ، 2/16%) ، Anti-D (4 n= ، 13%) و Anti-Kell (4 n= ، 13%) بودند. از بین بیماران بررسی شده تنها 1 نفر دارای Anti-Fya و 1 نفر دارای Anti-Fy5 بودند.
احتمالاً این میزان آلوایمونیزاسیون (13%) به علت تفاوت‌های ژنوتیپی و فنوتیپی گروه‌های خونی فرعی اهداکنندگان خون از نژاد غیر عرب و گیرندگان خون آنمی داسیشکل عرب در منطقه خوزستان است. در مطالعه‌ای که توسط جلالی‌فر و همکاران در سال 2019 بر روی 104 بیمار آنمی داسیشکل و چرخه تالاسمی انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون را 6/9% گزارش کردند. در این مطالعه بیش از 90% آنتی‌بادی‌ها علیه آنتی‌ژن‌های Rh بودند (16). در مطالعه حاضر 12 نوع آلوآنتی‌بادی در 24 بیمار آلوایمونیزه یافت شد و نیز اکثر آنتی‌بادی‌ها علیه سیستم Rh بودند (4/61%) و سپس Anti-K در رده دوم و به دنبال آن‌ها Anti- S ، Anti- s، Anti- jka، Anti- jkb،Anti- Leb ، Anti-Fya ، Anti-Fy5 قرار داشتند. در مطالعه‌ای که توسط وفایی و همکاران در سال 2016 بر روی 140 بیمار آنمی داسیشکل اهواز صورت گرفت، میزان آلوایمونیزاسیون 1/7% را به دست آوردند که 50% آلوآنتی‌بادی‌ها Anti-K بودند (14). در مطالعه‌ای که توسط آلکنیدی و همکاران در عمان انجام شد، 262 بیمار با سابقه انتقال خون مورد بررسی قرار گرفتند که 133 بیمار آنمی داسیشکل بودند. 42 نفر (5/31%) از بیماران آنمی داسی شکل آلوایمونیزه شده بودند که 2 نفر آنتی‌بادی علیه سیستم دافی داشتند (17). در مطالعه حاضر نیز 2 نفر آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن Fya و Fy5 داشتند. در مطالعه دیگری که در کردستان عراق بر روی 401 بیمار دریافت‌کننده خون شامل 311 بیمار بتا تالاسمی و 90 بیمار آنمی داسیشکل انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون 5/4% به دست آمد که شایع‌ترین آن‌ها به ترتیب Anti-K, Anti-Cw, Anti-C, Anti-c بودند (18). نرخ آلوایمونیزاسیون در مطالعه‌های مختلف در کشورهای کویت، کنگو و اوگاندا بر روی بیماران آنمی داسیشکل به ترتیب 65% ، 10% و 1/6% گزارش شده است (21-19).
در مطالعه‌ای که توسط حلوانی و همکاران در سال 2022 بر روی 385 بیمار آنمی داسیشکل در عربستان انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون 9/12% گزارش شد(22).
در مطالعه دیگری که توسط فکری و همکاران در سال 2017 بر روی 116 بیمار آنمی داسیشکل انجام شد، نرخ آلوایمونیزاسیون 7/7% گزارش شد (23).
نتیجه‌گیری
در این مطالعه میزان شیوع آلوایمونیزاسیون در بین بیماران آنمی داسیشکل و داسی- تالاسمی استان خوزستان که به بیمارستان بقایی2 اهواز مراجعه کردند گزارش شد. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی در این بیماران Anti-E و Anti-c و Anti-K و Anti-D بودند. پیشنهاد می‌شود به این افراد خون سازگار از نظر آنتی‌ژن‌های Rh(D,C,c,E) و Kell تزریق شود.
حمایت مالی
بودجه این مطالعه توسط مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون تأمین شده است.
ملاحظات اخلاقی
این مقاله از کمیته اخلاق مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون، کد IR.TMI.REC.1400.016 گرفته است. پس از دریافت رضایت‌نامه کتبی و آگاهانه، اطلاعات بیماران دریافت شد.
عدم تعارض منافع
نویسندگان به وضوح اعلام می‌کنند که هیچ‌گونه تعارض منافع آشکار نداشته‌اند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از مسئول محترم سرولوژی مرکز انتقال خون استان خوزستان خانم سحر جولهرنژاد تشکر می‌نمایند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
