[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: آرشيو مقالات :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
اخبار و رویدادها::
تماس با ما::
تسهیلات تارنما::
فرم تعهد نامه (الزامی)::
::
جستجو درتارنما

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات تارنما
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
بانک تخصصی مقالات پزشکی

AWT IMAGE

..
نمایه ها
https://vlibrary.emro.who.int/journals_search/?skeyword=the+scientific+journal+of+iranian+blood+transfusion+organization&country=&subject=&indexing_status=&country_group=&so
..
:: جلد 11، شماره 4 - ( زمستان 1393 ) ::
جلد 11 شماره 4 صفحات 361-352 برگشت به فهرست نسخه ها
مقایسه تاثیر نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر آگاهی و نگرش دانش‌آموزان در مورد بیماری تالاسمی
داود رباط سرپوشی ، هاجر صادقی ، سید حمید حسینی ، حمید رباط سرپوشی ، رضوان رجب‌زاده ، سمیه کریمی مقدم
بجنورد ـ ایران ـ کدپستی: 9414951153
واژه‌های کلیدی: کلمات کلیدی : آموزش، تالاسمی، پمفلت، نمایش فیلم
متن کامل [PDF 271 kb]   (1728 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (7201 مشاهده)
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى
انتشار: 1393/10/13
متن کامل:   (1259 مشاهده)
مقایسه تاثیر نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر آگاهی و نگرش دانش‌آموزان
در مورد بیماری تالاسمی
 
داود رباط سرپوشی1، هاجر صادقی2، سید حمید حسینی3، حمید رباط سرپوشی4،
رضوان رجب‌زاده5، سمیه کریمی‌مقدم4
 
 
چکیده
سابقه و هدف
روش‌های آموزشی مؤثر می­تواند نقش مهمی در افزایش سطح آگاهی جوانان قبل از ازدواج و در نتیجه پیشگیری از بیماری تالاسمی ایفا کند. این مطالعه با هدف تاثیر نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر آگاهی و نگرش دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهرهای گرمه و جاجرم انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه نیمه تجربی بر روی 489 نفر از دانش‌آموزان دختر گرمه و جاجرم در سال 1389 انجام شد. نمونه­ها به سه گروه شاهد، جزوه آموزشی و نمایش فیلم با روش نمونه­گیری چند مرحله‌ای دسته‌بندی شدند. میزان آگاهی و نگرش آن­ها قبل و بعد از مداخله سنجش شد. داده­ها با استفاده از پرسشنامه­ای که پایایی و روایی آن مورد تایید قرار گرفته بود جمع­آوری و به وسیله نرم‌افزار 16 SPSS و آزمون­های تی ­زوج و آنالیز واریانس تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها
نتایج نشان داد که قبل از مداخله، سه گروه از نظر آگاهی تفاوتی نداشته­اند و پس از مداخله سه گروه از نظر آگاهی متفاوت بوده­اند(05/0 p<)، که مربوط به تفاوت بین گروه‌های مداخله و کنترل  بوده است. قبل و بعد از مداخله، تفاوت معنا­داری بین نگرش سه گروه وجود داشت(به ترتیب 01/0 p= ، 03/0 =p). در هر سه گروه، آگاهی بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله افزایش داشت(برای هر سه گروه 01/0 p=).
نتیجه گیری
با توجه به تاثیر روش­هایی هم چون نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر آگاهی دانش­آموزان، پیشنهاد می­­گردد آموزش‌دهندگان از روش­های آموزشی دیداری جهت آموزش مؤثرتر استفاده نمایند و مسؤولین مربوطه نیز با برنامه‌ریزی این امکان را فراهم کنند.
کلمات کلیدی: آموزش، تالاسمی، پمفلت، نمایش فیلم
 
 
 
 
 
تاریخ دریافت : 28/8/92
تاریخ پذیرش : 19/3/93
 

1- کارشناس ارشد آموزش بهداشت ـ دانشگاه علوم پزشکی مشهد ـ مشهد ـ ایران
2- کارشناس ارشد پرستاری ـ مربی دانشگاه علوم پزشکی اراک ـ اراک ـ ایران
3- مؤلف مسؤول: کارشناس ارشد آموزش بهداشت ـ مربی دانشکده بهداشت ـ مرکز تحقیقات بیماری‌های منتقله به وسیله ناقلین ـ دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی ـ بجنورد ـ ایران ـ کد پستی: 9414951153
4- کارشناس پرستاری ـ دانشگاه علوم پزشکی سبزوار ـ سبزوار ـ ایران
5- دانشجوی کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی ـ دانشگاه علوم پزشکی ایران و مرکز تحقیقات بیماری‌های منتقله به وسیله ناقلین ـ دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی ـ بجنورد ـ‌ ایران
 

مقدمه
    تالاسمی یک گروه ناهمگن از اختلالات ارثی ساخت هموگلوبین است(1). تظاهرات بالینی آن، نتیجه ترکیبی از ساخت ناکافی هموگلوبین و تجمع نامتعادل زنجیره‌های آلفا و بتا می‌باشد(2). بیماران مبتلا به تالاسمی با مشکلات و مسائل جسمی و روانی بسیاری روبه رو هستند که کیفیت زندگی آن‌ها را کاهش می­دهد(3). مسائل جسمی هم چون آنمی مزمن، تغییر شکل­های استخوانی، تغییر در رشد و کوتاهی قد، به تعویق افتادن روند بلوغ جسمی، نارسایی قلبی، ابعاد مختلف زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد(4). هم چنین تزریق خون به طور منظم و هـم‌ زمان با دریافت ضد انعقادها در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور سبب تجمع آهن در اعضای مختلف می‌شود(5). بیماری تالاسمی یکی از گسترد­ه‌ترین بیماری‌های ژنتیکی در دنیا است و حدود 5% از جمعیت دنیا را تحت تأثیر قرار می‌دهد(6). تالاسمی بتا در کشورهای اطراف دریای مدیترانه و کشورهای آفریقای شمالی هم‌چنین در عربستان سعودی، پاکستان، ایران، افغانستان، هند و کشورهای آسیای شرقی مانند تایلند و اندونزی شیوع قابل توجهی دارد(7). کشور ما دارای تعداد زیادی از موارد ابتلا به بیماری تالاسمی ماژور است که شیوع آن در مناطق جغرافیایی مختلف متغیر می‌باشد(8).
    امروزه در تمـام مکاتـب پزشکـی جهـان، توجـه به امر
پیشگیری و بهداشت مقدم بر درمان قرار گرفته و به این نتیجه رسیدند که آموزش مؤثر بهداشت می­تواند بهترین و راحت­ترین راه برای تامین سلامت جامعه باشد. مدارس عموماً مطمئن­ترین محل برای آموزش بهداشت به کودکان به شمار می­روند(9).
    اولین قدم در آموزش بهداشت، دادن آگاهی به مردم نسبت به بیماری تالاسمی و قبول آن از طرف  مردم به منظور تغییر رفتارهای زیان‌بخش و پذیرفتن انجام رفتار سودمند است(10). از آن جایی که بخش قابل توجهی از جمعیت را مدارس به مدت چندین سال در خود جای می‌دهند؛ مکان‌های کلیدی و زمینه مهمی برای ارتقاء سلامت محسوب می­شوند(11). در مطالعه­ای مداخله‌ای نتیجـه نشـان داد کـه مـی‌ توان بـرای افزایـش سطح آگاهی
دانش‌آموزان از  طریق ارایه آموزش برنامه­ریزی کرد(12).
    در مطالعه پاکپور و همکاران نتایج نشان داد که مداخله آموزشی بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده منجر به شکل­گیری مهارت­ها و به تاخیر انداختن پیشنهادات خطرآفرین در ارتباط با ایدز می­شود(13).
    در مطالعه­ای که توسط باقیانی مقدم و همکاران انجام شد، در گروه آزمون بین میانگین نمرات تمام متغیرهای مورد مطالعه قبل از مداخله آموزشی با دو ماه بعد از آموزش اختلاف معنا­دار وجود داشت(14).
    مطالعه‌های بسیاری به بررسی علل ایجاد خطاهای گزارش شده در زمینه طب انتقال خون پرداخته که به تجویز غلط فرآورده‌های خونی منجر شده است. علل ایجاد این خطاها، خطاهای انسانی، نمونه‌گیری اشتباه از بیمار، نمونه‌گیری نادرست از بیمار، جابه‌جایی نمونه‌ها، ثبت ناصحیح مشخصات بیمار بر روی نمونه خون، عدم کنترل هویت بیمار در هنگام تزریق خون، مراقبت‌های ناکافی از بیمار حین تزریق، عدم آگاهی از نحوه آماده‌سازی خون در شرایط اورژانس، آموزش ناکافی یا نامناسب پزشکان و پرستاران در زمینه طب اتنتقال خون و کمبود پرسنل می‌باشد(18-15). لذا با توجه به اهمیت آموزش در پیشگیری از بیماری،‌ مطالعه حاضر با هدف مقایسه تاثیر آموزش به دو روش نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر میزان آگاهی و نگرش دانش‌آموزان دبیرستانی انجام گردید.
 
مواد و روش‌ها
    پژوهش حاضر، یک مطالعه نیمه تجربی بود که در آن پژوهشگر به مقایسه تاثیر نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر میزان آگاهی و نگرش دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرهای گرمه و جاجرم در مورد بیماری تالاسمی در سال 1389 پرداخته است. جامعه پژوهش در این تحقیق کلیه دانش­آموزان دبیرستان­های شهرهای گرمه و جاجرم بودند. طبق مطالعه‌های انجام شده، برآورد آگاهی قبل از آموزش و بعد از آموزش، حداقل تعداد نمونه در هر گروه 150 نفر تعیین گردید(14). در عمل 489 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند که شامل: 167 نفر گروه شاهد، 150 نفر گروه جزوه آموزشی و 172 نفر گروه نمایش فیلم بودند. انتخاب نمونه­ها بدین صورت بود که پس از تهیه لیست دبیرستان‌های شهرهای مورد مطالعه با استفاده از نمونه‌گیری خوشه­ای انتخاب و به طور تصادفی به سه گروه شاهد، مداخله 1 (جزوه آموزشی) و مداخله 2 (نمایش فیلم) تقسیم شدند. نمونه‌های پژوهش از نظر رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی دسته بندی و در مرحله آخر با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها در این پژوهش پرسشنامه­ای حاوی 21 سؤال در 3 بخش بود که در بخش اول مشخصات دموگرافیک واحدهای مورد پژوهش(4 سؤال)، در بخش دوم سؤالات مربوط به آگاهی (8 سؤال) و در بخش سوم سؤالات مربوط به نگرش (9 سؤال) قرار داشت. نمره­ حیطه آگاهی سنجی از صفر تا 8 و در حیطه نگرش سنجی از صفر تا 9 بود. جهت تعیین روایی پرسشنامه محتوای مذکور توسط اعضای هیئت علمی و کارشناسان مرکز مدیریت بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات لازم لحاظ گردید. جهت تعیین پایایی، پرسشنامه در دو مرحله به فاصله یک ماه جهت تکمیل در اختیار 20 نفر از دانش‌آموزان یکی از دبیرستان‌های مورد مطالعه به صورت تصادفی که از واحدهای مورد پژوهش حذف گردید قرار گرفت، همبستگی بین نتایج حاصل از دو آزمون حدود 84/0 بود و تغییرات لازم اعمال گردید(14).
    روش جمع‌آوری داده­ها بدین صورت بود که میزان آگاهی و نگرش هر سه گروه قبل از مداخله با استفاده از پرسشنامه مذکور مورد سنجش قرار گرفت. در گروه مداخله 1 (جزوه آموزشی) آموزش یکسان از طریق جزوه آموزشی داده شد و در گروه مداخله 2 (نمایش فیلم) آموزش با محتوای یکسان توسط دو نفر از کارشناسان بهداشت در مدت 40 دقیقه ارایه گردید و در گروه شاهد مداخله­ای صورت نگرفت. فیلم ارایه شده توسط دانشگاه علوم پزشکی گیلان تهیه شده و توسط کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی تایید و در حال حاضر جهت آموزش کارشناسان بهداشتی مورد استفاده قرار می­­گیرد. برای جلوگیری از خطا، اطلاعات و سؤالات موجود در فیلم با جزوه آموزشی یکسان­سازی شد. یک ماه پس از اتمام مداخله در هر سه گروه میزان آگاهی و نگرش آن‌ها سنجیده شد و داده­ها با نرم‌افزار SPSS نسخه­ 16 و با آزمون­های t زوج و آنالیز واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این پژوهش معیار سنجش آگاهی تعداد پاسخ‌های صحیح به سؤالات بود بدین ترتیب به هر پاسخ صحیح یک امتیاز تعلق گرفت. معیار سنجش نگرش واحدهای مورد پژوهش، چگونگی پاسخ به سؤالات مثبت و منفی بود بدین ترتیب به هر پاسخ مثبت یک امتیاز تعلق گرفت. پس از اتمام نمونه‌گیری، جزوات و فیلم جهت استفاده گروه شاهد در اختیار مسؤولین مدارس قرار داده شد.
 
یافته‌ها
    در این مطالعه 489 نفر از دانش­آموزان دختر دبیرستانی شهرهای گرمه و جاجرم به تفکیک در 3 گروه شاهد، جزوه آموزشی و نمایش فیلم مورد بررسی قرار گرفتند. رشته تحصیلی 1/46% افراد گروه شاهد عمومی، 9/41% تجربی، 12% انسانی و در گروه جزوه آموزشی 7/36% عمومی، 7/8% ریاضی، 34% تجربی و 7/20% انسانی و رشته تحصیلی 4/31% افراد گروه آموزشی به روش نمایش فیلم عمومی، 4/31% ریاضی، 9/9% تجربی و 3/27% انسانی بود. پایه تحصیلی 1/46% افراد گروه شاهد اول، 1/31% دوم و 8/22% سوم، 7/36% افراد گروه آموزشی به روش جزوه آموزشی اول، 3/7% دوم، 7/36% سوم و 3/19% پیش دانشگاهی هم چنین پایه تحصیلی 4/31% افراد گروه آموزشی به روش نمایش فیلم اول، 8/23% دوم،  6/25% سوم و 2/19% پیش دانشگاهی بودند. 5/19% از افراد پایه اول، 8/5% افراد پایه دوم و 9/28% پایه سوم در گروه شاهد دارای آگاهی قبل از آموزش مطلوب بوده‌اند و بین پایه تحصیلی و آگاهی قبل از آموزش در گروه شاهد، رابطه معنادار آماری وجود داشت(013/0 = p). 1/35% از  افراد رشته عمومی، 6/15% افراد رشته تجربی و 1/37% افراد رشته انسانی دارای نگرش قبل از آموزش مطلوب بوده‌اند و بین رشته تحصیلی افراد گروه شاهد و نگرش قبل از آموزش در گروه شاهد، رابطه معنا­دار آماری وجود داشت(02/0= p). 1/35% از افراد پایه اول، 5/13% افراد پایه دوم و اکثر افراد پایه سوم(6/52%) دارای نگرش قبل از آموزش مطلوب بوده­اند بنابراین بین پایه تحصیلی و نگرش قبل از آموزش رابطه معنا­دار آماری وجود داشت(001/0 p<).
    میزان تحصیلات پدر 4/39% از افراد گروه شاهد زیر  دیپلم بوده و 5/61% افرادی که تحصیلات پدر آن‌ها بالاتر از دیپلم بوده است، دارای نگرش بعد از آموزش مطلوب بوده­اند. بین تحصیلات پدر و نگرش پس آزمون افراد گروه شاهد رابطه معنادار وجود داشته است(036/0 =p). 1/29% افراد رشته عمومی، 9/76% افراد رشته ریاضی و اکثر افراد رشته تجربی و انسانی(به ترتیب 9/52% و 8/54%) دارای نگرش قبل از آموزش در گروه جزوه آموزشی مطلوب بوده­اند و بین رشته تحصیلی افراد گروه جزوه آموزشی و نگرش قبل از آموزش رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است(004/0 = p).
    در گروه جزوه آموزشی؛ 8/28% افراد پایه اول و دوم و 8/61% افراد پایه سوم و 6/58% افراد پایه پیش دانشگاهی در گروه جزوه آموزشی، دارای نگرش قبل از آموزش مطلوب بوده­اند و بین پایه تحصیلی و نگرش قبل از آموزش افراد گروه جزوه آموزشی، رابطه معنا­دار آماری وجود داشت(001/0 p). 3/30% افراد پایه اول  و دوم، 5/40% افراد پایه سوم و 3/61% افراد پایه پیش­دانشگاهی دارای نگرش بعد از آموزش مطلوب بوده اند، بین پایه تحصیلی افراد گروه جزوه آموزشی و نگرش بعد از آموزش، رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است(015/0 = p).
    در گروه نمایش فیلم؛ 5/18% افراد رشته عمومی، 6/29% افراد رشته ریاضی و تجربی و 100% افراد رشته انسانی دارای آگاهی قبل از آموزش ضعیف و متوسط بوده‌اند. بنابراین بین رشته تحصیلی افراد گروه آموزشی نمایش فیلم و آگاهی قبل از آموزش آن‌ها رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است. از نظر آگاهی قبل از آموزش، 5/11% افراد گروه آموزشی نمایش فیلم که میزان تحصیلات پدر آن‌ها زیر دیپلم بوده و 40% افرادی که تحصیلات پدر آن‌ها بالاتر از دیپلم بوده دارای آگاهی قبل از آموزش مطلوب بوده­اند، بین تحصیلات پدر و آگاهی قبل از آموزش افراد گروه آموزشی نمایش فیلم رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است. گروه آموزشی نمایش فیلم در 3/33% افراد رشته عمومی 4/54% افراد رشته ریاضی و 75% افراد رشته تجربی و 34/0% افراد رشته انسانی دارای نگرش قبل از آموزش مطلوب بوده‌اند. بین رشته تحصیلی افراد گروه آموزشی نمایش فیلم و نگرش قبل از آموزش آن‌ها، رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است. 3/42% افراد گروه نمایش فیلم که میزان تحصیلات پدر آن‌ها زیر دیپلم بوده و 70% افرادی که تحصیلات پدر آن‌ها بالاتر از دیپلم بوده است دارای نگرش قبل از آموزش مطلوب بوده‌اند و بین تحصیلات پدر و نگرش قبل آموزش افراد گروه آموزشی نمایش فیلم، رابطه معنادار آماری وجود داشته است. 30% افراد گروه نمایش فیلم که میزان تحصیلات پدر آن‌ها زیر دیپلم بوده و 9/57% افرادی که تحصیلات پدر آن‌ها بالاتر از دیپلم بوده است، دارای آگاهی بعد از آموزش مطلوب بوده­اند و بین تحصیلات پدر و آگاهی بعد از آموزش افراد گروه آموزشی نمایش فیلم، رابطه معنادار وجود داشته است .
    گروه آموزشی نمایش فیلم در 1/32% افراد رشته عمومی، 5/54% افراد رشته ریاضی، 9/40% رشته تجربی و 1/11% افراد رشته انسانی دارای آگاهی بعد از آموزش  مطلوب بوده‌اند و بین رشته تحصیلی افراد گروه آموزشی نمایش فیلم و آگاهی بعد از آموزش، رابطه معنا­دار آماری وجود داشته است. گروه نمایش فیلم در 9/42% افراد رشته عمومی، 3/77% افراد رشته ریاضی، 50% رشته تجربی و  7/40% افراد رشته انسانی دارای نگرش بعد از آموزش  مطلوب بوده‌اند و بین رشته تحصیلی افراد گروه نمایش فیلم و نگرش بعد از آموزش، رابطه معنادار آماری وجود داشته است. گروه نمایش فیلم در 9/42% افراد پایه اول، 6/78% افراد پایه دوم، 7/40% افراد پایه سوم و 5/60% افراد پایه پیش‌دانشگاهی دارای نگرش بعد از آموزش مطلوب بوده‌اند و بین پایه تحصیلی افراد گروه نمایش فیلم و نگرش بعد از آموزش آن‌ها، رابطه معنادار آماری وجود داشته است. بین پایه تحصیلی و رشته تحصیلی و آگاهی بعد از آموزش در گروه شاهد، رابطه آماری معنادار وجود نداشت. بین تحصیلات پدر و نگرش قبل از آموزش، رشته تحصیلی و آگاهی بعد از آموزش، پایه تحصیلی و آگاهی بعد از آموزش در گروه جزوه آموزشی، رابطه آماری معنا­داری وجود نداشت. بین پایه تحصیلی و رشته تحصیلی با نگرش قبل از آموزش و پایه تحصیلی با آگاهی بعد از آموزش و تحصیلات پدر با نگرش بعد از آموزش در گروه نمایش فیلم، رابطه آماری معنا­داری وجود نداشت.
    گروه شاهد: بـا تـوجـه بـه ایـن کـه، نمره حیطه آگاهی
سنجی از هشت سؤال مربوطه، از صفر تا 8 بود، میانگین آگاهی قبل از آموزش افراد گروه شاهد 84/5 و میانگین آگاهی بعد آن‌ها 42/6 و تفاوت بین آگاهی قبل و بعد 58273/0- بوده است، که فاصله(00668/1- تا15879/0-) با اطمینان 95% میانگین را در بر می­گیرد. در نتیجه این اختلاف بین آگاهی قبل و بعد از آموزش گروه شاهد از نظر آماری معنا­دار بود(007/0 =p).
    در گروه جزوه آموزشی؛ میانگین آگاهی قبل از آموزش افراد گروه آموزشی به روش جزوه آموزشی 2734/5 و میانگین آگاهی بعد آن‌ها 4245/6 و تفاوت بین آگاهی قبل و بعد 58273/0- بوده است(که فاصله 62498/1- تا 6771/0-) با اطمینان 95% میانگین را در بر می­گیرد. در نتیجه این اختلاف بین آگاهی قبل و بعد از آموزش گروه آموزشی به روش جزوه آموزشی از نظر آماری معنادار می‌باشد(001/0 p).
    در گروه نمایش فیلم؛ میانگین آگاهی قبل از آموزش افراد گروه آموزشی به روش نمایش فیلم 2 و میانگین آگاهی بعد آنها 4245/6 و تفاوت بین آگاهی قبل و بعد 58273/0- بوده است؛ که فاصله(62498/1- تـا 67718/0-) با اطمینان 95% میانگین را در بر می­گیرد. در نتیجه این اختلاف بین آگاهی قبل و بعد از آموزش گروه آموزشی به روش نمایش فیلم از نظر آماری معنا­دار می‌باشد(001/0 p).
    بین نگرش قبل و بعد از آموزش در هر سه گروه شاهد، جزوه آموزشی و نمایش فیلم رابطه آماری معنا­دار وجود نداشت. اختلاف میانگین آگاهی قبل از آموزش گروه شاهد و جزوه آموزشی 428/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار نمی­باشد. اختلاف میانگین آگاهی قبل از آموزش گروه شاهد و فیلم 073/0 بوده است، که این اختلاف  نیز از نظر آماری معنادار نمی‌باشد. اختلاف میانگین آگاهی قبل از آموزش گروه نمایش فیلم و جزوه آموزشی 355/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنادار نمی­باشد.
    در سه گروه، قبل از آموزش تفاوتی از نظر آگاهی وجود نداشت. اختلاف میانگین آگاهی بعد از آموزش در گروه جزوه آموزشی و شاهد 551/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار می‌باشد(035/0 =p). اختلاف میانگین آگاهی بعد از آموزش در گروه فیلم و شاهد 769/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار می‌باشد(001/0 =p). اختلاف میانگین آگاهی بعد از آموزش در گروه نمایش فیلم و جزوه آموزشی 218/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار نمی‌باشد. در نتیجه آموزش به روش جزوه آموزشی و نمایش فیلم در مقایسه با گروه شاهد، مؤثر بوده است، اما بین این دو روش از نظر تاثیرگذاری تفاوت معناداری وجود ندارد(جدول 1).
    مطالعه‌های بسیاری به بررسی علل ایجاد خطاهای گزارش شده در زمینه طب انتقال خون پرداخته که به تجویز غلط فرآورده‌های خونی منجر شده است. علل ایجاد این خطاها، خطاهای انسانی، نمونه‌گیری اشتباه از بیمار، نمونه‌گیری نادرست از بیمار، جابه‌جایی نمونه‌ها، ثبت ناصحیح مشخصات بیمار بر روی نمونه خون، عدم کنترل هویت بیمار در هنگام تزریق خون، مراقبت‌های ناکافی از بیمار حین تزریق، عدم آگاهی از نحوه آماده‌سازی خون در شرایط اورژانس، آموزش ناکافی یا نامناسب پزشکان و پرستاران در زمینه طب انتقال خون و کمبود پرسنل می‌باشد(18، 17، 15).
    با توجه به این که، نمره حیطه نگرش سنجی از 9 سؤال مربوطه، از صفر تا 9 بود، اختلاف میانگین نگرش قبل از آموزش در گروه جزوه آموزشی و شاهد 590/0 بوده است، که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار می­باشد(16/0 = p). اختـلاف میانگیـن نگــرش قبل از آموزش در گروه فیلم و شاهـد 442/0 بـوده اسـت کـه ایـن اختلاف از نظر آماری معنادار نمی‌باشد. اختلاف میانگین نگرش قبل از آموزش در گروه جزوه آموزشی و نمایش فیلم 147/0 بـوده اسـت
 

جدول 1: رابطه بین آگاهی قبل و بعد از آموزش در گروه شاهد، جزوه آموزشی و نمایش فیلم
 
  گروه 1 گروه 2 تفاوت میانگین
( 2-1) گروه
خطای معیار P فاصله اطمینان 95%
حد بالا حد پایین
آگاهی قبل از آموزش شاهد جزوه آموزشی 428/0 213/0 112/0 07/0- 93/0
فیلم 073/0 206/0 933/0 41/0- 56/0-
جزوه آموزشی شاهد 428/0- 213/0 112/0 93/0- 07/0
فیلم 355/0- 214/0 223/0 86/0- 15/0
نمایش فیلم شاهد 073/0- 213/0 933/0 56/0- 41/0
جزوه آموزشی 355/0 206/0 223/0 15/0- 86/0
آگاهی بعد از آموزش شاهد جزوه آموزشی 551/0- 222/0 035/0 07/1- 03/0-
فیلم 769/0- 209/0 001/0 26/1- 28/0-
جزوه آموزشی شاهد 551/0 222/0 035/0 03/0- 07/1
فیلم 218/0- 224/0 593/0 74/0- 31/0
نمایش فیلم شاهد 769/0 209/0 001/0 28/0- 26/1
جزوه آموزشی 218/0 224/0 593/0 31/0- 74/0
 
جدول 2: رابطه بین نگرش قبل و بعد از آموزش در گروه شاهد، جزوه آموزشی و نمایش فیلم
 
  گروه 1 گروه 2 تفاوت میانگین
(2-1) گروه
خطای معیار P فاصله اطمینان 95%
حد پایین حد بالا
آگاهی قبل از آموزش شاهد جزوه آموزشی 590/0- 213/0 016/0 09/1- 09/0-
فیلم 442/0- 205/0 079/0 92/0- 04/0
جزوه آموزشی شاهد 590/0 213/0 016/0 09/0 09/1
فیلم 147/0 214/0 770/0 35/0- 65/0
نمایش فیلم شاهد 442/0 205/0 079/0 04/0- 92/0
جزوه آموزشی 147/0- 214/0 770/0 65/0- 35/0
آگاهی بعد از آموزش شاهد جزوه آموزشی 005/0- 256/0 000/1 61/0- 60/0
فیلم 564/0- 242/0 053/0 31/1- 01/0
جزوه آموزشی شاهد 005/0 256/0 000/1 60/0- 61/0
فیلم 559/0- 259/0 080/0 17/1- 05/0
نمایش فیلم شاهد 564/0 242/0 053/0 00/0 13/1
جزوه آموزشی 559/0 259/0 080/0 05/0- 17/1
 
 

که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار نمی‌باشد. اختلاف میانگین نگرش بعد از آموزش در گروه جزوه آموزشی و شاهد از نظرآماری معنا­دار نمی­باشد. اختلاف میانگین نگرش بعد از آموزش در گروه فیلم و شاهد 564/0 بوده است که این اختلاف از نظر آماری معنادار نمی‌باشد. اختلاف میانگین نگرش بعــد از آموزش در گروه نمایش فیلم و جزوه آموزشی 564/0 بوده است که این اختلاف از نظر آماری معنا­دار نمی­باشد(جدول 2). مقایسه نتایج بین سـه گروه مورد بررسی نشان داد آگاهی قبل از آموزش در سه گروه تفاوت نداشته در حالی که بعد از مداخله، نتایج گروه جزوه آموزشی و فیلم متفاوت از گروه شاهد بوده و این حاکی از تاثیر احتمالی این دو روش آموزشی بر آگاهی دانش‌آموزان بوده است)جدول 3).
 
جدول 3: مقایسه میانگین آگاهی و نگرش سه گروه مورد بررسی قبل و بعد از مداخله
 
گروه‌ها آگاهی قبل از مداخله آگاهی بعد از مداخله نگرش قبل از مداخله نگرش بعد از مداخله
شاهد 8/5 4/6 5/6 6/6
جزوه آموزشی 2/5 4/6 0/7 6/6
نمایش فیلم 8/5 7/6 9/6 2/7
p 10/0 001/0 01/0 03/0
 
بحث
    در این مطالعه اثر بخشی دو روش آموزشی نمایش فیلم و جزوه آموزشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مداخله روش­های آموزشی نشان از افزایش آگاهی در هر 3 گروه مورد بررسی بود، در حالی که تاثیر مداخلات در مورد نگرش، نشان از عدم تاثیر آموزش در نگرش دانش‌آموزان بوده است.                                     
    نتیجه مطالعه منصور عرب و عباس عباس‌زاده با عنوان تاثیر آموزش تالاسمی بر آگاهی دانش‌آموزان شهر بم، نشان داد که میانگین نمره آگاهی دانش‌آموزان قبل از آموزش 42/2 و بعد از آموزش 56/2 بوده و این اختلاف از نظر آماری معنادار بوده است(18). در مطالعه مؤمنی و همکاران نیز نتایح حاکی از تاثیر آموزش بر آگاهی رابطین بهداشتی بود و اشاره شده که جزوه آموزشی در صورت طراحی مناسب می­تواند به عنوان وسیله‌ای آموزشی قابل رؤیت باشد(16). در مطالعه‌ای که توسط عزیزی و همکاران در کرمانشاه انجام شد، نتایج حاکی از مؤثر بودن آموزش به روش جزوه آموزشی بر میزان آگاهی دانش‌آموزان بوده است(17).                                      
    در مطالعه­ای که توسط حاجیان و همکاران انجام گردید نشان داده شد که منبع کسب آگاهی 64% افراد رادیو و تلویزیون بوده و با درصد افزایش سطح سواد، میزان آگاهی از پیشگیری و ماهیت بیماری تالاسمی به طور معناداری افزایش داشته است. نتیجه طرح، دلالت بر آموزش وسیع‌تر و مداوم جهت ارتقاء فرهنگ پیشگیری از بیماری تالاسمی دارد و با توجه به مشغله‌های افزون افراد جامعه و توجه کمتر به وسایل ارتباط جمعی(تلویزیون و رادیو)، آموزش به شیوه‌های دیگر نقش مؤثرتری را در این زمینه ایفا می‌کند(19). در پژوهش صدقیانی و فرشیدفر که به منظور سنجش سطح آگاهی، نگرش و عملکرد زوج‌های در شرف ازدواج در رابطه با تالاسمی در سطح شهرستان بندرعباس انجام گردید، نتایج دلالت بر این داشت که آگاهی با میزان تحصیلات ارتباط معنا­داری داشته و نیز همبستگی آگاهی با سن و نگرش با سن معنا­دار می­باشد(20). در مطالعه­ای که توسط کریمی و همکارانش انجام شد، نتیجه­گیری شد که برای افزایش آگاهی از روش آموزش به کمک سخنرانی و جزوه آموزشی و هم چنین جهت ارتقای نگرش، آموزش به روش سخنرانی پیشنهاد می­گردد(15).
    نتایج مداخله روش­های آموزشی در این طرح نشان از افزایش آگاهی در هر 3 گروه مورد بررسی داشته است در حالی که تاثیر مداخلات در مورد نگرش نشان از عدم تاثیر آموزش در نگرش دانش‌آموزان بوده است. مقایسه نتایج بین 3 گروه مورد بررسی نشان داد آگاهی قبل از آموزش در 3 گروه تفاوت نداشته در حالی­که بعد از مداخله، نتایج گروه جزوه آموزشی و نمایش فیلم متفاوت از گروه شاهد  بوده و این حاکی از تاثیر احتمالی این 2 روش آموزشی بر آگاهی دانش‌آموزان بوده است. لازم به ذکر است بین گروه جزوه آموزشی و نمایش فیلم تفاوت معناداری در این زمینه مشاهده نشده است. نگرش قبل از مداخله دانش‌آموزان در زمینه تالاسمی بین 3 گروه تفاوت داشته (طبق آزمون آنالیز واریانس)که این تفاوت فقط بین گروه شاهد و جزوه آموزشی بوده است. گروه جزوه آموزشی نگرش بهتری داشته و بعد از آموزش، نگرش بین 3 گروه متفاوت بوده ولی بر حسب آزمون‌های آنالیز واریانس، بین گروه‌ها تفاوت چشمگیری مشاهده نشده است. به طور کلی آموزش بر آگاهی تاثیر داشته ولی در نگرش تاثیری نداشته است. یک دلیل احتمالی این است که، همیشه بین آگاهی و نگرش و رفتار رابطه خطی وجود ندارد، چون تعیین‌کنندهای نگرش فراتر از آگاهی است. آگاهی فقط یکی از چند عاملی است که باعث شکل گرفتن یک نگرش می شود. عوامل تعیین‌کننده دیگر خصوصاً در ارتباط با نگرش سلامتی شامل موارد زیر می‍‌باشند: عدم درک شدت پیامدهای منفی رفتارهای غلط  توسط افراد، حساسیت درک شده، که  تصور کنند مشکلات فقط برای دیگران است و تا زمانی که خودشان مبتلا نشوند متوجه مساله نمی‌شوند، خود کارآمدی متفاوت در افراد که قادر به جایگزینی و یا انجام برخی از رفتارهای سالم نیستند، وجود باورهای غلط و عوامل محیطی و فرهنگی - اجتماعی.
    با این وجود اگر فردی به درستی آگاه گردد، انگیزش بالایی داشته باشد و مهارت­های رفتاری لازم را داشته باشد، احتمال در پیش گرفتن و حفظ رفتارهای پیشگیرانه در مقابل مشکلات سلامتی را خواهد داشت. بدین جهت پیشنهاد می­گردد مداخلات ارتقادهنده خودکارآمدی و حساس‌سازی افراد نسبت به موارد مرتبط با حفظ سلامتی انجام گیرد و با توجه به تاثیر غیر قابل اجتناب جامعه و فرهنگ بر نگرش، علاوه بر مؤسسات وابسته به حفظ و ارتقاء بهداشت و سلامت، سایر ارگان­ها نیز در این راستا تلاش نمایند. برگزاری مسابقات و نمایشگاه‌ها در سطح کشور، می­تواند حساس­سازی همراه با آگاه‌سازی را ایجاد کند(21). 
 
نتیجه‌گیری
    با توجه به یافته­های این مطالعه می­توان دریافت که، انتخاب راه‌کارهای مناسب آموزشی به منظور افزایش آگاهی دانش‌آموزان و کسب اطلاعات جدید و به روز در سطح وسیع، یکی از کارآمدترین و مقرون به صرفه­ترین اقدامات برای پیشگیری از بیماری تالاسمی محسوب می‌شود و نکته حایز اهمیت این است که، علاوه بر آگاه‌سازی، حساس­سازی و تغییر در نگرش نیز از طریق تعامل بین سازمان‌های مختلف وابسته یا غیر وابسته به سیستم­های بهداشتی انجام می‌شود. امید است با انجام این طرح توانسته باشیم در جلب عنایت مسؤولین و برنامه‌ریزان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و وزارت آموزش و پرورش مؤثر واقع شده وتوجه آنان را به اهمیت تهیه و ارایه برنامه­های آموزشی متنوع در مورد بیماری تالاسمی جلب نماییم.
 
تشکر وقدردانی 
    بر خود لازم می­دانیم مراتب تشکر خود را  از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به سبب حمایت مالی و تصویب طرح مذکور به عمل آوریم، هم چنین از مدیریت محترم شبکه بهداشت و درمان و ریاست و پرسنل محترم اداره آموزش و پرورش شهرستان گرمه و جاجرم و دانش­آموزان عزیزی که در اجرای این طرح ما را یاری نمودند، صمیمانه تشکر می‌نماییم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA


XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Robatsarpooshi D, sadeghi H, Hosseini S, Robat Sarpoushi H, Rajabzadeh R, Karimi Moghaddam S. The impact of educational films and pamphlets on the knowledge and attitude of high schools students about thalassemia . Sci J Iran Blood Transfus Organ 2015; 11 (4) :352-361
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-812-fa.html

رباط سرپوشی داود، صادقی هاجر، حسینی سید حمید، رباط سرپوشی حمید، رجب‌زاده رضوان، کریمی مقدم سمیه. مقایسه تاثیر نمایش فیلم و جزوه آموزشی بر آگاهی و نگرش دانش‌آموزان در مورد بیماری تالاسمی. فصلنامه پژوهشی خون. 1393; 11 (4) :352-361

URL: http://bloodjournal.ir/article-1-812-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 11، شماره 4 - ( زمستان 1393 ) برگشت به فهرست نسخه ها
فصلنامه پژوهشی خون Scientific Journal of Iran Blood Transfus Organ
The Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization - Copyright 2006 by IBTO
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 41 queries by YEKTAWEB 4645