جلد 13، شماره 1 - ( بهار 1395 )
جلد 13 شماره 1 صفحات 71-61 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Tajalli S, Amiri M, Fallahi M. Auditing nursing care regarding haemovigilance in Mofid Hospital, 2014. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2016; 13 (1) :61-71
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-913-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-913-fa.html
تجلی صالحه، امیری محمود، فلاحی مینو. حسابرسی مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس در بخشهای بیمارستان مفید تهران سال 1393. فصلنامه پژوهشی خون. 1395; 13 (1) :61-71
میدان توحید ـ تهران ـ ایران ـ کدپستی: 141933171
متن کامل [PDF 300 kb]
(2237 دریافت)
| چکیده (HTML) (6455 مشاهده)
مقدمه
اطفال از جمله گروههایی هستند که بیشترین احتمال دریافت فرآوردههای خونی در حین بستری در بیمارستان را دارند(1). تزریق خون در اطفال اغلب به علت کم خونی صورت میگیرد و سبب بهبود علایم و تظاهرات بالینی مرتبط با کمخونی میشود(2). بیشترین فرآوردههای خونی مورد استفاده به ترتیب عبارتند از: گلبول قرمز متراکم، پلاسمای تازه منجمد(Fresh Frozen Plasma)، خون کامل(Whole blood) و پلاکت(Platelet)(5-3). اطفال از نظر تزریق فرآوردههای خونی تفاوتهای بسیاری با بزرگسالان دارند. عواملی نظیر محدود بودن حجم تزریق در مقایسه با بزرگسالان و نقص تکاملی مکانیسمهای سازگاری، تنظیم سرعت و کنترل عوارض در اطفال در مقایسه با بزرگسالان به مراقبتها و توجهات ویژه نیاز دارند(6).
هموویژلانس یک سیستم نظارت کشوری بر سلامت خون و فرآوردههای آن در تمام مراحل(زنجیره انتقال خون) یعنی از زمان خونگیری از اهداکنندگان تا پی‌گیری دریافت‌کنندگان خون و فرآورده‌ها، گردآوری و تجزیه و تحلیل دادههای مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحیح و اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع مجدد آنها است(7). اولین سیستم هموویژلانس در سال 1993 در ژاپن تاسیس گردید و برای اولین بار در اروپا، در ژانویه 1994 در کشور فرانسه آغاز به کار کرد. طولی نکشید که سایر کشورهای اروپایی از این کار پیروی کردند که نظیر آنها آلمان(1994) و پس از آن یونان(1995) و لوکزامبورگ و بریتانیا(1996) بودند. در حال حاضر تقریباً تمام کشورهای اتحادیه اروپا سیستم هموویژلانس را تاسیس نمودهاند و سیستمهای هموویژلانس در خارج از اروپا به طور مستمر در حال افزایش است(8).
ماموریت اصلی سازمان انتقال خون ایران، تامین خون و فرآوردههای خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقای سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده و در جهت اجرای این ماموریت در سالهای اخیر، اقدامات متعددی به عمـل آمده تا ضمن آن که خون کافی برای کلیه بیماران در سراسر کشور تامین میگردد، ارتقای روند سلامت و کیفیت خون نیز هم چنان ادامه مییابد. این فرآیند مهم در زمستان 1386 به تصویب شورای عالی سازمان انتقال خون ایران رسید و در مصوبات شورای عالی زمستان 1387، بر اجرای آن در 50 مرکز درمانی کشور تاکید گردید. در ادامه سامانه ملی مراقبت از خون(INHS = Iranian National Haemovigilance System) در ستاد مرکزی سازمان انتقال خون ایران تاسیس گردید، و بر اساس نامه دفتر حاکمیت بالینی و وزارت بهداشت و درمان، مصوب گردید تا در تمامی مراکز درمانی، سیستم هموویژلانس مستقر گردد(8).
بسیاری از عوارض احتمالی ناشی از ترانسفیوژن از طریق انجام صحیح مراقبتهای پرستاری قبل، حین و بعد از ترانسفیوژن قابل پیشگیری است(9). از آن جا که اطفال به دلیل ویژگیهای جسمی خود در زمینه عوارض ترانسفیوژن بسیار آسیب‌پذیر میباشند، بررسی کیفیت مراقبتهای مربوط به آن، اهمیت بسیار دارد(10). استانداردهای مراقبتی جهت ارتقای مراقبتهای پرستاری ضروری هستند و باید مرتبط و مبتنی بر شواهد باشند. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تحقیقات، بازنگری استانداردها هر 5 سال یکبار ضرورت دارد(11). علاوه بر تدوین استانداردها، نظارت بر اجرای استانداردها نیز جهت ارتقای کیفیت خدمات ضروری است(12). به جرات میتوان ادعا کرد انجام هیچ فعالیتی در سازمان قرین توفیق نخواهد بود مگر آن که کنترل‌های لازم نسبت به آن به عمل آیند. سازمان بدون وجود یک سیستم مؤثر کنترل در تحقق ماموریت‌های خود موفق نبوده و نمیتواند از منابع خود به درستی استفاده کند(13). یکی از روش‌های بهبود و ارزشیابی کیفیت، حسابرسی است. حسابرسی مراقبت از بیمار، نوعی کنترل است که وضعیت موجود مراقبت از بیمار را مشخص کرده و بر این اساس میتوان به شناسایی مشکلات و تنگناها پرداخت و در جهت رفع آن برنامه‌ریزیهای لازم را اجرا نمود(14).
به این ترتیب امیدواریم با انجام پژوهش حاضر، گامی در جهت شناسایی وضعیت موجود مراقبتهای پرستاری ترانسفیوژن در نوزادان برداشته و امکـان برنامهریزی برای ارتقـای عملکـرد و کیفیـت مراقبتهای بالینی پرستاری از
نوزاد را فراهم نمود.
مواد و روش‌ها
در یک مطالعه توصیفی، اطلاعات مربوط به نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس با استفاده از چک لیست تدوین شده بر اساس استانداردهای موجود جمعآوری گردید. چک لیست مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس دارای عباراتی مربوط به نحوه انجام مراقبتهای استاندارد در رابطه با هموویژلانس میباشد. این اطلاعات از مقالات معتبر علمی ایران و جهان بین سالهای 2014-2000 که در رابطه با هموویژلانس اطفال میباشند و هم چنین از کتب مرجع پرستاری و فوق تخصصی اطفال و نوزادان و دستورالعمل‌ها و استانداردهای موجود استخراج و گردآوری شدند. این چک لیست شامل 82 عبارت در قالب سه بخش مجزا، است که در ارتباط با هر یک از بخشهای درخواست فرآورده، تزریق فرآورده و ثبت مستندات طراحی شده است.
به این منظور سؤالات چک لیست از طریق مطالعه کتب و مقالات و هم چنین دستورالعمل و استانداردهای موجود و با نظر اساتید طراحی شد. سپس توسط 9 نفر از اعضای هیئت علمی پرستاری، 3 نفر فوق تخصص نوزادان، 2 نفر از متخصصین اطفال، 4 نفر از پرستاران شاغل در بخش نوزادان و مراقبتهای ویژه نوزادان و 2 نفر از کارشناسان سازمان انتقال خون ایران، محتوای عبارات مورد قضاوت و بررسی قرار گرفت و نظرات بعد از جمع‌بندی در پرسشنامه اعمال گردید. شاخص روایی محتوا از نظر واضح بودن، ساده بودن و مربوط بودن برای هر یک از موارد فوق، حداقل 75% در نظر گرفته شد. تمام عبارات چک لیست بالای 75% بودند و هیچ یک از عبارات حذف نشدند و نظر متخصصین در مورد روان بودن و ساده بودن اعمال گردید. جهت بررسی پایایی چک لیست، نحوه ارایه مراقبتهای هموویژلانس، از روش محاسبه ضریب توافق بین مشاهده‌گرها استفاده شد(90/0 ICC=). جهت تعیین روایی از روایی محتوا(Content Validity) و روایی صوری استفاده گردید.
در ایـن مطالعه توصیفی، از روش نمونهگیری از رویداد
جهت جمعآوری اطلاعات استفاده شد. پژوهشگر پس از اخذ رضایت‌نامه کتبی از ریاست مرکز تحقیقات سلامت نوزادان، خود را به بخشهای منتخب بیمارستان مفید، معرفی و اجازه مسئولین را دریافت نمود. سپس با در دست داشتن چک لیست در زمانهای انجام مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس، در بخشها حضور یافت و هر مورد تزریق خون و فرآورده خونی از زمان خواندن دستور تزریق فرآورده خونی توسط پرستار تا ثبت آن در پرونده بیمار، بر اساس چک لیست استاندارد به صورت ساختار یافته مشاهده و چک لیست را تکمیل نمود. فرآیندهایی از هموویژلانس که همه مراحل درخواست، تزریق و مستندسازی را در برداشتند، وارد مطالعه شدند لذا در این مطالعه ریزش نمونه یا چک لیست مخدوش وجود نداشت. این چک لیست شامل سه بخش مجزا میباشد که در ارتباط با هر یک از بخشهای درخواست فرآورده، تزریق فرآورده و ثبت مستندات طراحی شده است. مراقبتها در هر بخش شامل مراقبتهای ضروری و مراقبتهای غیر ضروری هستند. برخی از مراقبتها جهت تزریق نوع خاصی از فرآورده ضروری میباشد بنابراین هنگام تزریق فرآوردههای دیگر، این عبارت غیر ضروری تلقی میشود و نمره صفر به آن تعلق میگیرد.
به طور کلی چک لیست نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس شامل 82 عبارت بود که در سه بخش به صورت زیر طراحی گردید:
بخش اول شامل 9 عبارت مرتبط با نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با "درخواست" فرآورده بود که حداقل نمـره بـرای این بخش صفر و حداکثر 18در نظر گرفته شد.
بخش دوم شامل 55 عبارت مرتبط با نحوه ارایه و اجرای مراقبتهای مرتبط با "تزریق" فرآورده بود که حداقل نمره برای این بخش صفر و حداکثر 194 بود.
بخش سوم شامل 18 عبارت مرتبط با نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با "ثبت مستندات" مربوط به تزریق فرآورده بود که حداقل نمره برای این بخش صفر و حداکثر 36 بود.
چک لیست به لحاظ معیار شامل دو قسمت زیر بود:
1-"بله" که خود شامل :
الف- درست انجام میشود (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبتهای مورد نظر به صورت کامل و صحیح انجام میشد).
ب- درست انجام نمیشود (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبتهای مورد نظر به صورت کامل و صحیح انجام نمیشد).
2-" خیر" (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبت های مورد نظر انجام نمیشد).
اطلاعات به دست آمده از چک لیستها که حاصل 132
مشاهده از هموویژلانس اطفال بود، استخراج شده و دادههای مربوط به تعیین وضعیت ارایه مراقبتهای هموویژلانس که از نوع کیفی بودند، در درجات کمی تقسیم‌بندی شدند. پس از آن نمرات حاصله به درصد تبدیل و امتیازات برای هر بخش چک لیست محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 و آزمون‌های آماری کای‌دو استفاده شد.
یافته‌ها
یـافته‌های پژوهش حاضر نشـان داد کـه میـزان انطبـاق
مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس با استانداردها در هر سه بخش(درخواست، تزریق و مستندسازی) در حد متوسط(8/65%) میباشد. بیشترین میزان مطابقت مراقبتهای پرستاری با استاندارد در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد قابل قبول(6/76%) و انطباق مراقبتهای پرستاری در بخش تزریق چک لیست با استانداردها در حد متوسط(7/63%) بود. میزان انطباق با استانداردها در بخش درخواست فرآورده چک لیست نیز در حد متوسط(68%) بود.
اطلاعات و دادههای گردآوری شده در این پژوهش در جداول 1 تا 3 نمایش داده شده است.
منظور از بخش داخلی، بخشهای نفرولوژی، نورولوژی، گوارش، عفونی، روماتولوژی، ریه و تنفس بیمارستان مفید میباشد.
منظور از بخش جراحی، بخشهای جراحی یک و دو بیمارستان مفید میباشد.
منظور از بخش ویژه، بخش مراقبتهای ویژه نوزادان و مراقبتهای ویژه اطفال میباشد.
بحث
یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که میزان انطباق مراقبتها با استانداردها در بخش درخواست فرآورده چک لیست در حد متوسط(68%) بود که نشان میدهد در بخش درخواست فرآورده، میزان انطباق با استانداردها ایده‌آل نیست.
معمولاً درخواست فرآورده در شرایط غیر اورژانس در شیفت صبح و تزریق فرآورده در شیفت عصر انجام می‌گرفت و در اغلب شرایط ، درخواست و تزریق فرآورده
توسط دو پرستار متفاوت انجام میشد. به همین علت ارایه مراقبتهای با کیفیت در حیطه درخواست فرآورده، دلیلی برای ارایه مراقبتهای با کیفیت در حیطه تزریق فرآورده نیست. در ارتباط با درخواست فرآورده؛ منابع علمی و استانداردهای موجود تاکید مینمایند که لازم است نیاز بیمار به تزریق خون، قبل از درخواست فرآورده بر اساس یافتههای آزمایشگاهی و تظاهرات بالینی مورد بررسی قرار گیرد و علت انجام تزریق و مراحل آن برای بیمار (مادر کودک) توضیح داده شود، از مادر کودک درباره سابقه تزریق خون و عوارض احتمالی شرح حال گرفته شود، علایم حساسیت به فرآورده (لرز) به مادر کودک آموزش داده شود و از والدین کودک رضایت آگاهانه اخذ گردد(16، 15). یافتههای پژوهش نشان داد که در 4/20% از موارد، فرد درخواست کننده فرآورده و پرستار مسئول تزریق، نیاز بیمار جهت انجام ترانسفیوژن را بر اساس یافتههای آزمایشگاهی و تظاهرات بالینی مورد بررسی قرار نمی‌دهد. نتایج ممیزی‌ها در ایرلند شمالی و نتایج مطالعه کاسات و همکاران در نیز بانتایج ما همسو میباشد و تاکید مینمایند که مراقبان بهداشتی با تجربه، باید تظاهرات بالینی و دستورالعمل‌ها را با هم ادغام کنند(5).
یافتههای پژوهش حاضر هم چنین نشان داد که در 100% موارد، درخواست فرآورده بدون اخذ رضایت آگاهانه از والدین صورت میگیرد، علت انجام ترانسفیوژن و مراحل آن برای بیمار(مادر کودک) توضیح داده نمیشود، تاریخچه مادر درباره سابقه تزریق خون و ایجاد عوارض احتمالی مورد بررسی قرار نمیگیرد، علایم حساسیت(لرز) به فرآورده به مادر کودک آموزش داده نمیشود و پرستاران از آموزش و مشارکت والدین در تزریق فرآورده خودداری مینمایند. بنابراین رضایت آگاهانه به معنای واقعی گرفته نمیشود. از یافتههای دیگر این پژوهش میتوان به بیتوجهی پرستاران به مراقبت خانواده محور و مشارکت خانواده در مراقبت از نوزاد اشاره کرد. مطالعه صالحی و همکاران و پژوهش اکبربگلو و همکاران نیز با پژوهش حاضر همسو میباشد(18، 17).
میزان انطباق مراقبتهای پرستاری در بخش تزریق چک لیست با استانداردها در حد متوسط(7/63%) بود.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر در 5/45% موارد، خط وریدی جهت تزریق فرآورده شستشو داده نمیشد در حالیکه استانداردها تاکید مینمایند که، در صورت وجود مسیر وریدی مناسب، باید قبل از تزریق فرآورده، مسیر با cc/kg1 نرمال سالین شستشو داده شود تا از خطر لیز و عوارض ناشی از آن پیشگیری به عمل آید. مسیر وریدی مناسب جهت تزریق فرآوردههای خونی با آنژیوکت با اندازه gage 20-18(نوزادان) وgage 22-20 (کودکان) یا کاتتر ورید مرکزی با چند لومن تامین گردد. استفاده از کاتتر مرکزی محیطی جهت تزریق فرآوردههای خونی توصیه نمیشود(16، 15).
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر، در 100% موارد اطلاعات فرآورده و برگه درخواست با دستبند هویت بیمار انطباق داده میشد که علت آن میتواند به تاکید بخش آموزش بر کنترل هویت بیمار در آموزشهای مرتبط با هموویژلانس و خطاهای دارویی مربوط باشد. به علاوه به نظر میرسد کمیته حاکمیت بالینی نیز با تاکید ویژه بر روی هویت بیمار در زیر شاخه ایمنی وی نیز، نقش به سزایی در این موفقیت داشته است. نتایج ممیزی کالج سلطنتی پزشکان بریتانیا نیز با نتایج پژوهش ما همسو میباشد(8).
یافتههای پژوهش هم چنین نشان داد تنها در 4/61% از موارد، اطلاعات روی کیسه و هویت بیمار توسط پرستار دیگری به درستی کنترل نمیشود. این در حالی است که استانداردها جهت کاهش خطا روی این مهم تاکید ویژه‌ای دارند. این مساله میتواند به ارتباط غیر حرفه‌ای پرستاران و قصور ناشـی از صمیمیـت بیـن پـرسنل پرستاری مربوط
باشد.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر در 6/88% از موارد تزریق فرآورده پلاکتی، از زمان تحویل فرآورده پلاکتی تا پایان تزریق، فرآورده تحت حرکت مداوم قرار داده نمیشود و در 4/11% دیگر نیز این فرایند حرکت دادن فرآورده به درستی انجام نمیشود که میتواند به کمبود امکانات در بخش و نقص آگاهی پرستاران از این فرآیند مربوط باشد. این در حالی است که منابع نشان میدهند حرکت مداوم از ته نشینی پلاکت جلوگیری میکند و اثر بخشی تزریق پلاکت را افزایش میدهد و خطر تزریق مجدد را کاهش میدهد(16). در 3/29% موارد تزریق گلبول متراکم نیز، کیسه فرآورده به آرامی حرکت داده نمیشد و ضمن حرکت شدید باعث افزایش خطر لیز گلبول قرمز می‌گردید.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر، در 1/84% از موارد تزریق خون، قبل از تزریق فرآورده، شستشوی دست‌ها انجام نمیشد، در 8/93% از موارد، پوشیدن دستکش صورت نمیگرفت و در 100% از موارد از ماسک و گان استفاده نمیشد. این در حالی است که استانداردها شستشوی دست، پوشیدن گان و استفاده از دستکش و ماسک را قبل از تزریق فرآورده خونی ضروری می‌داند(16، 15). مطالعه نظری و همکاران نیز با نتایج این پژوهش همسو میباشد(19). پژوهش موتا و همکاران نیز با این نتایج نشان داده شد همسو میباشد(20).
مطابق ممیزی که در سال 2007 در بریتانیا صورت گرفت، فقدان نظارت کافی در 30 دقیقه ابتدای تزریق خون از 47% در سال 2003 به 34% در سال 2005 رسیده است(8). اگر چه پژوهشگران بریتانیایی دریافتند نظارت بر اجرای مراقبتها بر اساس استاندارد در سال 2005 نسبت به سال 2003 موفقیت چشمگیری داشته است، اما یافتههای پژوهش فوق نشان میدهد قبل و حین تزریق فرآورده، کنترل علائم حیاتی به درستی صورت نگرفته است که علت آن میتواند به نقص آگاهی پرستاران از اهمیت کنترل علائم حیاتی قبل، حین و بعد از تزریق فرآورده مربوط باشد. یافته‌ها نشان داد که بیشترین میزان مطابقت مراقبتهای پرستاری با استاندارد در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد قابل قبول(6/76%) است. هر چند میزان انطباق مراقبتهای مرتبط با مستندسازی در مقایسه با بخشهای دیگر، با استانداردها انطباق بیشتری دارد اما تا رسیدن به حد استاندارد فاصله وجود دارد. نتایج پژوهش ستارزاده و پاشا بیگ نیز به علل ضعف ثبت گزارش پرستاری اشاره داشته و اعلام میدارند که عواملی مانند کمبود نیروی کارآمد و محدودیت زمانی، فقدان دانش و آگاهی پرستاران از نحوه ثبت صحیح، نحوه تقسیم کار بین پرسنل پرستاری و فقدان سیستم کنترل و نظارت مستمر مدیران پرستاری، بر نحوه ثبت گزارش‌های پرستاری بر روی مستندسازی مراقبتها مؤثر میباشد(21). از سویی دیگر عواملی مانند فقدان راه‌کار عملی مناسب، فقدان شرح وظایف تعریف شده و با محدوده و مرزهای مشخص و فقدان دستورالعمل‌های ساده، روشن و قابل اجرا، فقدان استانداردهای مراقبتی منطبق با محیط درمانی نیز در این راستا تاثیر گذار است(22).
خـدام و همکـاران، نتیجـه گرفتنـد آمـوزش مـداوم در
ارتقای کیفیت ثبت مستندات مربوط به خدمات پرستاری تاثیر به سزایی دارد(23). لذا به نظر میرسد یک راه‌کار مهم در جهت انطباق بیشتر مراقبتهای مرتبط با بخش مستندسازی هموویژلانس با استانداردها، افزایش آگاهی پرستاران از طرق گوناگون میباشد.
نتیجه‌گیری
یافتههای پژوهش در رابطه با تعیین وضعیت ارایه مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس در بخشهای بیمارستان مفید سال 1393، نشان داد که نمره مراقبتهای هموویژلانس اطفال در کل حیطههای مورد پژوهش 69% بود. این مطلب بیانگر این است که مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس اطفال، با استانداردها فاصله دارند که این امر را میتوان به عدم توجه مراقبتکنندگان در این خصوص و نارسایی در آموزش نسبت داد. البته در این میان کمبود امکانات و تجهیزات را نیز باید مد نظر قرار داد.
از نتایج این پژوهش میتوان در جهت آگاهی مدیران از کیفیت خدمات پرستاری مرتبط با هموویژلانس، اولویت‌دهی به پیشگیری از خطاهای هموویژلانس، تدوین برنامه استراتژیک و عملیاتی در راستای کاهش خطاهای ترانسفیوژن و تدوین برنامه آموزشی در جهت برگزاری آموزشهای تخصصی اصول صحیح مراقبتهای
هموویژلانس به پرستاران بهره برد و به این ترتیب در زمینه تغییر در عملیات، فرآیندها و سیستم ارایه راه‌کارهای نو و قابل اجرا در زمینه کاهش خطاهای هموویژلانس، ایدههای نو ارایه داد. نتایج این پژوهش، میتواند باعث افزایش آگاهی پرستاران از مراقبتهای هموویژلانس شده و آنان را در یافتن نقاط ضعف، نقصهای زمینهای سیستم و یافتن مراحل مستعد خطا یاری نماید تا ضمن به کارگیری استانداردهای مدون و اجرای اقدامات اصلاحی در جهت بالا بردن کیفیت خدمات پرستاری تلاش نمایند. پیشنهاد میشود به مبحث هموویژلانس در واحد داخلی ـ جراحی دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد پرستاری توجه بیشتری شود و برگزاری کارگاههای آموزش مراقبتهای استاندارد هموویژلانس از دانشگاه‌های علوم پزشکی آغاز شود.
تشکر و قدردانی
در پایان بر خود لازم میدانیم از آقای دکتر کاظمیان رئیس مرکز تحقیقات سلامت، آقای دکتر بلالی و سایر همکاران سازمان انتقال خون ایران، کلیه سرپرستاران و پرستاران شاغل در بخشهای داخلی، جراحی، ویژه و اورژانس بیمارستان مفید به منظور همکاری بی‌دریغ، جهت پیشبرد این پژوهش، سپاسگزاری نماییم.
متن کامل: (6442 مشاهده)
حسابرسی مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس در بخشهای
بیمارستان مفید تهران سال 1393
صالحه تجلی1، محمود امیری2، مینو فلاحی3
چکیده
سابقه و هدف
تزریق خون و فرآوردههای خونی یکی از مهمترین درمانهای مورد استفاده در اطفال بوده و نیازمند مراقبتهای پرستاری استاندارد قبل، حین و بعد از تزریق است. لذا، بررسی نحوه اجرای فرآیند هموویژلانس توسط پرستاران و دیگر مراقبان بهداشتی، میتواند جنبههای مختلف نقصان و خطاهای هموویژلانس را مشخص کند. مقایسه نحوه ارایه مراقبتهای فعلی با استانداردهای موجود، میتواند برنامهریزی برای ارتقای کیفیت کار پرستاری، افزایش ایمنی بیمار و هم چنین کاهش هزینههای درمانی را به دنبال داشته باشد. لذا هدف از انجام این پژوهش، حسابرسی مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس بود.
مواد و روش‌ها
در پژوهش توصیفی حاضر، تعداد 132 مورد مراقبت پرستاری در رابطه با هموویژلانس مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. از روش نمونهگیری از رویداد و چک لیست سه بخشی جهت جمعآوری اطلاعات استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها توسط آزمون کای‌دو و نرم‌افزار 21 SPSS انجام شد.
یافته‌ها
میزان مطابقت با استانداردهای هموویژلانس در کل حیطههای مورد پژوهش در بخشهای بیمارستان مفید، مرتبط با بخش درخواست چک لیست در حد 68% ، در رابطه با بخش تزریق چک لیست در حد 7/63% و در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد 6/76% بود. نمره کل مراقبتها در کل حیطههای مورد پژوهش در حد 8/65% بود.
نتیجه گیری
مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس اطفال در حد 8/65% ارزیابی گردید که نشان میدهد میزان مراقبتها با استانداردها فاصله دارند. این امر را میتوان به عدم توجه مراقبتکنندگان در این خصوص و نارسایی در آموزش مربوط دانست.
کلمات کلیدی: حسابرسی بالینی، مراقبتهای پرستاری، تزریق خون، اطفال
تاریخ دریافت : 6 /8 /93
تاریخ پذیرش : 31/6/94
1- کارشناس ارشد پرستاری و مراقبتهای ویژه نوزادان ـ مرکز تحقیقات سلامت نوزادان ـ بیمارستان کودکان مفید ـ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری داخلی، جراحی ـ دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ میدان توحید ـ تهران ـ ایران ـ کدپستی: 1419733171
3- فوق تخصص نوزادان ـ دانشیار گروه اطفال ـ مرکز تحقیقات سلامت نوزادان ـ بیمارستان کودکان مفید ـ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
بیمارستان مفید تهران سال 1393
صالحه تجلی1، محمود امیری2، مینو فلاحی3
چکیده
سابقه و هدف
تزریق خون و فرآوردههای خونی یکی از مهمترین درمانهای مورد استفاده در اطفال بوده و نیازمند مراقبتهای پرستاری استاندارد قبل، حین و بعد از تزریق است. لذا، بررسی نحوه اجرای فرآیند هموویژلانس توسط پرستاران و دیگر مراقبان بهداشتی، میتواند جنبههای مختلف نقصان و خطاهای هموویژلانس را مشخص کند. مقایسه نحوه ارایه مراقبتهای فعلی با استانداردهای موجود، میتواند برنامهریزی برای ارتقای کیفیت کار پرستاری، افزایش ایمنی بیمار و هم چنین کاهش هزینههای درمانی را به دنبال داشته باشد. لذا هدف از انجام این پژوهش، حسابرسی مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس بود.
مواد و روش‌ها
در پژوهش توصیفی حاضر، تعداد 132 مورد مراقبت پرستاری در رابطه با هموویژلانس مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. از روش نمونهگیری از رویداد و چک لیست سه بخشی جهت جمعآوری اطلاعات استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها توسط آزمون کای‌دو و نرم‌افزار 21 SPSS انجام شد.
یافته‌ها
میزان مطابقت با استانداردهای هموویژلانس در کل حیطههای مورد پژوهش در بخشهای بیمارستان مفید، مرتبط با بخش درخواست چک لیست در حد 68% ، در رابطه با بخش تزریق چک لیست در حد 7/63% و در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد 6/76% بود. نمره کل مراقبتها در کل حیطههای مورد پژوهش در حد 8/65% بود.
نتیجه گیری
مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس اطفال در حد 8/65% ارزیابی گردید که نشان میدهد میزان مراقبتها با استانداردها فاصله دارند. این امر را میتوان به عدم توجه مراقبتکنندگان در این خصوص و نارسایی در آموزش مربوط دانست.
کلمات کلیدی: حسابرسی بالینی، مراقبتهای پرستاری، تزریق خون، اطفال
تاریخ دریافت : 6 /8 /93
تاریخ پذیرش : 31/6/94
1- کارشناس ارشد پرستاری و مراقبتهای ویژه نوزادان ـ مرکز تحقیقات سلامت نوزادان ـ بیمارستان کودکان مفید ـ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
2- مؤلف مسئول: دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری داخلی، جراحی ـ دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ میدان توحید ـ تهران ـ ایران ـ کدپستی: 1419733171
3- فوق تخصص نوزادان ـ دانشیار گروه اطفال ـ مرکز تحقیقات سلامت نوزادان ـ بیمارستان کودکان مفید ـ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
مقدمه
اطفال از جمله گروههایی هستند که بیشترین احتمال دریافت فرآوردههای خونی در حین بستری در بیمارستان را دارند(1). تزریق خون در اطفال اغلب به علت کم خونی صورت میگیرد و سبب بهبود علایم و تظاهرات بالینی مرتبط با کمخونی میشود(2). بیشترین فرآوردههای خونی مورد استفاده به ترتیب عبارتند از: گلبول قرمز متراکم، پلاسمای تازه منجمد(Fresh Frozen Plasma)، خون کامل(Whole blood) و پلاکت(Platelet)(5-3). اطفال از نظر تزریق فرآوردههای خونی تفاوتهای بسیاری با بزرگسالان دارند. عواملی نظیر محدود بودن حجم تزریق در مقایسه با بزرگسالان و نقص تکاملی مکانیسمهای سازگاری، تنظیم سرعت و کنترل عوارض در اطفال در مقایسه با بزرگسالان به مراقبتها و توجهات ویژه نیاز دارند(6).
هموویژلانس یک سیستم نظارت کشوری بر سلامت خون و فرآوردههای آن در تمام مراحل(زنجیره انتقال خون) یعنی از زمان خونگیری از اهداکنندگان تا پی‌گیری دریافت‌کنندگان خون و فرآورده‌ها، گردآوری و تجزیه و تحلیل دادههای مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحیح و اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع مجدد آنها است(7). اولین سیستم هموویژلانس در سال 1993 در ژاپن تاسیس گردید و برای اولین بار در اروپا، در ژانویه 1994 در کشور فرانسه آغاز به کار کرد. طولی نکشید که سایر کشورهای اروپایی از این کار پیروی کردند که نظیر آنها آلمان(1994) و پس از آن یونان(1995) و لوکزامبورگ و بریتانیا(1996) بودند. در حال حاضر تقریباً تمام کشورهای اتحادیه اروپا سیستم هموویژلانس را تاسیس نمودهاند و سیستمهای هموویژلانس در خارج از اروپا به طور مستمر در حال افزایش است(8).
ماموریت اصلی سازمان انتقال خون ایران، تامین خون و فرآوردههای خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقای سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده و در جهت اجرای این ماموریت در سالهای اخیر، اقدامات متعددی به عمـل آمده تا ضمن آن که خون کافی برای کلیه بیماران در سراسر کشور تامین میگردد، ارتقای روند سلامت و کیفیت خون نیز هم چنان ادامه مییابد. این فرآیند مهم در زمستان 1386 به تصویب شورای عالی سازمان انتقال خون ایران رسید و در مصوبات شورای عالی زمستان 1387، بر اجرای آن در 50 مرکز درمانی کشور تاکید گردید. در ادامه سامانه ملی مراقبت از خون(INHS = Iranian National Haemovigilance System) در ستاد مرکزی سازمان انتقال خون ایران تاسیس گردید، و بر اساس نامه دفتر حاکمیت بالینی و وزارت بهداشت و درمان، مصوب گردید تا در تمامی مراکز درمانی، سیستم هموویژلانس مستقر گردد(8).
بسیاری از عوارض احتمالی ناشی از ترانسفیوژن از طریق انجام صحیح مراقبتهای پرستاری قبل، حین و بعد از ترانسفیوژن قابل پیشگیری است(9). از آن جا که اطفال به دلیل ویژگیهای جسمی خود در زمینه عوارض ترانسفیوژن بسیار آسیب‌پذیر میباشند، بررسی کیفیت مراقبتهای مربوط به آن، اهمیت بسیار دارد(10). استانداردهای مراقبتی جهت ارتقای مراقبتهای پرستاری ضروری هستند و باید مرتبط و مبتنی بر شواهد باشند. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تحقیقات، بازنگری استانداردها هر 5 سال یکبار ضرورت دارد(11). علاوه بر تدوین استانداردها، نظارت بر اجرای استانداردها نیز جهت ارتقای کیفیت خدمات ضروری است(12). به جرات میتوان ادعا کرد انجام هیچ فعالیتی در سازمان قرین توفیق نخواهد بود مگر آن که کنترل‌های لازم نسبت به آن به عمل آیند. سازمان بدون وجود یک سیستم مؤثر کنترل در تحقق ماموریت‌های خود موفق نبوده و نمیتواند از منابع خود به درستی استفاده کند(13). یکی از روش‌های بهبود و ارزشیابی کیفیت، حسابرسی است. حسابرسی مراقبت از بیمار، نوعی کنترل است که وضعیت موجود مراقبت از بیمار را مشخص کرده و بر این اساس میتوان به شناسایی مشکلات و تنگناها پرداخت و در جهت رفع آن برنامه‌ریزیهای لازم را اجرا نمود(14).
به این ترتیب امیدواریم با انجام پژوهش حاضر، گامی در جهت شناسایی وضعیت موجود مراقبتهای پرستاری ترانسفیوژن در نوزادان برداشته و امکـان برنامهریزی برای ارتقـای عملکـرد و کیفیـت مراقبتهای بالینی پرستاری از
نوزاد را فراهم نمود.
مواد و روش‌ها
در یک مطالعه توصیفی، اطلاعات مربوط به نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس با استفاده از چک لیست تدوین شده بر اساس استانداردهای موجود جمعآوری گردید. چک لیست مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس دارای عباراتی مربوط به نحوه انجام مراقبتهای استاندارد در رابطه با هموویژلانس میباشد. این اطلاعات از مقالات معتبر علمی ایران و جهان بین سالهای 2014-2000 که در رابطه با هموویژلانس اطفال میباشند و هم چنین از کتب مرجع پرستاری و فوق تخصصی اطفال و نوزادان و دستورالعمل‌ها و استانداردهای موجود استخراج و گردآوری شدند. این چک لیست شامل 82 عبارت در قالب سه بخش مجزا، است که در ارتباط با هر یک از بخشهای درخواست فرآورده، تزریق فرآورده و ثبت مستندات طراحی شده است.
به این منظور سؤالات چک لیست از طریق مطالعه کتب و مقالات و هم چنین دستورالعمل و استانداردهای موجود و با نظر اساتید طراحی شد. سپس توسط 9 نفر از اعضای هیئت علمی پرستاری، 3 نفر فوق تخصص نوزادان، 2 نفر از متخصصین اطفال، 4 نفر از پرستاران شاغل در بخش نوزادان و مراقبتهای ویژه نوزادان و 2 نفر از کارشناسان سازمان انتقال خون ایران، محتوای عبارات مورد قضاوت و بررسی قرار گرفت و نظرات بعد از جمع‌بندی در پرسشنامه اعمال گردید. شاخص روایی محتوا از نظر واضح بودن، ساده بودن و مربوط بودن برای هر یک از موارد فوق، حداقل 75% در نظر گرفته شد. تمام عبارات چک لیست بالای 75% بودند و هیچ یک از عبارات حذف نشدند و نظر متخصصین در مورد روان بودن و ساده بودن اعمال گردید. جهت بررسی پایایی چک لیست، نحوه ارایه مراقبتهای هموویژلانس، از روش محاسبه ضریب توافق بین مشاهده‌گرها استفاده شد(90/0 ICC=). جهت تعیین روایی از روایی محتوا(Content Validity) و روایی صوری استفاده گردید.
در ایـن مطالعه توصیفی، از روش نمونهگیری از رویداد
جهت جمعآوری اطلاعات استفاده شد. پژوهشگر پس از اخذ رضایت‌نامه کتبی از ریاست مرکز تحقیقات سلامت نوزادان، خود را به بخشهای منتخب بیمارستان مفید، معرفی و اجازه مسئولین را دریافت نمود. سپس با در دست داشتن چک لیست در زمانهای انجام مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس، در بخشها حضور یافت و هر مورد تزریق خون و فرآورده خونی از زمان خواندن دستور تزریق فرآورده خونی توسط پرستار تا ثبت آن در پرونده بیمار، بر اساس چک لیست استاندارد به صورت ساختار یافته مشاهده و چک لیست را تکمیل نمود. فرآیندهایی از هموویژلانس که همه مراحل درخواست، تزریق و مستندسازی را در برداشتند، وارد مطالعه شدند لذا در این مطالعه ریزش نمونه یا چک لیست مخدوش وجود نداشت. این چک لیست شامل سه بخش مجزا میباشد که در ارتباط با هر یک از بخشهای درخواست فرآورده، تزریق فرآورده و ثبت مستندات طراحی شده است. مراقبتها در هر بخش شامل مراقبتهای ضروری و مراقبتهای غیر ضروری هستند. برخی از مراقبتها جهت تزریق نوع خاصی از فرآورده ضروری میباشد بنابراین هنگام تزریق فرآوردههای دیگر، این عبارت غیر ضروری تلقی میشود و نمره صفر به آن تعلق میگیرد.
به طور کلی چک لیست نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس شامل 82 عبارت بود که در سه بخش به صورت زیر طراحی گردید:
بخش اول شامل 9 عبارت مرتبط با نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با "درخواست" فرآورده بود که حداقل نمـره بـرای این بخش صفر و حداکثر 18در نظر گرفته شد.
بخش دوم شامل 55 عبارت مرتبط با نحوه ارایه و اجرای مراقبتهای مرتبط با "تزریق" فرآورده بود که حداقل نمره برای این بخش صفر و حداکثر 194 بود.
بخش سوم شامل 18 عبارت مرتبط با نحوه ارایه مراقبتهای مرتبط با "ثبت مستندات" مربوط به تزریق فرآورده بود که حداقل نمره برای این بخش صفر و حداکثر 36 بود.
چک لیست به لحاظ معیار شامل دو قسمت زیر بود:
1-"بله" که خود شامل :
الف- درست انجام میشود (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبتهای مورد نظر به صورت کامل و صحیح انجام میشد).
ب- درست انجام نمیشود (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبتهای مورد نظر به صورت کامل و صحیح انجام نمیشد).
2-" خیر" (این قسمت زمانی امتیاز داده شده است که مراقبت های مورد نظر انجام نمیشد).
اطلاعات به دست آمده از چک لیستها که حاصل 132
مشاهده از هموویژلانس اطفال بود، استخراج شده و دادههای مربوط به تعیین وضعیت ارایه مراقبتهای هموویژلانس که از نوع کیفی بودند، در درجات کمی تقسیم‌بندی شدند. پس از آن نمرات حاصله به درصد تبدیل و امتیازات برای هر بخش چک لیست محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 و آزمون‌های آماری کای‌دو استفاده شد.
یافته‌ها
یـافته‌های پژوهش حاضر نشـان داد کـه میـزان انطبـاق
جدول 1: توزیع فراوانی مطلق و نسبی میزان اجرای استانداردهای مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس مطابق با «چک لیست بخش درخواست فرآورده» در بخشهای بیمارستان مفید سال 1393
جدول 2: توزیع فراوانی مطلق و نسبی میزان اجرای استانداردهای مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس مطابق با «چک لیست بخش تزریق فرآورده» در بخشهای بیمارستان مفید سال 1393
جدول 3: توزیع فراوانی مطلق و نسبی میزان اجرای استانداردهای مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس مطابق با «چک لیست بخش مستندسازی» در بخشهای بیمارستان مفید سال 1393
| بخش | مراقبتهای مربوط به درخواست فرآورده | تعداد | درصد | انحراف معیار ± میانگین | |||
| درست انجام میشود | 246 | 1/62 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 53 | 4/13 | ||||
| همه بخشها | انجام نمیشود | 97 | 5/24 | 85/0 ± 3/2 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 0 | 0 | |||||
| جمع | 396 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 68 | ||||||
| درست انجام میشود | 79 | 8/79 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 3 | 0/3 | ||||
| بخشهای داخلی | انجام نمیشود | 17 | 2/17 | 76/0 ± 6/2 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 0 | 0 | |||||
| جمع | 99 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 81 | ||||||
| درست انجام میشود | 51 | 5/51 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 211 | 2/21 | ||||
| بخش های جراحی | انجام نمیشود | 27 | 3/27 | 85/0 ± 2/2 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 0 | 0 | |||||
| جمع | 100 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 54 | ||||||
| درست انجام میشود | 21 | 2/21 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 25 | 3/25 | ||||
| بخشهای ویژه | انجام نمیشود | 53 | 5/53 | 80/0 ± 6/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 0 | 0 | |||||
| جمع | 100 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 33 | ||||||
| درست انجام میشود | 95 | 0/96 | 19/0 ± 9/2 | ||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 4 | 0/4 | ||||
| بخش اورژانس | انجام نمیشود | 0 | 0 | ||||
| مراقبت های غیر ضروری | 0 | 0 | |||||
| جمع | 99 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 97 | ||||||
| بخش | مراقبتهای مربوط به درخواست فرآورده | تعداد | درصد | انحراف معیار ± میانگین | |||
| درست انجام میشود | 2005 | 6/39 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 211 | 2/4 | ||||
| همه بخشها | انجام نمیشود | 1094 | 6/21 | 3/1 ± 4/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 1749 | 6/34 | |||||
| جمع | 5059 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 7/63 | ||||||
| درست انجام میشود | 520 | 3/10 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 46 | 0/9 | ||||
| بخشهای داخلی | انجام نمیشود | 365 | 2/7 | 2/1 ± 5/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 334 | 6/6 | |||||
| جمع | 1265 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 58 | ||||||
| درست انجام میشود | 700 | 8/13 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 85 | 7/1 | ||||
| بخشهای جراحی | انجام نمیشود | 215 | 2/4 | 2/1 ± 9/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 265 | 2/5 | |||||
| جمع | 1265 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 74 | ||||||
| درست انجام میشود | 650 | 8/12 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 53 | 0/1 | ||||
| بخشهای ویژه | انجام نمیشود | 224 | 4/4 | 3/1 ± 8/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 338 | 7/6 | |||||
| جمع | 1265 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 72 | ||||||
| درست انجام میشود | 135 | 7/2 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 27 | 0/5 | ||||
| بخش اورژانس | انجام نمیشود | 290 | 7/5 | 96/0 ± 59/0 | |||
| مراقبت های غیر ضروری | 812 | 0/16 | |||||
| جمع | 1264 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 32 | ||||||
| بخش | مراقبتهای مربوط به درخواست فرآورده | تعداد | درصد | انحراف معیار ± میانگین | |||
| درست انجام میشود | 346 | 7/43 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 128 | 2/16 | ||||
| همه بخشها | انجام نمیشود | 61 | 7/7 | 3/1 ± 7/1 | |||
| مراقبت های غیر ضروری | 257 | 4/32 | |||||
| جمع | 792 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 6/76 | ||||||
| درست انجام میشود | 64 | 3/32 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 56 | 3/28 | ||||
| بخشهای داخلی | انجام نمیشود | 34 | 2/17 | 1/1 ± 7/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 44 | 2/22 | |||||
| جمع | 198 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 59 | ||||||
| درست انجام میشود | 37 | 7/18 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 45 | 7/22 | ||||
| بخشهای جراحی | انجام نمیشود | 23 | 6/11 | 1/1 ± 1/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 93 | 0/47 | |||||
| جمع | 198 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 56 | ||||||
| درست انجام میشود | 158 | 8/79 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 4 | 0/2 | ||||
| بخشهای ویژه | انجام نمیشود | 4 | 0/2 | 1/1 ± 4/2 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 32 | 2/16 | |||||
| جمع | 198 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 96 | ||||||
| درست انجام میشود | 87 | 9/43 | |||||
| مراقبتهای ضروری | درست انجام نمیشود | 23 | 6/11 | ||||
| بخش اورژانس | انجام نمی شود | 0 | 0 | 4/1 ± 5/1 | |||
| مراقبتهای غیر ضروری | 88 | 4/44 | |||||
| جمع | 198 | 100 | |||||
| نمره (بر اساس درصد) | 89 | ||||||
مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس با استانداردها در هر سه بخش(درخواست، تزریق و مستندسازی) در حد متوسط(8/65%) میباشد. بیشترین میزان مطابقت مراقبتهای پرستاری با استاندارد در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد قابل قبول(6/76%) و انطباق مراقبتهای پرستاری در بخش تزریق چک لیست با استانداردها در حد متوسط(7/63%) بود. میزان انطباق با استانداردها در بخش درخواست فرآورده چک لیست نیز در حد متوسط(68%) بود.
اطلاعات و دادههای گردآوری شده در این پژوهش در جداول 1 تا 3 نمایش داده شده است.
منظور از بخش داخلی، بخشهای نفرولوژی، نورولوژی، گوارش، عفونی، روماتولوژی، ریه و تنفس بیمارستان مفید میباشد.
منظور از بخش جراحی، بخشهای جراحی یک و دو بیمارستان مفید میباشد.
منظور از بخش ویژه، بخش مراقبتهای ویژه نوزادان و مراقبتهای ویژه اطفال میباشد.
بحث
یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که میزان انطباق مراقبتها با استانداردها در بخش درخواست فرآورده چک لیست در حد متوسط(68%) بود که نشان میدهد در بخش درخواست فرآورده، میزان انطباق با استانداردها ایده‌آل نیست.
معمولاً درخواست فرآورده در شرایط غیر اورژانس در شیفت صبح و تزریق فرآورده در شیفت عصر انجام می‌گرفت و در اغلب شرایط ، درخواست و تزریق فرآورده
توسط دو پرستار متفاوت انجام میشد. به همین علت ارایه مراقبتهای با کیفیت در حیطه درخواست فرآورده، دلیلی برای ارایه مراقبتهای با کیفیت در حیطه تزریق فرآورده نیست. در ارتباط با درخواست فرآورده؛ منابع علمی و استانداردهای موجود تاکید مینمایند که لازم است نیاز بیمار به تزریق خون، قبل از درخواست فرآورده بر اساس یافتههای آزمایشگاهی و تظاهرات بالینی مورد بررسی قرار گیرد و علت انجام تزریق و مراحل آن برای بیمار (مادر کودک) توضیح داده شود، از مادر کودک درباره سابقه تزریق خون و عوارض احتمالی شرح حال گرفته شود، علایم حساسیت به فرآورده (لرز) به مادر کودک آموزش داده شود و از والدین کودک رضایت آگاهانه اخذ گردد(16، 15). یافتههای پژوهش نشان داد که در 4/20% از موارد، فرد درخواست کننده فرآورده و پرستار مسئول تزریق، نیاز بیمار جهت انجام ترانسفیوژن را بر اساس یافتههای آزمایشگاهی و تظاهرات بالینی مورد بررسی قرار نمی‌دهد. نتایج ممیزی‌ها در ایرلند شمالی و نتایج مطالعه کاسات و همکاران در نیز بانتایج ما همسو میباشد و تاکید مینمایند که مراقبان بهداشتی با تجربه، باید تظاهرات بالینی و دستورالعمل‌ها را با هم ادغام کنند(5).
یافتههای پژوهش حاضر هم چنین نشان داد که در 100% موارد، درخواست فرآورده بدون اخذ رضایت آگاهانه از والدین صورت میگیرد، علت انجام ترانسفیوژن و مراحل آن برای بیمار(مادر کودک) توضیح داده نمیشود، تاریخچه مادر درباره سابقه تزریق خون و ایجاد عوارض احتمالی مورد بررسی قرار نمیگیرد، علایم حساسیت(لرز) به فرآورده به مادر کودک آموزش داده نمیشود و پرستاران از آموزش و مشارکت والدین در تزریق فرآورده خودداری مینمایند. بنابراین رضایت آگاهانه به معنای واقعی گرفته نمیشود. از یافتههای دیگر این پژوهش میتوان به بیتوجهی پرستاران به مراقبت خانواده محور و مشارکت خانواده در مراقبت از نوزاد اشاره کرد. مطالعه صالحی و همکاران و پژوهش اکبربگلو و همکاران نیز با پژوهش حاضر همسو میباشد(18، 17).
میزان انطباق مراقبتهای پرستاری در بخش تزریق چک لیست با استانداردها در حد متوسط(7/63%) بود.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر در 5/45% موارد، خط وریدی جهت تزریق فرآورده شستشو داده نمیشد در حالیکه استانداردها تاکید مینمایند که، در صورت وجود مسیر وریدی مناسب، باید قبل از تزریق فرآورده، مسیر با cc/kg1 نرمال سالین شستشو داده شود تا از خطر لیز و عوارض ناشی از آن پیشگیری به عمل آید. مسیر وریدی مناسب جهت تزریق فرآوردههای خونی با آنژیوکت با اندازه gage 20-18(نوزادان) وgage 22-20 (کودکان) یا کاتتر ورید مرکزی با چند لومن تامین گردد. استفاده از کاتتر مرکزی محیطی جهت تزریق فرآوردههای خونی توصیه نمیشود(16، 15).
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر، در 100% موارد اطلاعات فرآورده و برگه درخواست با دستبند هویت بیمار انطباق داده میشد که علت آن میتواند به تاکید بخش آموزش بر کنترل هویت بیمار در آموزشهای مرتبط با هموویژلانس و خطاهای دارویی مربوط باشد. به علاوه به نظر میرسد کمیته حاکمیت بالینی نیز با تاکید ویژه بر روی هویت بیمار در زیر شاخه ایمنی وی نیز، نقش به سزایی در این موفقیت داشته است. نتایج ممیزی کالج سلطنتی پزشکان بریتانیا نیز با نتایج پژوهش ما همسو میباشد(8).
یافتههای پژوهش هم چنین نشان داد تنها در 4/61% از موارد، اطلاعات روی کیسه و هویت بیمار توسط پرستار دیگری به درستی کنترل نمیشود. این در حالی است که استانداردها جهت کاهش خطا روی این مهم تاکید ویژه‌ای دارند. این مساله میتواند به ارتباط غیر حرفه‌ای پرستاران و قصور ناشـی از صمیمیـت بیـن پـرسنل پرستاری مربوط
باشد.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر در 6/88% از موارد تزریق فرآورده پلاکتی، از زمان تحویل فرآورده پلاکتی تا پایان تزریق، فرآورده تحت حرکت مداوم قرار داده نمیشود و در 4/11% دیگر نیز این فرایند حرکت دادن فرآورده به درستی انجام نمیشود که میتواند به کمبود امکانات در بخش و نقص آگاهی پرستاران از این فرآیند مربوط باشد. این در حالی است که منابع نشان میدهند حرکت مداوم از ته نشینی پلاکت جلوگیری میکند و اثر بخشی تزریق پلاکت را افزایش میدهد و خطر تزریق مجدد را کاهش میدهد(16). در 3/29% موارد تزریق گلبول متراکم نیز، کیسه فرآورده به آرامی حرکت داده نمیشد و ضمن حرکت شدید باعث افزایش خطر لیز گلبول قرمز می‌گردید.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر، در 1/84% از موارد تزریق خون، قبل از تزریق فرآورده، شستشوی دست‌ها انجام نمیشد، در 8/93% از موارد، پوشیدن دستکش صورت نمیگرفت و در 100% از موارد از ماسک و گان استفاده نمیشد. این در حالی است که استانداردها شستشوی دست، پوشیدن گان و استفاده از دستکش و ماسک را قبل از تزریق فرآورده خونی ضروری می‌داند(16، 15). مطالعه نظری و همکاران نیز با نتایج این پژوهش همسو میباشد(19). پژوهش موتا و همکاران نیز با این نتایج نشان داده شد همسو میباشد(20).
مطابق ممیزی که در سال 2007 در بریتانیا صورت گرفت، فقدان نظارت کافی در 30 دقیقه ابتدای تزریق خون از 47% در سال 2003 به 34% در سال 2005 رسیده است(8). اگر چه پژوهشگران بریتانیایی دریافتند نظارت بر اجرای مراقبتها بر اساس استاندارد در سال 2005 نسبت به سال 2003 موفقیت چشمگیری داشته است، اما یافتههای پژوهش فوق نشان میدهد قبل و حین تزریق فرآورده، کنترل علائم حیاتی به درستی صورت نگرفته است که علت آن میتواند به نقص آگاهی پرستاران از اهمیت کنترل علائم حیاتی قبل، حین و بعد از تزریق فرآورده مربوط باشد. یافته‌ها نشان داد که بیشترین میزان مطابقت مراقبتهای پرستاری با استاندارد در رابطه با بخش مستندسازی چک لیست در حد قابل قبول(6/76%) است. هر چند میزان انطباق مراقبتهای مرتبط با مستندسازی در مقایسه با بخشهای دیگر، با استانداردها انطباق بیشتری دارد اما تا رسیدن به حد استاندارد فاصله وجود دارد. نتایج پژوهش ستارزاده و پاشا بیگ نیز به علل ضعف ثبت گزارش پرستاری اشاره داشته و اعلام میدارند که عواملی مانند کمبود نیروی کارآمد و محدودیت زمانی، فقدان دانش و آگاهی پرستاران از نحوه ثبت صحیح، نحوه تقسیم کار بین پرسنل پرستاری و فقدان سیستم کنترل و نظارت مستمر مدیران پرستاری، بر نحوه ثبت گزارش‌های پرستاری بر روی مستندسازی مراقبتها مؤثر میباشد(21). از سویی دیگر عواملی مانند فقدان راه‌کار عملی مناسب، فقدان شرح وظایف تعریف شده و با محدوده و مرزهای مشخص و فقدان دستورالعمل‌های ساده، روشن و قابل اجرا، فقدان استانداردهای مراقبتی منطبق با محیط درمانی نیز در این راستا تاثیر گذار است(22).
خـدام و همکـاران، نتیجـه گرفتنـد آمـوزش مـداوم در
ارتقای کیفیت ثبت مستندات مربوط به خدمات پرستاری تاثیر به سزایی دارد(23). لذا به نظر میرسد یک راه‌کار مهم در جهت انطباق بیشتر مراقبتهای مرتبط با بخش مستندسازی هموویژلانس با استانداردها، افزایش آگاهی پرستاران از طرق گوناگون میباشد.
نتیجه‌گیری
یافتههای پژوهش در رابطه با تعیین وضعیت ارایه مراقبتهای پرستاری مرتبط با هموویژلانس در بخشهای بیمارستان مفید سال 1393، نشان داد که نمره مراقبتهای هموویژلانس اطفال در کل حیطههای مورد پژوهش 69% بود. این مطلب بیانگر این است که مراقبتهای مرتبط با هموویژلانس اطفال، با استانداردها فاصله دارند که این امر را میتوان به عدم توجه مراقبتکنندگان در این خصوص و نارسایی در آموزش نسبت داد. البته در این میان کمبود امکانات و تجهیزات را نیز باید مد نظر قرار داد.
از نتایج این پژوهش میتوان در جهت آگاهی مدیران از کیفیت خدمات پرستاری مرتبط با هموویژلانس، اولویت‌دهی به پیشگیری از خطاهای هموویژلانس، تدوین برنامه استراتژیک و عملیاتی در راستای کاهش خطاهای ترانسفیوژن و تدوین برنامه آموزشی در جهت برگزاری آموزشهای تخصصی اصول صحیح مراقبتهای
هموویژلانس به پرستاران بهره برد و به این ترتیب در زمینه تغییر در عملیات، فرآیندها و سیستم ارایه راه‌کارهای نو و قابل اجرا در زمینه کاهش خطاهای هموویژلانس، ایدههای نو ارایه داد. نتایج این پژوهش، میتواند باعث افزایش آگاهی پرستاران از مراقبتهای هموویژلانس شده و آنان را در یافتن نقاط ضعف، نقصهای زمینهای سیستم و یافتن مراحل مستعد خطا یاری نماید تا ضمن به کارگیری استانداردهای مدون و اجرای اقدامات اصلاحی در جهت بالا بردن کیفیت خدمات پرستاری تلاش نمایند. پیشنهاد میشود به مبحث هموویژلانس در واحد داخلی ـ جراحی دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد پرستاری توجه بیشتری شود و برگزاری کارگاههای آموزش مراقبتهای استاندارد هموویژلانس از دانشگاه‌های علوم پزشکی آغاز شود.
تشکر و قدردانی
در پایان بر خود لازم میدانیم از آقای دکتر کاظمیان رئیس مرکز تحقیقات سلامت، آقای دکتر بلالی و سایر همکاران سازمان انتقال خون ایران، کلیه سرپرستاران و پرستاران شاغل در بخشهای داخلی، جراحی، ویژه و اورژانس بیمارستان مفید به منظور همکاری بی‌دریغ، جهت پیشبرد این پژوهش، سپاسگزاری نماییم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
