|
فراوانی اختلالات کروموزومی در کودکان مبتلا به لوسمی حاد مراجعه‌کننده به بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج
|
برهان مرادویسی   ، حکیمه صفری ، دائم روشنی ، بهزاد خلفی ، راضیه تقی زاده سروستانی |
| دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود |
|
| واژه‌های کلیدی: کلمات کلیدی: لوسمی، اختلالات کروموزومی، کودکان |
|
|
متن کامل [PDF 1400 kb]
(1372 دریافت)
| چکیده (HTML) (4324 مشاهده)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
خون و انكولوژي
انتشار: 1396/3/28
|
|
|
|
|
|
|
متن کامل: (3845 مشاهده) |
فراوانی اختلالات کروموزومی در کودکان مبتلا به لوسمی حاد مراجعه‌کننده
به بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج
برهان مرادویسی1، حکیمه صفری2، دائم روشنی3، بهزاد خلفی2، راضیه تقی‌زاده سروستانی4
چکیده
سابقه و هدف
بدخیمیهای خونی، شایعترین شکل سرطانهای کودکان هستند که حدود 45% از سرطانهای تشخیص داده شده درکودکان را تشکیل میدهند. اختلالات کروموزومی در بیشتر بیماران مبتلا به لوکمی لنفوبلاستیک حاد یافت میشود. این اختلالات، اطلاعات با ارزشی در مورد پیشآگهی بیماری ارائه میدهند.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت توصیفی مقطعی بر روی تمام کودکان مبتلا به لوسمی حاد مراجعه‌کننده به بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج در سالهای 1385 تا پایان شش ماهه اول 1394، انجام شد. از تمام کودکان مراجعه‌کننده به بخش انکولوژی با تشخیص لوسمی حاد، یک نمونه خون محیطی و آسپیره مغز استخوان تهیه شد و با روش RT-PCR و تعیین کاریوتایپ کروموزومی، انواع اختلالات کروموزومی مشخص گردید. دادهها با آزمون کای‌دو و نرم‌افزار 5/11 SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها
در بین 75 نفر از بیماران، 12 نوع ژنوتیپ کروموزومی مشاهده شد. بیشترین مقدار مربوط به ژنوتیپ کروموزومی نرمال با 41 نفر(7/54%) بود. اختلال کروموزومی(21-12) t در 15 نفر(20%) دیده شد که شایعترین اختلال کروموزومی بود. (17-15)t با 5 مورد(7/6%) در رتبه بعدی قرار داشت. تنها اختلال کروموزومی دیده شده در لوکمی لنفوسیت T، اختلال 21 + ،xy ، 47 با فراوانی 1 نفر بود.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج این تحقیق، 7/54% ازکودکان هیچ نوع اختلال کرومووزمی نداشتند. در مطالعه‌های مختلف نتایج متفاوتی گزارش شده است. با توجه به اهمیت کشف انواع جابه‌جاییهای کروموزومی در تعیین پیشآگهی کودکان مبتلا به لوسمی، انجام مطالعه‌های بیشتر در این زمینه ضروری است.
کلمات کلیدی: لوسمی، اختلالات کروموزومی، کودکان
تاریخ دریافت: 30/4/95
تاریخ پذیرش: 2/11/95
1- فوق تخصص خون و انکولوژی کودکان ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان ـ سنندج ـ ایران
2- دانشجوی پزشکی ـ کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی کردستان ـ سنندج ـ ایران
3- PhD آمار ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان ـ سنندج ـ ایران
4- مؤلف مسئول: متخصص کودکان ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود ـ شاهرود ـ ایران ـ کد پستی: 6617967617
مقدمه
بدخیمیهای خونی، شایعترین شکل سرطانهای کودکی هستند که حدود 45% از سرطانهای تشخیص داده شده در کودکان را شامل میشود(33% لوسمی، 11% لنفوم)(1). بزرگترین زیرگروه آن لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) است که 75% تا 80% لوسمی کودکان را شامل میشود و اوج بروز آن 4 سالگی است(3، 2). حدود 80% آن از سلولهای پیشساز B (CD19+ ، CD10+)، منشاء میگیرد(4). زیرگروه دیگر با فراوانی کمتر(حدود 20%) لوسمی میلوبلاستیک حاد(AML) میباشد. فرمهای مزمن لوسمی شامل لوسمی میلوبلاستیک مزمن(CML) و لوسمی لنفوبلاستیک مزمن(CLL) به ندرت در دوران کودکی دیده میشوند(3، 2).
اختلالات کروموزومی در بیشتر بیماران مبتلا به ALL یافت میشود. این اختلالات که ممکن است به صورت غیر طبیعی بودن تعداد کروموزومها، جابه‌جایی و حذف کروموزومی تظاهر نمایند، اطلاعات با ارزشی در مورد پیشآگهی بیماری فراهم میآورند. شایعترین این اختلالات در ALL ، هایپردیپلوئیدی (25%)، تریزومی 4 و 10 و جابه‌جاییهای(21; 12)t ، (11; 4)t ، (22; 9)t ، (14; 8)t ، (19; 1)t هستند(5).
اختلالات کروموزومی دودمانی تقریباً در 80% کودکان مبتـلا بـه AML یافـت شـده است که شایعترین آن‌ها (21; 8)t ، (16)inv ، (17; 15)t ، (7)del و (11; 4)t هستند(6، 5). شک بالینی به لوسمی با وجود علایم بالینی هم‌خوان با لوسمی نظیر خستگی، تب، خونریزی (پتشی، اکیموز، خونریزی از بینی و لثه)، درد و حساسیت استخوانها در لمس، لنفادنوپاتی منتشر، اسپلنومگالی و هپاتومگالی و نیز تظاهرات دستگاه عصبی مرکزی از قبیل سردرد، استفراغ (ناشی ازگسترش به مننژ) و فلج اعصاب، ایجاد میشود(4). تشخیص لوسمی توسط یافتههای خون محیطی که نشان‌دهنده اشکال در مغز استخوان است مطرح میشود. زمانی که نتایج بررسی خون محیطی احتمال لوسمی را مطرح میکند، آزمایش مغز استخوان باید فوری برای اثبات تشخیص انجام شود. معمولاً آسپیراسیون مغز استخوان کفایت میکند. با استفاده از روشهای تشخیصی PCR و FISH ، توانایی بررسی اختلالات ژنتیک مولکولی بسیار ریز و کشف تعداد بسیار کم سلولهای بدخیم در طی پیگیری بیماری ممکن میشود.
لوسمی کودکی با نرخ بهبود بیش از 80% ، یک موفقیت بالینی محسوب میشود که بستگی به فنوتیپ و ژنتیک تومور دارد (7). پس تشخیص وپیشگیری به موقع این بیماری یک هدف مهم به شمار میآید. با توجه به اهمیت کشف انواع جابه‌جاییهای کروموزومی در کودکان مبتلا به لوسمی در هر منطقه، که در تعیین پیشآگهی این بیماری نقش اساسی دارد، و این که این بررسی تاکنون در این منطقه انجام نشده است، مطالعه حاضر پایه‌ریزی گردید. در این مطالعه فراوانی انواع لوسمی و درصد فراوانیها بر اساس جنس و سن نیز مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مقطعی از تمام کودکان مراجعه‌کننده به بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج که توسط فوق تخصص خون کودکان تشخیص لوسمی حاد برای آن‌ها به اثبات رسیده بود، پس از گرفتن رضایت‌نامه کتبی، یک نمونه خون محیطی و آسپیره مغز استخوان تهیه شد، سپس نمونهها با رعایت توصیه‌های کیت مربوط (کیت‌های Analytica ساخت کشور ایتالیا) که در راهنمای کیت‌ها وجود دارد و هم چنین شرایط حمل و نقل، به سازمان انتقال خون تهران ارسال و با روش Real-Time PCR ، انواع اختلالات کروموزومی مشخص گردید.
دادهها به نرم‌افزار SPSS ورژن 5/11 وارد شد و با استفاده از روش آماری کای‌دو، مقایسه بین گروه‌ها صورت گرفت. با استفاده از روشهای آمار توصیفی شامل شاخصهای عددی و نمودارهای متناسب، اطلاعات جمع‌آوری شده، خلاصهسازی و دستهبندی شدند.
یافته‌ها
کل بیماران مورد مطالعه 75 نفر(44 نفر پسر و31 نفر دختر) بودند، و فراوانیها و درصد فراوانیهای کلی و تفکیک شده بر اساس جنس و سن محاسبه شد(جداول 1 و 2). فـراوانی و درصـد فـراوانی زیـر گـروه‌های مختلف
جدول 1: فراوانی و درصد فراوانی ALL (کلی، بر حسب جنس و سن)
| ALL |
کل |
جنس |
سن |
| M |
F |
5-1 |
16-6 |
| فراوانی |
60 |
35 |
25 |
39 |
21 |
| *درصد |
80 |
7/46 |
3/33 |
52 |
28 |
* درصد فراوانی بر اساس کل افراد بیمار محاسبه شده است.
جدول 2: فراوانی و درصد فراوانی AML (کلی، بر حسب جنس و سن)
| AML |
کل |
جنس |
سن |
| M |
F |
5-1 |
16-6 |
| فراوانی |
15 |
9 |
6 |
6 |
9 |
| *درصد |
20 |
12 |
8 |
8 |
12 |
* درصد فراوانی بر اساس کل افراد بیمار محاسبه شده است.
جدول 3: فراوانی و درصد فراوانی زیر گروه‌های مختلف لوسمی(کل، بر حسب جنس و سن)
فراوانی
(درصد) |
|
|
ALL |
AML |
| E.P.B |
P.B |
B |
T |
M3 |
Non M3 |
| کل |
75 |
24 |
27 |
6 |
3 |
6 |
9 |
| (100) |
(32) |
(36) |
(8) |
(4) |
(8) |
(12) |
| جنس |
M |
16
(3/21) |
13
(3/17) |
5
(7/6) |
1
(3/1) |
4
(3/5) |
5
(7/6) |
| F |
8
(7/10) |
14
(7/18) |
1
(3/1) |
2
(7/2) |
2
(7/2) |
4
(3/5) |
| سن |
5-1 |
18
(24) |
17
(7/22) |
1
(3/1) |
3
(4) |
2
(7/2) |
4
(3/5) |
| 16-6 |
6
(8) |
10
(3/13) |
5
(7/6) |
0 |
4
(3/5) |
5
(7/6) |
لوسمـی بـر حسـب سـن و جنس در جدول 3 آورده شده است. لازم به ذکر است که برای راحتی نوشتاری پسر با حرف M و دختر با حرف F در جداول آورده شده است؛ سن نیز به دو قسمت 5-1 سال و 16-6 سال تقسیم شده است. در بین 75 نفر از بیماران، 12 نوع ژنوتیپ کروموزومی مشاهده شد. بیشترین مقدار مربوط به ژنوتیپ کروموزومی نرمال با 41 نفر (7/54%) بود. اختلال کروموزومی، (21-12)t در 15 نفر (20%) دیده شد که شایعترین اختلال کروموزومی بود و تمامی آن‌ها در رنج سنی 5-1 سال مشاهده شد. اختلال کروموزومی،(17-15)t با 5 مورد (7/6%) در رتبه بعدی قرار داشت(جدول 4).
در بررسی بیماران از نظر ژنوتیپ‌های کروموزمی از بین 75 بیمار، 41 نفر ژنوتیپ کروموزومی طبیعی شامل 37 نفر ALL و 4 نفـر AML بود. در زیرگروه‌های E.P.B ، P.B ، B ، T و Non M3 به ترتیب 14، 19، 2، 2 و 4 نفر این ژنوتیـپ را داشتنـد. اختـلال(21-12)t ، در زیـرگـروه‌های
جدول 4: فراوانی و درصد فراوانی ژنوتیپ‌های کروموزومی مختلف (کل، جنس و سن)
| ژنوتیپ کروموزومی |
فراوانی (درصد فراوانی) |
| کل |
جنس |
سن |
| M |
F |
5-1 |
16-6 |
| نرمال |
41
(7/54) |
22
(3/29) |
19
(3/25) |
20
(7/26) |
21
(28) |
| (21-12)t |
15
(20) |
8
(7/10) |
7
(3/9) |
15
(20) |
0 |
| (19-1)t |
2
(7/2) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
2
(7/2) |
0 |
| 21 + ، xy ، 47 |
2
(7/2) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
2
(7/2) |
0 |
| (17-15)t |
5
(7/6) |
4
(3/5) |
1
(3/1) |
2
(7/2) |
3
(4) |
| FLT3-IDT |
2
(7/2) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
| De19 |
2
(7/2) |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
0 |
2
(7/2) |
| Add6 |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
0 |
0 |
1
(3/1) |
| Add7 |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
0 |
0 |
1
(3/1) |
| Add11 |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
0 |
1
(3/1) |
0 |
| (16) inv |
2
(7/2) |
2
(7/2) |
0 |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
| 22+ |
1
(3/1) |
1
(3/1) |
0 |
1
(3/1) |
0 |
* درصد فراوانیها بر اساس کل بیماران محاسبه شده است.
E.P.B و P.B به ترتیب در 9 و 6 نفر دیده شد.
اختلال(19-1)t در زیرگروه P.B در 2 نفر و اختلال (17-15)t در زیر گروه M3 در 5 نفر دیده شد. تنها اختلال کروموزومی دیده شده در لنفوسیت T، اختلال 21+،xy ،47 با فراوانی 1 نفر بود. این اختلال در لنفوسیت B بالغ نیز با فراوانی 1 مورد مشاهد گردید(جدول 5).
جدول 5 : فراوانی ژنوتیپ‌های کروموزومی مختلف(بر حسب ALL و AML و زیر گروه‌های آن‌ها)
| ژنوتیپ کروموزومی |
فراوانی |
| ALL |
AML |
| کل |
E.P.B |
P.B |
B |
T |
کل |
M3 |
Non M3 |
| نرمال |
37 |
14 |
19 |
2 |
2 |
4 |
0 |
4 |
| (21-12) t |
15 |
9 |
6 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
| (19-1) t |
2 |
0 |
2 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
| 21 + ، xy ، 47 |
2 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
| (17-15) t |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
5 |
5 |
0 |
| FLT3-IDT |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
| 9 Del |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
| Add6 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
| Add7 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
| Add11 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
| Inv16 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
2 |
0 |
2 |
| 22+ |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
بحث
لوسمی کودکان نیز مانند بسیاری از سرطانهای دیگر ناشی از عوامل مختلفی است که از برهم کنش بین جنبه‌های گوناگون محیطی و ژنتیک انسان به وجود میآید. اتیولوژی لوسمی کودکی تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است. مطالعه‌های اپیدمیولوژیک روی لوسمی حاد در کودکان، فاکتورهای خطر مختلفی از قبیل ژنتیک، عفونتها، فاکتورهای محیطی (اشعه یونیزان و غیر یونیزان، میدان‌های الکترومغناطیس، دود سیگار، مصرف الکل، هیدروکربنها و حشره‌کشها) را بررسی کرده‌اند (10-8).
بزرگترین زیر گروه لوسمی ALL است که 75% تا 80% لوسمی کودکان را شامل میشود(12، 11). اوج بروز وابسته به سن آن در کودکان حدود 5-2 سال است و حدود 80% آن از سلولهای پیشسازB (CD19+ ،CD10+) منشاء میگیرد(13). زیرگروه دیگر با فراوانی کمتر(حدود 20%) AML میباشد. هیچ اوج سنی تعریف شدهای برای AML در دوران کودکی وجود ندارد(14). همان گونه که انتظار می‌رفت، این پژوهش نیز نشان داد که 80% بیماران بـه ALL مبتـلا بودند و تنها 20% موارد AML داشتند. هم
چنین 65% از افراد مبتلا به ALL در محدوده سنی 5-1 سال بودند که با پژوهش‌های پیشین هم‌خوانی دارد.
بر اساس کتاب نلسون اختلالات کروموزومی در بیشتر بیماران مبتلا به ALL یافت میشود. این اختلالات که ممکن است به صورت غیرطبیعی بودن تعداد کروموزومها، جابه‌جایی و حذف کروموزومی تظاهر نمایند، اطلاعات با ارزشی درمورد پیشآگهی بیماری فراهم میآورند(5). اما در مطالعه ما 7/54% از کودکان هیچ نوع اختلال کرومووزمی نداشتند که عدم وجود اختلال کروموزومی درپسرها (3/29% و در دخترها 3/25%) و در محدوده سنی 16-6 سال( 28 % در برابر 7/26 %) بیشتر بود. در مطالعه‌های مختلف نیز نتایج متفاوتی گزارش شده است.
در مطالعه ویلیامز و همکارانش روی 122 کودک مبتلا به ALL ، 5/70% بدون اختلال کروموزومی بودند(15). در مطالعه مارکیوس و همکارانش روی 441 کودک مبتلا به لوسمی 72% از 256 کودک، مبتلا به ALL و 58% از 103 کودک مبتلا به AML فاقد اختلال کروموزومی بودند(16). نتایج این دو مطالعه، نزدیک به یافتههای این پژوهش میباشد.
در مطالعه سوزینسکا و همکارانش، از70 کودک مبتلا به ALL بین 59 کودکی که تعیین کاریوتیپ شدند، 41% فاقد اختلال کروموزومی بودند(17). در مطالعه ریموندی و همکارانش روی 478 کودک مبتلا به AML ، 109 نفر (شامل 57 پسر و52 دختر) کاریوتیپ طبیعی داشتند(18). 9/45% از بیماران در مطالعه نظری و همکارانش کاریوتیپ طبیعی داشتند(19). نتایج این مطالعه‌ها با یافتههای پژوهش حاضر مغایرت دارد.
بر طبق کتاب نلسون شایعترین اختلالات کروموزومی در ALL ، هایپردیپلوئیدی(25%) است، اما در این مطالعه، درمیان کودکان مبتلا به ALL دارای اختلال کروموزومی، بیشترین فراوانی مربوط به(21-12)t بود که 15 نفر از60 کودک (25%) مبتلا به ALL را شامل می‌شد و بیشتر در پسرها (7/15%) در برابر دختران(3/9%) و تنها در رده سنی 5-1سال مشاهده شد(5). از این 15 کودک، 9 کودک مبتلا به EPBALL و 6 کودک مبتلا به PBALL بودند. در مطالعه سوزینسکا، (21-12)t در 14 کودک از 59 کودک مبتلا به ALL (7/23%) و در مطالعه الزایر و همکاران این اختلال در 32 مورد از264 کودک(1/12%) مبتلا به ALL یافت شد(20، 17). به نظر تفاوت در نتایج مطالعه‌ها ناشی از حجم نمونه و شرایط جغرافیایی که احتمالاً روی ژنوتیپ افراد تاثیر می‌گذارد، باشد.
در این مطالعه، (19-1)t در 2 بیمار (3/3%) از60 کودک مبتلا به ALL یافت شد که هر 2 در رنج سنی 5-1 سال بودند، تفاوتی ازنظر توزیع جنسیتی نداشتند و هر 2 بیمار در زیرگروه PBALL بودند. در مطالعه سوزینسکا و همکارانش 2 کودک از 59 کودک مبتلا به ALL (38/3%) و در مطالعه الزایر ، 11کودک از 264 کودک مبتلا به ALL (2/4%) این اختلال را داشتند(20، 17).
(17-15)t در 5 مورد از 15 کودک مبتلا به AML مشاهده شد که 4 نفرشان پسر و همگی به AML-M3 مبتلا بودند. در مطالعه ریموندی و همکاران 55 کودک از 369 کودک مبتلا به AML (5/11%) این اختلال کروموزومی را داشتند(18).
(16) inv در2 کودک(7/2) دیده شد که هر 2 پسر و مبتلا به AML -NonM3 و در محدوده سنی 16-6 سال بودند. این اختلال در مطالعه ریموندی و همکاران در 9/5% (28 نفر از 369 نفر) دیده شد(18).
(21+ p)(9) del هر کدام در 2 کودک(در دختر و پسر به نسبت مساوی) دیده شد که یکی از 2 بیمار دارای حذف 21+ مبتلا به سندرم داون(3/1%) و دیگری تریزومی 21 غیر وابسته به سندرم داون(3/1%) بود. در مطالعه ریموندی تریزومی 21 غیر وابسته به سندرم داون 5/1% بود و در مطالعه سوزینسکا 6 کودک از 59 کودک مبتلا به ALL هایپردیپلوییدی(50-47کروموزوم) بودند(18، 17).
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج این تحقیق 7/54% ازکودکان هیچ نوع اختلال کرومووزمی نداشتند. در مطالعه‌های مختلف نتایج متفاوتی گزارش شده است. با توجه به اهمیت کشف انواع جابه‌جاییهای کروموزومی در تعیین پیشآگهی کودکان مبتلا به لوسمی، انجام مطالعه‌های بیشتر و با حجم نمونه بیشتر در این زمینه ضروری است. از آن جا که تمام بیماران شرکت‌کننده در این پژوهش محدود به استان کردستان بودند، انجام تحقیق در حجم نمونه بیشتر و در سطحی وسیعتر، شامل استان‌های مختلف پیشنهاد میشود.
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
