چکیده سابقه و هدف تزریق خون مزمن موجب آلوایمونیزاسیون در بیماران مبتلا به تالاسمی می‌شود. برآورد فراوانی ایجاد آلوایمونیزاسیون در این بیماران می‌تواند منجر به شناخت محدودیت‌های موجود و ایجاد استراتژی مناسب به منظور پیشگیری از ایجاد آلوایمونیزاسیون در آن‌ها گردد. در مطالعه حاضر، فراوانی آلوآنتی‌بادی‌های ناخواسته در بیماران تالاسمی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها در این مطالعه مقطعی و گذشته‌نگر، جمعیت مورد مطالعه 92 بیمار مبتلا به تالاسمی مراجعه‌کننده به بیمارستان بعثت استان همدان در سال 1398 بود. اطلاعات تمام بیماران جمع‌آوری و وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 16 گردید. داده‌ها با استفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیون لجستیک و سطح معناداری 05/0 p< تحلیل شد. یافته‌ها در این مطالعه تعداد 92 بیمار شامل 54 مرد (7/58%) و 38 زن (3/41%)، با دامنه سنی50-2 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. از بین 92 بیمار، 7 نفر(6/7% کل بیماران) غربالگری آنتی‌بادی مثبت داشتنـد. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها عبارت بودند از anti-c 6 نفر(3/33%)، anti-e 3 نفر(6/16%) و anti-JKa 3 نفر(6/16%). بین مقدار هموگلوبین و آلوایمونیزاسیون و تعداد دفعات تزریق خون و آلوایمونیزاسیون ارتباط معناداری مشاهده شد (009/0 p= و 006/0 p=). اما ارتباط بین سن بیماران و آلوایمونیزاسیون معنادار نبود. نتیجه گیری براساس نتایج این مطالعهanti-c ، anti-e و anti-JKa شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها در جامعه تالاسمی مورد مطالعه بودند. این نکته می‌تواند جهت فراهم‌سازی واحدهای خونی سازگار و مناسب برای بیماران تالاسمی مفید باشد. کلمات کلیدی: تالاسمی، انتقال خون، غربالگری
تاریخ دریافت: 16/12/1399 تاریخ پذیرش : 01/03/1400
1- دانشجوی کارشناسی علوم آزمایشگاهی ـ مرکز پژوهش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی همدان ـ همدان ـ ایران 2- مؤلف مسئول: PhD خونشناسی آزمایشگاهی و بانک خون ـ استادیار دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان ـ همدان ـ ایران ـ کد پستی: 6517838741
مقدمه تالاسمی، نوعی اختلال ژنتیکی و شایع‌ترین نوع کم خونی ارثی در سراسر جهان است(1). این بیماری برای اولین بار در سال 1925 به طور مستقل از ایالت متحده و ایتالیا گزارش شده است(2). تالاسمی، نقص ژنتیکی در ساخت زنجیره‌های گلوبین است که تحت تاثیر آن، تولید هموگلوبین طبیعی به طور کامل یا نسبی کاهش یافته است(3). حدود 5/1% (90-80 میلیون نفر) از جمعیت جهان مبتلا به تالاسمی می‌باشند که سالانه 50 تا 60 هزار نفر به این جمعیت افزوده می‌شود(4). حدود 20000 بیمار و 2تا 3 میلیون حامل ژن این بیماری(4% جمعیت) در ایران وجود دارد(5). در بیماران تالاسمی، اگر چه تزریق خون، اختلال در تولید گلبول‌های قرمز خون را اصلاح نمی‌کند، ولی عوارض غیر طبیعی در تالاسمی و علائم کم خونی مزمن را بهبود می‌بخشد و بقای بیمار را افزایش می‌دهد(6). از عوارض شایع تزریق خون مزمن در این بیماران، تولید آنتی‌بادی علیه گلبول‌های قرمز است(7). آلوایمونیزاسیون برجسته‌ترین عارضه بالینی ناشی از تزریق خون مکرر در این بیماران است، چرا که آلوایمونیزاسیون در این بیماران سبب افزایش نیاز به تزریق خون شده از طرفی شناسایی واحدهای خونی سازگار جهت تزریق خون‌های بعدی را نیز با مشکل مواجه می‌سازد(10-8). احتمال ایجاد آنتی‌بادی به دنبال تزریق یک کیسه خون 1% تا 6/1% می‌باشد در حالی که احتمال ایجاد آنتی‌بادی در بیماران با تزریق‌های منظم، حدود60% می‌باشد(7). هم چنین افرادی که یک آلوآنتیبادی در آن‌ها ایجاد می‌شود دارای خطر بالاتری برای تولید اتوآنتی‌بادی‌ها و آلوآنتی‌بادی‌های بیشتر به دنبال تزریق خون‌های بعدی هستند که این امر می‌تواند فرآیند شناسایی خون سازگار را در این بیماران با مشکل مواجه ساخته و سبب تأخیر در فرآیند تامین و تزریق خون سازگار گردد(13-11، 8). مطالعه‌های قبلی شیوع آلوایمونیزاسیون را در بیماران تالاسمی بین 2/5 % تا 5/23 %گزارش کرده‌اند و میزان شیـوع آلـوایمونیزاسیـون در مطالعـه‌ای در ایران 3/11% در 441 بیمار تالاسمی بود(15-11). کلیدی‌ترین راه‌کار در کاهش میزان آلوایمونیزاسیون و پیشگیری از آن، استفاده از فرآورده با سازگاری بیشتر است که این امر مستلزم تعیین دقیق گروه‌های خونی در بیماران می‌باشد(16، 13، 10). با فراهم آوردن تزریق خون سازگار و به دلیل طول عمر بیشتر گلبول‌های قرمز اهداکننده در بدن بیمار، نیاز به تزریق خون کاهش یافته و در نتیجه از عوارض جانبی نیز کاسته می‌شود(17). در مطالعه حاضـر، با تمرکـز بـر بیماران مراجعه‌کننـده بـه بخـش تالاسمی بیمارستان بعثت همدان، فراوانی آلوآنتی‌بادی‌های ناخواسته گروه خونی در این بیماران را مورد بررسی قرار دادیم.
مواد و روش‌ها در این مطالعه که به صورت مقطعی و گذشته‌نگر با کد اخلاق IR.UMSHA.REC.1398.935 مصوب در دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد، اطلاعات بیماران مبتلا به تالاسمی که در طی سال 1398 به بیمارستان بعثت همدان جهت دریافت خون مراجعه کردند، جمع‌آوری گردید. در این مرکز جهت آماده‌سازی فرآورده‌های خونی مناسب برای بیماران مذکور، تعیین گروه خون ABO و Rh و کراس‌مچ انجام می‌شود. در صورت مثبت شدن کراس‌مچ در هر مرحله یا بروز واکنش در تزریق خون، نمونه بیمار جهت غربالگری آنتی‌بادی و تعیین خصوصیت آنتی‌بادی به سازمان انتقال خون ایران ارسال می‌گردد و نتیجه آزمایش در پرونده بیمار بایگانی می‌شود. در صورت مثبت بودن غربالگری آنتی‌بادی و تعیین هویت آن، از آن پس با هماهنگی با سازمان انتقال خون، خون مناسب بیمار که از نظر آنتی‌ژن مرتبط با آنتی‌بادی شناسایی شده منفی است (مانند خون کل منفی)، جهت تزریق آماده می‌شود. با تأمین خون کم لکوسیت از سوی سازمان انتقال خون، بیماران از فرآورده خونی کم لکوسیت استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که طبق مستندات پرونده بیماران، شواهد غربالگری مثبت آنتی‌بادی برای یک آنتی‌بادی خاص مانند Anti-K در سال‌های گذشته و قبل از 1398 وجود داشت که با به کارگیری استراتژی تأمین خون مناسب و منفی از نظر آن آنتی‌بادی، نتایج آزمایش‌های سال 1398 از نظر آنتی‌بادی مذکور منفی بود. با مطالعه جواب آزمایش‌های صورت گرفته بر روی نمونه بیماران، فراوانی آنتی‌بادی‌های ناخواسته در بین این بیماران مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات بیماران با حفظ محرمانگی وارد نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 16 گردید. اطلاعات مذکور شامل سن، جنس، نوع آلوآنتیبادی تولید شده، میزان هموگلوبین، تعداد دفعات تزریق خون در سال و گروه خونی می‌شد. جهت بررسی تاثیرگذاری سن، میزان هموگلوبین و تعداد دفعات تزریق خون بر روی فرآیند آلوایمونیزاسیون در بیماران، از آزمون رگرسیون لجستیک استفاده شد. اطلاعات با سطح معناداری 05/0 p< تحلیل شد.
یافته‌ها در این مطالعه تعداد 92 بیمار مبتلا به تالاسمی با میانگیـن سنی 1/8 ± 9/24 سال(دامنه سنی 50-2 سال) طی سـال 1398 بـه درمانگـاه تالاسمی بیمارستان بعثت همدان مراجعه کردند. از بین این بیماران، 38 نفر(3/41%) از بیماران مؤنث و 54 نفر(7/58%) از بیماران مذکر بودند. با بررسی نتایج آزمایش‌های غربالگری بیماران در سال 98، از بین 92 بیمار مورد مطالعه، آزمایش غربالگری آنتی‌بادی 7 نفر (6/7%) مثبت بود. با بررسی نتایج تعیین هویت
آنتی‌بادی مشخص شد anti-c ، در6 بیمار(3/33%) و پس از آن anti-e و anti-JKa ، هر کدام در 3 بیمار(6/16%)، به ترتیب شایع‌ترین آلوآنتیبادی تولید شده بودند. تولید آلوآنتی‌بادی‌ها در بیماران به ترتیب عبارت بودند از anti-c با 6 مورد(3/33%)،anti-e و anti-JKaهر کدام با 3 (6/16%) و anti-C ، anti-E ، anti-S ، anti-s ، anti-M و anti-N هر کدام با 1 مورد(5/5 %)(نمودار 1). از 7 بیماری که تولید آلوآنتیبادی کردند، 5 نفر مذکر(4/71%) و 2 نفر مؤنث(6/28%) با میانگین سنی 4/9 ± 30سال بودند. میانگین تعداد دفعات تزریق خون این 7 بیمار برابر 6/1 ± 16 بار در سال و میانگین مقدار هموگلوبین آن‌ها برابر با 8/0 ± 87/8 گرم در دسی‌لیتر بود (جدول 1). جهت بررسی تأثیرگذاری تعداد دفعات تزریق خون بر روی فرآیند تولید آلوآنتیبادی، تعداد دفعات تزریق خون کددهی شد و تعداد دفعات تزریق خون بیماران دارای آلوآنتیبادی با تعداد دفعات تزریق کل بیماران به روش رگرسیون لجستیک مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. با توجه به این که 009/0 p= به دست آمده از آلفای خطای 05/0 کمتر است، می‌توان نتیجه گرفت که تعداد دفعات تزریق خون عاملی تاثیرگذار بر بروز فرآیند آلوایمونیزاسیون می‌باشد(جدول 2).
غلظت هموگلوبین فاکتور دیگری بود که تأثیر آن بر روی تولید آلوآنتیبادی مورد بررسی قرار گرفت. طبق اطلاعات ارائه شده در جدول 2، غلظت هموگلوبین بیمارانی که تولید آلوآنتیبادی کرده‌اند بر تولید آلوآنتیبادی در آن‌ها تأثیرگذار بوده است(006/0 p=). برای بررسی سن بیماران و تاثیرگذاری یا عدم تاثیر گذاری آن در تولید آلوآنتیبادی، پس از کد دهی سن بیماران و استفاده از آزمون رگرسیون لجستیک، مشخص شد 056/0 p= می‌باشد که از آلفای خطای 05/0 بیشتر است. در نتیجـه سـن بیمارانـی که تولید آنتی‌بادی کرده‌اند عاملی تاثیرگذار بر تولید آلوآنتیبادی نبوده است(جدول 2).
بحث تزریق خون مداوم، یک درمان حمایتی و مهم در بیماران تالاسمی می‌باشد. یکی از مهم‌ترین عوارض تزریق خون، آلوایمونیزاسیون است که به طور قابل توجهی دسترسی به یک تزریق خون ایمن را با مشکل روبرو می‌سازد و باعث واکنش‌های همولیتیک حاد و تأخیری در بیماران می‌شود(18). در این مطالعه که در مرکز بیماران تالاسمی همدان در بیمارستان بعثت انجام شد، میزان شیوع آزمایش غربالگری آنتی‌بادی با جواب مثبت، 6/7 % گزارش شـد که از این بین شایع‌ترین آلوآنتیبادی، anti-c بود. در مقایسه با این مطالعه، مطالعه‌های بسـیاری در ایـران و کشـورهای دیگر صـورت پذیرفته اسـت کـه بـه بررسـی فراوانی آنتی‌بادی‌های گروه خونی در بین بیماران پرداخته‌اند. محمدی‌مرام و همکاران(2020) شیوع آلوآنتیبادی را در بیماران تالاسمی مراجعه‌کننده به بیمارستان امام خمینی (ره) تهران بررسی کردند. نتایج آن‌ها نشان داد 7 نفر (3/2%) غربالگری آنتی‌بادی مثبت داشتند. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها عبارت بودند از anti-K در 6 نفر(7/85 %) و anti-E در 2 نفر(5/28%). هم چنین 2 نفر از این بیماران (5/28%) دارای آلوآنتیبادی دوگانه anti-K وanti-E بودند(19). در مطالعه حاضر در 3 نفر از بیماران با جواب غربالگری مثبت،(8/42 %) anti-c و anti-JKa به صورت هم‌زمان مشاهده شد. آنچالی تدساواد و همکارانش(2019)، از بین 59 بیمار مبتلا به تالاسمی با تزریق خون مکرر،20 بیمار را با حضور آلوآنتیبادی گزارش کردند که شیوع بسیار متفاوتی را در مقایسه با مطالعه حاضر نشان دادند. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌های شناخته شده در این بیماران به ترتیب anti-E (55%)، anti-Mia (40%),anti-Di(a) (25%) و anti-c (15%) بودند که از این جنبه نیز نوع و فراوانی آلوآنتی‌بادی‌ها با این مطالعه متفاوت می‌باشد(20). در مطالعه‌ای که در شهر هنگ‌کنگ بر روی 382 بیمار مبتلا به تالاسمی انجام شد، 88 بیمار(23% بیماران) با جواب غربالگری مثبت گزارش شدند. در این مطالعهAnti-c و Anti-JKa جزء شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها گزارش شدند که از این نظر مشابه مطالعه حاضر است(6). در مطالعه صورت گرفته بر روی 30659 بیمـار مراجعـه‌کننـده به بانک خون بیمارستان امـام خمینـی(ره) تهـران، مشخص شد که 123 بیمـار(4/0%) از نظر آلوآنتیبادی مثبت هستند. از این بین، anti-E (7/31% بیماران بـا غربالگری آنتی‌بـادی مثبت) وanti-K (8/30% بیمـاران بـا غربالگری آنتی‌بادی مثبت) شایع‌ترین آلوآنتی‌بـادی‌هـا در بین بیماران مورد مطالعه بودند(21). در مطالعه حاضر شیوع آلوایمونیزاسیون در بیماران تالاسمی بررسی شد اما در این مطالعه تمام بیماران درخواست‌کننده فرآورده‌های خونی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که این تفاوت جمعیت مورد بررسی می‌تواند این اختلاف شیوع کلی آلوایمونیزاسیون را توضیح دهد. در مطالعه‌ای که توسط درویشی و همکارانش در سال 2016 انجام شد، میزان آلوایمونیزاسیون در ایران10% گزارش شد که در این مطالعه بیشترین آلوآنتی‌بادی‌ها مربوط به Anti-K (37%)،Anti-D (29%) وAnti-E (20%) بودند(22). در این مطالعه شیوع کلی آلوایمونیزاسیون به مطالعه حاضر نزدیک است ولی نوع آلوآنتی‌بادی‌ها با مطالعه حاضر متفاوت است. در مطالعه اخیر اغلب بیماران به خصوص افراد دارای سابقه واکنش با اولین شواهد وجود Anti-K، خون Kell منفی دریافت می‌کردند که از بروز Anti-K ممانعت کرده است یا برخورد مجدد با آنتی‌ژن رخ نداده و از تولید Anti-K بیشتر به نحوی ممانعت شده است. در مطالعه‌ای که توسط کیانی و همکارانش در استان لرستان در سال 1383 انجام شد، 65 بیمار تالاسمی ماژور استان مورد مطالعه قرار گرفتند، که از 65 بیمار مورد مطالعه فقط یک بیمار(53/1%) آلوایمونیزه شده بود. علت شیوع پایین را می‌توان نزدیکی نژادی بین اهداکنندگان و بیماران ذکر کرد (23). جوادزاده شهشهانی(2013) بروز آنتی‌بادی ناخواسته را در 100 بیمار تالاسمی شهر یزد 4 نفر(4%) گزارش کرده است. یک بیمار دو آلوآنتی بادی(Anti-C,Anti-D) و سه بیمار دیگر فقط یک نوع آلوآنتیبادی (Anti-K)را تولید کرده بودند(24). در این مطالعه نیز علی‌رغم این که تعداد بیماران مورد مطالعه و شیوع کلی آلوآنتی‌بادی‌ها به مطالعه کنونی نزدیک می‌باشد اما نوع آلوآنتی‌بادی‌ها و میزان شیوع آن‌ها نسبت به مطالعه حاضر متفاوت است. تزریق خون Kell منفی به بیماران، دقت در تعیین آنتی‌ژن D، تعداد کم افراد Rh منفی و عدم وجود واریانت‌های D در این جمعیت می‌تواند از دلایل احتمالی تفاوت آنتی‌بادی‌های تولید شده و عدم تولید Anti-D و Anti-K در جمعیت بیماران مطالعه اخیر باشد. در مطالعه‌ای در شمال شرق ایران که بر روی 313 بیمار تالاسمی نیازمند تزریق مکرر خون صورت گرفت، 9 بیمار(7/2%) با غربالگری آنتی‌بادی مثبت گزارش شدند که از این بین anti-D (8/88% بیماران با غربالگری آنتی‌بادی مثبت) و پس از آن anti-C و anti-E شناسایی شدند(25). وجود anti-D با شیوع بالا علی‌رغم تعیین این آنتی‌ژن در کیسه‌های خون و بیماران، لزوم دقت در تعیین آنتی‌ژنD و تأمین ذخیره خون Rh منفی را گوشزد می‌کند. مطالعه‌ای در شرق هندوستان در سال 2015 انجام شـده است که در این مطالعه از بین 500 بیمار، 28 نفر(6/5%) با آلوآنتیبادی گزارش شدند. آلوآنتی‌بادی‌های anti-c (5/28%) و anti-E (4/21%) آلوآنتی‌بادی‌هایی با بیشترین فراوانی اعلام شدند. در این مطالعه شیوع کلی آلوآنتی‌بادی‌ها به مطالعه کنونی نزدیک می‌باشد و همان طور که مشخص است در این مطالعه همانند مطالعه کنونی، anti-c شایع‌ترین آلوآنتیبادی گزارش شده است(26). در مطالعه‌ای که در سال 2014 در مصر انجام شده است از بین 272 بیمار مبتلا به تالاسمی که به صورت منظم تزریق خون داشتند، در 62 بیمار (7/22%) آلوآنتیبادی مشاهده شد که شیوع بسیار متفاوتی را در مقایسه با مطالعه حاضر نشان می‌دهد. شایع‌ترین این آلوآنتی‌بادی‌ها مرتبط با سیستم Rh (به ترتیب anti-E ، anti-D، anti-C وanti-c) و سیستم گروه خونی Kell است(27). در مطالعه دیگری که در سال 2005 در کویت صورت گرفت، 179045 بیمار در دوره زمانی 2001-1992 مورد مطالعه قرار گرفتند. شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌های شناسایی شده در این مطالعه عبارتند از anti-D (3/27%)، anti-E (5/18%)، anti-K (6/15%)، anti-Lea (7/8%) و anti-Leb (6/6%). هم چنین آلوآنتی‌بادی‌هایanti-D،anti-E وanti-K در زنان نسبت به مردان شایع‌تر گزارش شدند(28). در این مطالعه آلوآنتی‌بادی‌های گزارش شده در نتایج آزمایش‌های سال 1398 بیماران بررسی شد. اگر چه در سال‌های گذشته و در پرونده برخی از بیماران شواهد وجود Anti-K هم ثبت شده بود که با توجه به تهیه خون مناسب و کل منفی برای بیماران، ناپایداری آنتی‌بادی و عدم برخورد مجدد با این آنتی‌ژن موجب حذف احتمالی آنتی‌بادی یا کاهش آن به سطح غیر قابل آشکارسازی با روش به کار رفته شده است. این امر می‌تواند اختلاف درصد شیوع نوع آلوآنتیبادی گزارش شده با برخی از مطالعه‌ها را توجیه کند. در این مطالعه تعداد دفعات تزریق خون در سال و مقدار هموگلوبین ارتباط معناداری با آلوایمونیزاسیون داشتند و سن بیماران با تولید آلوآنتیبادی ارتباط معناداری نداشت(009/0 p= و 006/0 p=). اسما عبدالاحمد(2020)، از 200 بیمار مبتلا به تالاسمی در 36 بیمار(18%) آلوآنتیبادی تشخیص داد که آنتی‌بادی علیه گروه kell (33%) و آنتی‌بادی علیه سیستم خونی Rh (به ترتیب anti-Cw، anti-E وanti-C ) (4/24%) شایع‌ترین بودند. در گزارش ایشان آلوایمونیزاسیون با مدت زمان درمان و تعداد دفعات تزریق خون ارتباط معناداری داشت و هم چنین وجود اتوآنتی‌بادی به طور معناداری با سن، تعداد واحدهای خون انتقال یافته و طحال‌برداری ارتباط داشت(29). طبق گزارش کرامتی و همکارانش(2019) از مجموع 516 بیمار تالاسمی با میانگین سنی 5/18 سال، 16 بیمار(1/3%) آلوآنتیبادی تولید کردند. همبستگی آماری معناداری بین سن بیمار، سن طحال‌برداری، آنتی‌ژن Rh ، مصرف گلبول متراکم کم لکوسیت(leukoreduction of RBCs ) و نوع بیماری با آلوایمونیزاسیون مشاهده گردید(30). اصغر الهی و همکارانش پس از غربالگری و تعیین هویت آلوآنتیبادی در جمعیت تالاسمی، شیوع آن را 6/8% گزارش کردند.anti-K در 3 بیمار، Anti-D در یک مورد و Anti-E نیز در یک مورد مشاهده شد. در سرم یک بیمار نیز هم‌زمان Anti-E و Anti-D قابل شناسایی بود. ارتباط معناداری بین وجود آلوآنتیبادی و سن، جنس، وضعیت طحال، و زمان آغاز اولین دریافت کیسه خون مشاهده نشد(31). در مطالعه آذرکیوان و همکارانش که بر روی بیماران کلینیک تالاسمی بزرگسالان مرتبط با سازمان انتقال خون ایران و کلینیک تالاسمی قزوین انجام دادند، 441 بیمار تالاسمی با تزریق مکرر فرآورده خونی را مورد بررسی قرار دادند. متعاقب غربالگری آنتی‌بادی در بیماران، 50 بیمار دارای آنتی‌بادی بودند، که از این بین آلوآنتی‌بادی‌های تشخیص داده شده، علیه سیستم Rh(E/e/C/c/Cw) (26%)، anti-K (28%) و anti-D (16%) به عنوان شایع‌ترین این آلوآنتی‌بادی‌ها گزارش شدند. در این مطالعه ارتباط معناداری بین سابقه واکنش تزریق خون و نتایج تشخیص آلوآنتیبادی مشاهده گردید(32). در مطالعه‌ای که توسط ایدیت پازگال و همکارانش در سال 2020 انجام شد،40 بیمار تالاسمی با سن بالای 18 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. از 40 بیمار در 17 بیمار (5/42%) 34 آلوآنتیبادی شناسایی شد که بیشترین آن مربوط به Rh (12 از 34، 3/35%) و بعد از آن آلوآنتی‌بادی‌ها علیه سیستم گروه خون Kell (8 از 34، 5/23%) شناسایی شدند. در این مطالعه سن در اولین تزریق خون و طحال‌برداری با احتمال ایجاد آلوآنتیبادی ارتباط مثبت و معناداری داشت(33). در مطالعـه‌ای کـه تـوسط زیدی و همکارانش در سال 2015 در پاکستان صورت گرفت، 162 بیمار تالاسمی از نظر حضور آلوآنتی‌بای‌ها در سرم آن‌ها مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج حاصل از این مطالعه نشانگر وجود آلوآنتی‌بادی‌ها در بین 14 نفر از این بیماران(6/8%) بود. در این مطالعه مشابه مطالعه حاضر anti-e جزء شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها معرفی گردید. تجزیه و تحلیل رگرسیون لجستیک هیچ عامل خطر مستقلی را در رابطه با آلوایمونیزاسیون نشان نداد(34). در مطالعه‌ای که بر روی 49 بیمار تالاسمی در شهر زنجان صورت گرفت، در 8 بیمار(3/16% بیماران) حضور آلوآنتیبادی گزارش شد. در این مطالعه anti-c جزء شایع‌ترین آلوآنتی‌بادی‌ها گزارش شده بود. میزان آلوایمونیزاسیون به طور معناداری در بیمارانی که خون کم لکوسیت دریافت کرده بودند، کمتر بود(001/0 p=). هم چنین ارتباط معناداری بین تشکیل آلوآنتیبادی و سن، جنسیت، سطح هموگلوبین، تعداد واحدهای تزریق شده و طحال‌برداری وجود نداشت(35). در مطالعه‌ای که بـر روی 133 بیمـار تالاسـمی نیازمنـد تزریق خون در جنـوب غـرب ایـران صـورت گرفـت، 42 بیمار(33% بیماران) با غربالگری آنتی‌بادی مثبت گزارش شدند که شـیوع بسـیار متفـاوتی را در مقایسـه با مطالعه حاضر نشان می‌دهد. از این بین، 55% این آلوآنتی‌بادی‌ها علیه Rh (به ترتیب anti-E ،anti-D وanti-C ) و 33% ایـن آلوآنتی‌بادی‌ها علیه سیستم گروه خون Kell بودند و سه فاکتور مهمی که به طور معناداری با تولید آلوآنتیبادی مرتبط بودند عبارت بودند از؛ سن اولین تزریق خون، طحال‌برداری و تالاسمی اینترمدیا(36). در مطالعه اخیر با توجه به این که اطلاعات مربوط به سن اولین تزریق خون و طحال‌برداری همه بیماران به طور کامل در دسترس نبود، تاثیرگذاری این دو فاکتور بر تولید آلوآنتیبادی مورد بررسی قرار نگرفت.
نتیجه‌گیری بر اساس نتایج این مطالعه anti-c ، anti-e و anti-JKa شایع‌ترین آلوآنتیبادی در جامعه تالاسمی مورد مطالعه می‌باشد. اطلاع از فراوانی آلوآنتی‌بادی‌ها می‌تواند این امکان را برای مراکز درمانی و مراکز ذخیره‌سازی فرآورده‌های خونی مهیا سازد تا ذخایر اختصاص یافته به بیماران خاص با نیاز مداوم تزریق خون، به صورت از پیش تعیین شده از نظر فنوتیپ آنتی‌ژن‌هایی که علیه آن‌ها تولید آلوآنتیبادی در جامعه هدف شایع است را آماده سازند.
تشکر و قدردانی این تحقیق با استفاده از حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی ابن‌سینا همدان در قالب طرح تحقیقاتی با شماره طرح 9811158768 و کد اخلاق IR. UMSHA. REC. 1398.935 مصوب در دانشگاه علوم پزشکی ابن‌سینا همدان انجام گردیده است که بدین وسیله مراتب تقدیر و تشکر خود را از مسئولین آن دانشگاه ابراز می‌داریم. هم چنین از پرسنل محترم بانک خون بیمارستان بعثت همدان به ویژه خانم ساکی که ما را در انجام این تحقیق یاری نمودند کمال تشکر و قدردانی را داریم.
Afshari M, Amiri F, Seyedi M, Biglari M, Jambozorg H. Evaluation of alloantibodies in thalassemia patients referred to Hamadan Besat hospital in 2019. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2021; 18 (3) :187-195 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1400-fa.html
افشاری محمد، امیری فاطمه، سیدی محمدرضا، بیگلری محدثه، جام بزرگ حنانه. میزان آنتی‌بادی‌های ناخواسته در بیماران تالاسمی مراجعه‌کننده به بیمارستان بعثت همدان در سال 1398. فصلنامه پژوهشی خون. 1400; 18 (3) :187-195
