جلد 17، شماره 1 - ( بهار 1399 )
جلد 17 شماره 1 صفحات 19-12 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nozarimirakolaei M, Zadsar M, Samiee S, Shaiegan M. Iranian Turkmen blood donors determining the HPA-1 gene frequency in 1397. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2020; 17 (1) :12-19
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1309-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1309-fa.html
نوذری میرارکلائی مائده، زادسر مریم، سمیعی شهرام، شایگان مژگان. فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانی در اهداکنندگان خون قوم ترکمن با روش PCR-SSP در سال‌های 1398-1397. فصلنامه پژوهشی خون. 1399; 17 (1) :12-19
استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
متن کامل [PDF 455 kb]
(1019 دریافت)
| چکیده (HTML) (3094 مشاهده)
مقدمه
آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی، ساختارهای پلی‌مورفیسمی هستند که بر روی سطح غشای پلاکت قرار دارند(2، 1). تاکنون 36 آنتی‌ژن پلاکتی در 6 گروه گلیکوپروتئینی متفاوت شاملGPIa/GPIb,GPIIb/IIIa,GPIV,CD109 واقع در سطح غشای پلاکت، شناسایی شده‌اند. 12 آنتی‌ژن در 6 گروه دو آللی و به عنوان آنتی‌ژن با وفور بیشتر که عبارتند از HPA-1/-2/-3/-4/-5,15 و سایر آنتی‌ژن‌ها با وفور کمتر طبقه‌بندی شده‌اند. از جمله عوارض بالینی که توسط آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی با وفور بالا از جملهHPA-1 ایجاد می‌شود، مقاومت پلاکتی پس از تزریق(PTR : platelet transfusion refractoriness) است(3). مقاومت پلاکتی به موقعیت بالینی گفته می‌شود که پلاکت‌های خون بیمار پس از حداقل دو بار تزریق مکرر پلاکت سازگار از نظر گروه خونی ABO ، به میزان مطلوب افزایش نمی‌یابد. از دلایل ایجاد مقاومت پلاکتی می‌توان به عوامل ایمیون اشاره کرد که در این میان آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های مخصوص پلاکت انسانی، 37%-1% از موارد را به خود اختصاص می‌دهند(5، 4). تقریباً 85%-20% از بیمارانی که تزریق مکرر از چندین فرآورده پلاکتی دارند، نسبت به یک یا بیشتر از آنتی‌ژن‌های پلاکتی ایمونیزه می‌شوند. یکی از عوامل جلوگیری از مقاومت پلاکتی پس از تزریق پلاکت، انتخاب اهداکنندگان سازگار(matched donor) است(6). تحقیقات صورت گرفته در کشورهای مختلف، نشان از اختلاف چشمگیر در درصد فراوانی آنتی‌ژن‌های پلاکتی در نژادهای مختلف و احتمال آلوایمیونیزاسیون علیه این آنتی‌ژن‌ها در جمعیت‌ها می‌باشد(10-7). با ایجاد نظام ثبت داده‌ها(سیستم رجیستری) برای تعیین ژنوتیپHPA در اهداکنندگان خون بر اساس قومیت، می‌تواند در مدیریت عارضه مقاومت پلاکتی مؤثر واقع شود. لذا بررسی فراوانی آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی با وفور بالا در کشور ایران با قومیت‌های مختلف، در مدیریت بیماران با مقاومت پلاکتی به دلیل ناسازگاری آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی و هم‌چنین کاهش هزینه‌های درمان و زمان بستری بیماران می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این مطالعه به بررسی فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانیHPA-1 بـه روش PCR-SSP در میـان 80
اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن پرداختیم.
مواد و روش‌ها
مطالعه انجام شده به صورت توصیفی ـ مقطعی بود. در این مطالعه از80 نفر اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن مراجعه‌کننده به پایگاه انتقال خون شهرستان آق‌قلا واقع در استان گلستان به طور تصادفی نمونه‌گیری شد. طبق مطالعه شایگان و همکاران در سال 1383، با احتساب خطای 10% a = و 95% CI= و با احتمال فراوانی آنتی‌بادی ضد آنتی‌ژن‌های پلاکتی با نسبت فراوانی50%p= ، تعداد حجم نمونه 80 به دست آمد(11). از تمامی افراد مورد مطالعه رضایت‌نامه کتبی دریافت گردید. این مطالعه مصوب کمیته اخلاق در پژوهش مؤسسه عالی آموزشی پژوهشی طب انتقال خون ایران به شماره IR.TMI.REC.1397.005 است. نمونه‌های خون کامل به مقدار 4 میلی‌لیتر، در لوله‌های حاوی ضد انعقاد EDTA جمع‌آوری گردید. برای استخراج DNA از گلبول سفید موجود در بافی‌کوت و کیت کیاژن استفاده شد. برای تعیین ژنوتیپ HPA-1 ، از روش PCR-SSP و روش Touch down ، طبق دستورالعمل O.Meyer Metcalf با کمی تغییرات استفاده گردید(13، 12)(جداول 1 و 2). هدف از روش Touch down ، کاهش واکنش‌های غیر اختصاصی در روند تکثیر بود(جدول 3). 2 لوله واکنش جداگانه برای تعیین ژنوتیپ 2 آلل مورد نظر استفاده شد. جهت انجام واکنش از Master mix 2X (کره، ژنت بایو) با حجم 10 میکرولیتر و 5/0 میکرومولار از آغازگرهای جلوبرنده و معکوس در حجم کلی واکنش20 میکرولیتر استفاده گردید (جدول 4). پس از انجام مراحل تکثیر، محصولات PCR بر روی ژل آگاروز 2% الکتروفورز شدند و با استفاده از رنگ سایبر گرین و دستگاه ترانس لومیناتور UV مشاهده و بررسی گردید. اندازه مورد انتظار برای هر آلل مشخص شد(جدول 3). تعیین ژنوتیپ آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی(HPAs) با استفاده از نتایج PCR صورت گرفت و وفور مشاهده شده، شمارش گردید(شکل 1). فراوانی حاصله برای مطابقت با معادله هاردی وینبرگ به وسیله آزمون کای‌دو بررسی شد. سپس از نرم‌افزار معادله مذکور، وفور ژنی که اساس آن مبتنی بر (1 =ab 2 + 2b + 2a) است محاسبه گردید. در فرمول ذکرشده aو b نشان‌دهنده وفور اشکال آللی هر یک از آنتی‌ژن‌های مورد بحث
می‌باشند. جهت مقایسه وفور آللی جمعیت مورد مطالعه با سایر جمعیت‌ها، از آزمون آماری مقایسه(آزمون Z) استفاده شد و 05/0 p< بیانگر تفاوت معنادار بود.
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سنی افراد 7/7 ± 2/38 با محدوده سنی 59-18 سال و تمام افراد دارای جنسیت مذکر بودند.
شکل 1: نمونه‌ای از الکتروفورز محصول PCR-SSP . از هورمون رشد(HGH) با باند bp 429 به عنوان کنترل داخلی استفاده شد. تصویر حاصل از ژنوتیپ 4 نمونه بر روی ژل آگاروز نشان داده شد. نمونه اول: چاهک 1 باند bp 429 مربوط به HGH و ناحیه باند آلل HPA-1a bp90 قرار می‌گیرد. چاهک 2 کنترل منفی، چاهک 3 نمونه دوم: آلل a مثبت و چاهک 4 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a ، نمونه سوم: چاهک 5 آلل a مثبت و چاهک 6 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a ، نمونه چهارم: چاهک 7 آلل a مثبت و چاهک 8 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a است. چاهک M سایز مارکر با باند bp 50 می‌باشد.
در افراد مورد مطالعه ژنوتیپ آلل HPA-1a/1a به صورت هموزیگوت 5/92% و فراوانی ژنوتیپ آلل HPA-1a/1b به صورت هتروزیگوت 5/7% مشاهده شده است. در هیچ یک از افراد مورد مطالعه، آلل HPA-1bb به صورت هموزیگوت مشاهده نشده است. فراوانی ژنی HPA-1a در این مطالعه 96% و فراوانی ژنی HPA-1b به صورت 4% برآورد شده است(طبق مطالعه هاردی ـ وینبرگ)(شکل 1).
بحث
این مطالعه اولین گزارش از فراوانی آللی آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 در اهداکنندگان خون با قومیت ترکمن در ایران است. در این پژوهش آللهای a وb آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 به روش مولکولی PCR-SSP در 80 اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن بررسی گردید. درصد فراوانی آلل HPA-1a در میان 80 فرد مورد مطالعه به صورت 96% مشاهده شد. در صد فراوانی آلل HPA-1b در افراد مورد مطالعه به صورت 4% مشاهده شد. در مطالعه‌ای که در سال 1386 در ایران توسط مدنی و همکارانش صورت گرفته است، نشان داده شده که فراوانی ژنی آنتی‌ژن پلاکت انسانی (98%) HPA-1a در اهداکنندگان ایرانی که بدون مشخص بودن قومیت بررسی شده، تفاوت چشمگیری با فراوانی به دست آمده از مطالعه حاضر در اهداکنندگان با قومیت ترکمن HPA-1a (96%) ندارد. هم چنین تفاوتی در فراوانی ژنوتیپ (4%)HPA-1ab در اهداکنندگان ایرانی با فراوانی ژنوتیپی HPA-1ab (5/7%) در قومیت ترکمن نیز مشاهده نشده است(14). در مطالعه دیگری که در سال 1397 توسط احمدزاده شاد و همکارانش در زوجین ایرانی با سابقه سقط مکرر انجام شد، درصد فراوانی آللی HPA-1b و HPA-1a در افراد مورد مطالعه به ترتیب به صورت 100% گزارش شد در صورتی که تفاوت چشمگیری در فراوانی آللهای این آنتی‌ژن در اهداکنندگان با قومیت ترکمن مشاهده شده است(04/0 p=)(15). در بررسی فراوانی این سیستم آنتی‌ژنی که در سال 2019 توسط قاسمی و همکارانش در دو گروه بیماران مبتلا به هپاتیت C با درجات فیبروز خفیف و شدید انجام شد، به ترتیب درصد فراوانی ژنوتیپ
HPA-1ab و HPA-1aa در گروه اول به صورت (3/14% ، 7/85%) و گروه دوم به صورت(1/11% ، 9/88%) گزارش شد که تفاوت چشمگیری با نتایج حاصل در این مطالعه مشاهده نشده است(16).
در جدول 5 درصد فراوانی آللی آنتی‌ژن پلاکت انسانیHPA-1 در مطالعه حاضر با سایر جمعیت‌های کشورهای مختلف مقایسه شده است. بر اساس مطالعه‌های صورت گرفته در سایر کشورها با نژادهای مختلف، درصد فراوانی آللی HPA-1a در این مطالعه با فراوانی به دست آمده از جمعیت آفریقای مرکزی و جمعیت الجزایر در آفریقای جنوبی(با فراوانی 5/83% ، 100%) تفاوت چشمگیری مشاهده شده است(به ترتیب 003/0 و 04/0 p=)(18، 17). تفاوت چشمگیری در درصد فراوانی HPA-1a در کشورهای آسیای مرکزی، شرق و جنوب شرق آسیا مانند چین(100%)، تایلند(5/98%)، مالزی(5/97%)، ژاپن(8/99%)، فیلیپین(98%)، کره(8/98%) و تایوان(8/99%) با مطالعه حاضر مشاهده نشده است (24-19، 5). با توجه به نتایج به دست آمده در جمعیت پاکستان، HPA-1a با فراوانی 88% تفاوت معناداری با نتایج حاصل در جمعیت اهداکنندگان با قومیت ترکمن مشاهده شده است(04/0 p=). هم چنین تفاوت معناداری در درصد فراوانی HPA-1a در مطالعه حاضر در مقایسه با فراوانی به دست آمده در جمعیت‌های اروپای شرقی نظیر نروژ، آلمان و انگلستان که به ترتیب به صورت(84%)، (85%) و (7/86%) گزارش شده، مشاهده شده است(004/0 ، 008/0، 01/0 p=)(28-25).
جدول 5: مقایسه درصد فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 در مطالعه حاضر با سایر کشورها
درصد فراوانی آلل HPA-1a در جمعیت‌های آمریکای جنوبی مانند برزیل و آرژانتین به ترتیب با فراوانی (8/87%، 86%) تفاوت چشمگیری با فراوانی گزارش شده در مطالعه حاضر داشته است(03/0 و 01/0p=)(30، 29). بیشترین تفاوت در درصد فراوانی HPA-1b حاصل در این مطالعه در مقایسه با جمعیت مصر با فراوانی3/23% و پس‌از آن در جمعیت عربستان سعودی با فراوانی20% مشاهده شد. احتمال وجود این تفاوت‌ها در فراوانی به دلیل اختلافات نژادی در این جمعیت‌ها است(0001/0 و 0005/0 p=)(32، 31). در جمعیت استرالیا نیز تفاوت چشمگیری در درصد فراوانی HPA-1a و HPA-1b با مطالعه انجام شده در قــوم
ترکمن مشاهده گردید(01/0p= )(33).
نتیجه‌گیری
با توجه به فراوانی(96%) HPA-1a در این مطالعه و به دلیل شباهت با فراوانی به دست آمده در اهداکنندگان ایرانی و عدم حضور هیچ اهداکننده با آلل HPA-1b/1b ، به نظر می‌رسد احتمالاً این آنتی‌ژن نقشی در ایجاد مقاومت پلاکتی در قومیت ترکمن نداشته باشد و نیاز به بررسی فراوانی در حجم نمونه بیشتر و هم چنین بررسی فراوانی سایر آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی هست. لذا با بررسی سایر آنتی‌ژن‌ها با وفور بالا در قومیت ترکمن و سایر قومیت‌ها در ایران و ایجاد نظام ثبت داده‌ها از اهداکنندگان با ژنوتیپ مشخص، می‌تواند در بهبود کیفیت و مدیریت پلاکت‌های تزریقی به بیماران با مقاومت پلاکتی که دارای آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی هستند کمک‌کننده باشد.
تشکر و قدردانی
نتایج این مطالعه از پایان‌نامه دانشجویی مصوب در
مرکز تحقیقات انتقال خون، مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ایران با کد اخلاق IR.TMI.REC.1397.005 در مقطع کارشناسی ارشد حاصل شده است. این مقاله مستخرج از طرح «بررسی عوارض ایمونولوژیک ترانسفیوژن با استفاده از کیت‌های تولیدداخل (فاز اول بررسی آزمایشگاهی Platelet Refractoriness)» بوده است که با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با شماره قرارداد 1700/700 انجام شده است. لذا پژوهشگران و نویسندگان مقاله از حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در انجام این تحقیق، مراتب سپاس و تقدیر و تشکر خود را اعلام می‌دارند. هم چنین از رئیس محترم سازمان انتقال خون استان گلستان آقای دکتر سید میر محمدعلی حسینی و خانم دکتر الهام دیلمی و سایر همکاران پایگاه انتقال خون شهرستان آق‌قلا که در تهیه نمونه‌ها همکاری داشتند به ویژه اهداکنندگان محترم، نهایت تشکر به عمل می‌آید.
متن کامل: (1672 مشاهده)
فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانی در اهداکنندگان خون قوم ترکمن با روش PCR-SSP
در سال‌های 1398-1397
مائده نوذری میرارکلایی1، مریم زادسر2، شهرام سمیعی3، مژگان شایگان4
چکیده
سابقه و هدف
آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی(HPA-1)، ساختارهای پلی‌مورفیسمی هستند که بر سطح غشا پلاکت قرار گرفته‌اند و موجب بروز برخی از عوارض تزریق خون همانند مقاومت پلاکتی می‌شوند که یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد عارضه و مرگ و میر در بیمارانی است که نیاز به تزریق مکرر واحدهای پلاکتی دارند. آلوایمیونیزاسیون بر ضد HPA-1 ، مهم‌ترین عامل بروز این عارضه در قومیت‌های سفیدپوست است. با توجه به تفاوت فراوانی این آنتی‌ژن در اقوام گوناگون، در این مقاله به بررسی فراوانی آللهای HPA-1 در قومیت ترکمن پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی، از 80 اهداکننده غیر خویشاوند با قومیت ترکمن از پایگاه انتقال خون آق‌قلا در طی سال 1397، به طور تصادفی نمونه‌گیری شد. ژنوتیپ آللهای HPA-1 با استفاده از روش مولکولی PCR-SSP تعیین گردید. تحلیل داده‌ها با آزمون‌های کای‌دو و Z انجام شد.
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سنی افراد 7/7 ± 2/38 سال با محدوده سنی 59-18 سال و تمام افراد مذکر بودند. ژنوتیپ 96 درصد افراد به صورت HPA-1a و 4 درصد به صورت هتروزیگوت HPA-1a/b مشاهده شد. آلل HPA-1b/1b به صورت هموزیگوت در هیچ یک از افراد مطالعه مشاهده نشد(فراوانی%).
نتیجه گیری
با توجه به فراوانی 96% آلل HPA-1a در اهداکنندگان قوم ترکمن و به دلیل شباهت با فراوانی به دست آمده در اهداکنندگان ایرانی و عدم حضور آلل HPA-1b/1b به صورت هموزیگوت در هیچ از اهداکنندگان، به نظر می‌رسد احتمالاً این آنتی‌ژن نقشی در ایجاد مقاومت پلاکتی پس از تزریق در قومیت ترکمن نداشته باشد.
کلمات کلیدی: اهداکنندگان خون، ژنوتیپ، ایران
تاریخ دریافت: 6/ 7 /98
تاریخ پذیرش: 4/10/98
1- کارشناس ارشد هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص بیماری‌هـای عفونـی و گرمسیری ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- کارشناس ارشد بیوشیمی بالینی ـ مربی مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
4- دکترای ایمونولوژی ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
در سال‌های 1398-1397
مائده نوذری میرارکلایی1، مریم زادسر2، شهرام سمیعی3، مژگان شایگان4
چکیده
سابقه و هدف
آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی(HPA-1)، ساختارهای پلی‌مورفیسمی هستند که بر سطح غشا پلاکت قرار گرفته‌اند و موجب بروز برخی از عوارض تزریق خون همانند مقاومت پلاکتی می‌شوند که یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد عارضه و مرگ و میر در بیمارانی است که نیاز به تزریق مکرر واحدهای پلاکتی دارند. آلوایمیونیزاسیون بر ضد HPA-1 ، مهم‌ترین عامل بروز این عارضه در قومیت‌های سفیدپوست است. با توجه به تفاوت فراوانی این آنتی‌ژن در اقوام گوناگون، در این مقاله به بررسی فراوانی آللهای HPA-1 در قومیت ترکمن پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی، از 80 اهداکننده غیر خویشاوند با قومیت ترکمن از پایگاه انتقال خون آق‌قلا در طی سال 1397، به طور تصادفی نمونه‌گیری شد. ژنوتیپ آللهای HPA-1 با استفاده از روش مولکولی PCR-SSP تعیین گردید. تحلیل داده‌ها با آزمون‌های کای‌دو و Z انجام شد.
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سنی افراد 7/7 ± 2/38 سال با محدوده سنی 59-18 سال و تمام افراد مذکر بودند. ژنوتیپ 96 درصد افراد به صورت HPA-1a و 4 درصد به صورت هتروزیگوت HPA-1a/b مشاهده شد. آلل HPA-1b/1b به صورت هموزیگوت در هیچ یک از افراد مطالعه مشاهده نشد(فراوانی%).
نتیجه گیری
با توجه به فراوانی 96% آلل HPA-1a در اهداکنندگان قوم ترکمن و به دلیل شباهت با فراوانی به دست آمده در اهداکنندگان ایرانی و عدم حضور آلل HPA-1b/1b به صورت هموزیگوت در هیچ از اهداکنندگان، به نظر می‌رسد احتمالاً این آنتی‌ژن نقشی در ایجاد مقاومت پلاکتی پس از تزریق در قومیت ترکمن نداشته باشد.
کلمات کلیدی: اهداکنندگان خون، ژنوتیپ، ایران
تاریخ دریافت: 6/ 7 /98
تاریخ پذیرش: 4/10/98
1- کارشناس ارشد هماتولوژی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص بیماری‌هـای عفونـی و گرمسیری ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- کارشناس ارشد بیوشیمی بالینی ـ مربی مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
4- دکترای ایمونولوژی ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
مقدمه
آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی، ساختارهای پلی‌مورفیسمی هستند که بر روی سطح غشای پلاکت قرار دارند(2، 1). تاکنون 36 آنتی‌ژن پلاکتی در 6 گروه گلیکوپروتئینی متفاوت شاملGPIa/GPIb,GPIIb/IIIa,GPIV,CD109 واقع در سطح غشای پلاکت، شناسایی شده‌اند. 12 آنتی‌ژن در 6 گروه دو آللی و به عنوان آنتی‌ژن با وفور بیشتر که عبارتند از HPA-1/-2/-3/-4/-5,15 و سایر آنتی‌ژن‌ها با وفور کمتر طبقه‌بندی شده‌اند. از جمله عوارض بالینی که توسط آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی با وفور بالا از جملهHPA-1 ایجاد می‌شود، مقاومت پلاکتی پس از تزریق(PTR : platelet transfusion refractoriness) است(3). مقاومت پلاکتی به موقعیت بالینی گفته می‌شود که پلاکت‌های خون بیمار پس از حداقل دو بار تزریق مکرر پلاکت سازگار از نظر گروه خونی ABO ، به میزان مطلوب افزایش نمی‌یابد. از دلایل ایجاد مقاومت پلاکتی می‌توان به عوامل ایمیون اشاره کرد که در این میان آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های مخصوص پلاکت انسانی، 37%-1% از موارد را به خود اختصاص می‌دهند(5، 4). تقریباً 85%-20% از بیمارانی که تزریق مکرر از چندین فرآورده پلاکتی دارند، نسبت به یک یا بیشتر از آنتی‌ژن‌های پلاکتی ایمونیزه می‌شوند. یکی از عوامل جلوگیری از مقاومت پلاکتی پس از تزریق پلاکت، انتخاب اهداکنندگان سازگار(matched donor) است(6). تحقیقات صورت گرفته در کشورهای مختلف، نشان از اختلاف چشمگیر در درصد فراوانی آنتی‌ژن‌های پلاکتی در نژادهای مختلف و احتمال آلوایمیونیزاسیون علیه این آنتی‌ژن‌ها در جمعیت‌ها می‌باشد(10-7). با ایجاد نظام ثبت داده‌ها(سیستم رجیستری) برای تعیین ژنوتیپHPA در اهداکنندگان خون بر اساس قومیت، می‌تواند در مدیریت عارضه مقاومت پلاکتی مؤثر واقع شود. لذا بررسی فراوانی آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی با وفور بالا در کشور ایران با قومیت‌های مختلف، در مدیریت بیماران با مقاومت پلاکتی به دلیل ناسازگاری آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی و هم‌چنین کاهش هزینه‌های درمان و زمان بستری بیماران می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این مطالعه به بررسی فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانیHPA-1 بـه روش PCR-SSP در میـان 80
اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن پرداختیم.
مواد و روش‌ها
مطالعه انجام شده به صورت توصیفی ـ مقطعی بود. در این مطالعه از80 نفر اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن مراجعه‌کننده به پایگاه انتقال خون شهرستان آق‌قلا واقع در استان گلستان به طور تصادفی نمونه‌گیری شد. طبق مطالعه شایگان و همکاران در سال 1383، با احتساب خطای 10% a = و 95% CI= و با احتمال فراوانی آنتی‌بادی ضد آنتی‌ژن‌های پلاکتی با نسبت فراوانی50%p= ، تعداد حجم نمونه 80 به دست آمد(11). از تمامی افراد مورد مطالعه رضایت‌نامه کتبی دریافت گردید. این مطالعه مصوب کمیته اخلاق در پژوهش مؤسسه عالی آموزشی پژوهشی طب انتقال خون ایران به شماره IR.TMI.REC.1397.005 است. نمونه‌های خون کامل به مقدار 4 میلی‌لیتر، در لوله‌های حاوی ضد انعقاد EDTA جمع‌آوری گردید. برای استخراج DNA از گلبول سفید موجود در بافی‌کوت و کیت کیاژن استفاده شد. برای تعیین ژنوتیپ HPA-1 ، از روش PCR-SSP و روش Touch down ، طبق دستورالعمل O.Meyer Metcalf با کمی تغییرات استفاده گردید(13، 12)(جداول 1 و 2). هدف از روش Touch down ، کاهش واکنش‌های غیر اختصاصی در روند تکثیر بود(جدول 3). 2 لوله واکنش جداگانه برای تعیین ژنوتیپ 2 آلل مورد نظر استفاده شد. جهت انجام واکنش از Master mix 2X (کره، ژنت بایو) با حجم 10 میکرولیتر و 5/0 میکرومولار از آغازگرهای جلوبرنده و معکوس در حجم کلی واکنش20 میکرولیتر استفاده گردید (جدول 4). پس از انجام مراحل تکثیر، محصولات PCR بر روی ژل آگاروز 2% الکتروفورز شدند و با استفاده از رنگ سایبر گرین و دستگاه ترانس لومیناتور UV مشاهده و بررسی گردید. اندازه مورد انتظار برای هر آلل مشخص شد(جدول 3). تعیین ژنوتیپ آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی(HPAs) با استفاده از نتایج PCR صورت گرفت و وفور مشاهده شده، شمارش گردید(شکل 1). فراوانی حاصله برای مطابقت با معادله هاردی وینبرگ به وسیله آزمون کای‌دو بررسی شد. سپس از نرم‌افزار معادله مذکور، وفور ژنی که اساس آن مبتنی بر (1 =ab 2 + 2b + 2a) است محاسبه گردید. در فرمول ذکرشده aو b نشان‌دهنده وفور اشکال آللی هر یک از آنتی‌ژن‌های مورد بحث
می‌باشند. جهت مقایسه وفور آللی جمعیت مورد مطالعه با سایر جمعیت‌ها، از آزمون آماری مقایسه(آزمون Z) استفاده شد و 05/0 p< بیانگر تفاوت معنادار بود.
جدول 1: برنامه Touch down دستگاه ترمال سایکلر HPA-1a
جدول 2 : برنامهTouch down دستگاه ترمال سایکلر HPA-1b
جدول 3: توالی، غلظت، طول آغازگرها و اندازه آللهای آنتی‌ژن‌های HPA-1
جدول 4: اندازه مورد انتظار هر ژن
جدول 2 : برنامهTouch down دستگاه ترمال سایکلر HPA-1b
جدول 3: توالی، غلظت، طول آغازگرها و اندازه آللهای آنتی‌ژن‌های HPA-1
جدول 4: اندازه مورد انتظار هر ژن
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سنی افراد 7/7 ± 2/38 با محدوده سنی 59-18 سال و تمام افراد دارای جنسیت مذکر بودند.
شکل 1: نمونه‌ای از الکتروفورز محصول PCR-SSP . از هورمون رشد(HGH) با باند bp 429 به عنوان کنترل داخلی استفاده شد. تصویر حاصل از ژنوتیپ 4 نمونه بر روی ژل آگاروز نشان داده شد. نمونه اول: چاهک 1 باند bp 429 مربوط به HGH و ناحیه باند آلل HPA-1a bp90 قرار می‌گیرد. چاهک 2 کنترل منفی، چاهک 3 نمونه دوم: آلل a مثبت و چاهک 4 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a ، نمونه سوم: چاهک 5 آلل a مثبت و چاهک 6 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a ، نمونه چهارم: چاهک 7 آلل a مثبت و چاهک 8 آلل b منفی ژنوتیپ HPA-1a/1a است. چاهک M سایز مارکر با باند bp 50 می‌باشد.
در افراد مورد مطالعه ژنوتیپ آلل HPA-1a/1a به صورت هموزیگوت 5/92% و فراوانی ژنوتیپ آلل HPA-1a/1b به صورت هتروزیگوت 5/7% مشاهده شده است. در هیچ یک از افراد مورد مطالعه، آلل HPA-1bb به صورت هموزیگوت مشاهده نشده است. فراوانی ژنی HPA-1a در این مطالعه 96% و فراوانی ژنی HPA-1b به صورت 4% برآورد شده است(طبق مطالعه هاردی ـ وینبرگ)(شکل 1).
بحث
این مطالعه اولین گزارش از فراوانی آللی آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 در اهداکنندگان خون با قومیت ترکمن در ایران است. در این پژوهش آللهای a وb آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 به روش مولکولی PCR-SSP در 80 اهداکننده خون غیر خویشاوند با قومیت ترکمن بررسی گردید. درصد فراوانی آلل HPA-1a در میان 80 فرد مورد مطالعه به صورت 96% مشاهده شد. در صد فراوانی آلل HPA-1b در افراد مورد مطالعه به صورت 4% مشاهده شد. در مطالعه‌ای که در سال 1386 در ایران توسط مدنی و همکارانش صورت گرفته است، نشان داده شده که فراوانی ژنی آنتی‌ژن پلاکت انسانی (98%) HPA-1a در اهداکنندگان ایرانی که بدون مشخص بودن قومیت بررسی شده، تفاوت چشمگیری با فراوانی به دست آمده از مطالعه حاضر در اهداکنندگان با قومیت ترکمن HPA-1a (96%) ندارد. هم چنین تفاوتی در فراوانی ژنوتیپ (4%)HPA-1ab در اهداکنندگان ایرانی با فراوانی ژنوتیپی HPA-1ab (5/7%) در قومیت ترکمن نیز مشاهده نشده است(14). در مطالعه دیگری که در سال 1397 توسط احمدزاده شاد و همکارانش در زوجین ایرانی با سابقه سقط مکرر انجام شد، درصد فراوانی آللی HPA-1b و HPA-1a در افراد مورد مطالعه به ترتیب به صورت 100% گزارش شد در صورتی که تفاوت چشمگیری در فراوانی آللهای این آنتی‌ژن در اهداکنندگان با قومیت ترکمن مشاهده شده است(04/0 p=)(15). در بررسی فراوانی این سیستم آنتی‌ژنی که در سال 2019 توسط قاسمی و همکارانش در دو گروه بیماران مبتلا به هپاتیت C با درجات فیبروز خفیف و شدید انجام شد، به ترتیب درصد فراوانی ژنوتیپ
HPA-1ab و HPA-1aa در گروه اول به صورت (3/14% ، 7/85%) و گروه دوم به صورت(1/11% ، 9/88%) گزارش شد که تفاوت چشمگیری با نتایج حاصل در این مطالعه مشاهده نشده است(16).
در جدول 5 درصد فراوانی آللی آنتی‌ژن پلاکت انسانیHPA-1 در مطالعه حاضر با سایر جمعیت‌های کشورهای مختلف مقایسه شده است. بر اساس مطالعه‌های صورت گرفته در سایر کشورها با نژادهای مختلف، درصد فراوانی آللی HPA-1a در این مطالعه با فراوانی به دست آمده از جمعیت آفریقای مرکزی و جمعیت الجزایر در آفریقای جنوبی(با فراوانی 5/83% ، 100%) تفاوت چشمگیری مشاهده شده است(به ترتیب 003/0 و 04/0 p=)(18، 17). تفاوت چشمگیری در درصد فراوانی HPA-1a در کشورهای آسیای مرکزی، شرق و جنوب شرق آسیا مانند چین(100%)، تایلند(5/98%)، مالزی(5/97%)، ژاپن(8/99%)، فیلیپین(98%)، کره(8/98%) و تایوان(8/99%) با مطالعه حاضر مشاهده نشده است (24-19، 5). با توجه به نتایج به دست آمده در جمعیت پاکستان، HPA-1a با فراوانی 88% تفاوت معناداری با نتایج حاصل در جمعیت اهداکنندگان با قومیت ترکمن مشاهده شده است(04/0 p=). هم چنین تفاوت معناداری در درصد فراوانی HPA-1a در مطالعه حاضر در مقایسه با فراوانی به دست آمده در جمعیت‌های اروپای شرقی نظیر نروژ، آلمان و انگلستان که به ترتیب به صورت(84%)، (85%) و (7/86%) گزارش شده، مشاهده شده است(004/0 ، 008/0، 01/0 p=)(28-25).
جدول 5: مقایسه درصد فراوانی آنتی‌ژن پلاکت انسانی HPA-1 در مطالعه حاضر با سایر کشورها
درصد فراوانی آلل HPA-1a در جمعیت‌های آمریکای جنوبی مانند برزیل و آرژانتین به ترتیب با فراوانی (8/87%، 86%) تفاوت چشمگیری با فراوانی گزارش شده در مطالعه حاضر داشته است(03/0 و 01/0p=)(30، 29). بیشترین تفاوت در درصد فراوانی HPA-1b حاصل در این مطالعه در مقایسه با جمعیت مصر با فراوانی3/23% و پس‌از آن در جمعیت عربستان سعودی با فراوانی20% مشاهده شد. احتمال وجود این تفاوت‌ها در فراوانی به دلیل اختلافات نژادی در این جمعیت‌ها است(0001/0 و 0005/0 p=)(32، 31). در جمعیت استرالیا نیز تفاوت چشمگیری در درصد فراوانی HPA-1a و HPA-1b با مطالعه انجام شده در قــوم
ترکمن مشاهده گردید(01/0p= )(33).
نتیجه‌گیری
با توجه به فراوانی(96%) HPA-1a در این مطالعه و به دلیل شباهت با فراوانی به دست آمده در اهداکنندگان ایرانی و عدم حضور هیچ اهداکننده با آلل HPA-1b/1b ، به نظر می‌رسد احتمالاً این آنتی‌ژن نقشی در ایجاد مقاومت پلاکتی در قومیت ترکمن نداشته باشد و نیاز به بررسی فراوانی در حجم نمونه بیشتر و هم چنین بررسی فراوانی سایر آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی هست. لذا با بررسی سایر آنتی‌ژن‌ها با وفور بالا در قومیت ترکمن و سایر قومیت‌ها در ایران و ایجاد نظام ثبت داده‌ها از اهداکنندگان با ژنوتیپ مشخص، می‌تواند در بهبود کیفیت و مدیریت پلاکت‌های تزریقی به بیماران با مقاومت پلاکتی که دارای آنتی‌بادی علیه آنتی‌ژن‌های پلاکت انسانی هستند کمک‌کننده باشد.
تشکر و قدردانی
نتایج این مطالعه از پایان‌نامه دانشجویی مصوب در
مرکز تحقیقات انتقال خون، مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ایران با کد اخلاق IR.TMI.REC.1397.005 در مقطع کارشناسی ارشد حاصل شده است. این مقاله مستخرج از طرح «بررسی عوارض ایمونولوژیک ترانسفیوژن با استفاده از کیت‌های تولیدداخل (فاز اول بررسی آزمایشگاهی Platelet Refractoriness)» بوده است که با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با شماره قرارداد 1700/700 انجام شده است. لذا پژوهشگران و نویسندگان مقاله از حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در انجام این تحقیق، مراتب سپاس و تقدیر و تشکر خود را اعلام می‌دارند. هم چنین از رئیس محترم سازمان انتقال خون استان گلستان آقای دکتر سید میر محمدعلی حسینی و خانم دکتر الهام دیلمی و سایر همکاران پایگاه انتقال خون شهرستان آق‌قلا که در تهیه نمونه‌ها همکاری داشتند به ویژه اهداکنندگان محترم، نهایت تشکر به عمل می‌آید.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
