جلد 10، شماره 2 - ( تابستان 1392 )
جلد 10 شماره 2 صفحات 146-140 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Chegini A, Mirrezaie S, Poorreza M, Rezaie A, Anbardan A. Assessment of plateletphersis donation in Tehran Blood Center . Sci J Iran Blood Transfus Organ 2013; 10 (2) :140-146
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-767-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-767-fa.html
چگینی آزیتا، میررضایی سید محمد، پوررضا مریم، رضایی احمدرضا، انباردان علی جاوید. عوارض اهدای پلاکت به روش آفرزیس در انتقال خون استان تهران . فصلنامه پژوهشی خون. 1392; 10 (2) :140-146
استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون
متن کامل [PDF 222 kb]
(6598 دریافت)
| چکیده (HTML) (40250 مشاهده)
مقدمه
تزریق پلاکت سبب نجات زندگی‌ها با جلوگیری از خونریزی یا درمان عوارض جدی خونریزی در بیماران ترومبوسیتوپنیک می‌شود. پلاکت فرزیس که ترومبوفرزیس یا ترومبوسیتوفرزیس هم نامیده می‌شود، روشی برای جمع‌آوری پلاکت‌هاست. علاوه بر این که پلاکت فرزیس روشی ایمن برای تولید تعداد بیشتر و مؤثرتر پلاکت می‌باشد و شیوع عوارض جانبی آن نیز در اهداکنندگان بسیار پایین است، با تجویز این پلاکت‌ها، بیماران در معرض تماس با اهداکننده کمتری قرار می‌گیرند(1).
اهدای پلاکت با این روش، توسط روش‌های انتخابی صورت می‌گیرد و از مزایای آن تهیه دوز بالاتر پلاکت مطلوب از یک اهداکننده می‌باشد. از اوایل سال 1900 میلادی با سانتریفوژ کردن، خون کامل از پلاسما جدا شده و سایر سلول‌های خونی به اهداکننده برگشت داده شد. به تدریج توسط کیسه‌های پلاستیکی، ست و لوله‌های مربوطه و رشد روش‌های آفرزیس، با جدا کردن سلول‌های خونی، پلاکت تغلیظ شده‌ای با محتوای بیشتر و مؤثرتر تولید گردید، به نحوی که هر واحد آن برابر با 8 واحد پلاکت به دست آمده از یک واحد خون کامل بود. تحقیقات مختلفی بر روی این سیستم‌های پلاکت فرز یک بار مصرف انجام شد و تعداد زیادی پلاکت از این طریق از اهداکنندگان به صورت ایمن به دست آمد در حالی که هیچ عارضه جدی در اهداکنندگان دیده نشد. در مطالعه‌ای توسط اسلیچتر، پلاکت‌های جمع‌آوری شده به روش آفرزیس و خون کامل در محیط in vitro و in vivo بررسی شدند و خصوصیات آن‌ها یکسان بود(2). آفرزیس، تغییرات فیزیولوژیکی بر روی انسان(اهداکننده) از جمله تغییرات همودینامیک و ترقیقی ایجاد می‌کند که این تغییرات فیزیولوژیک به دلیل نیاز به استفاده از آنتی کوآگولانت و به دنبال برگشت دادن سایر اجزای خون به بدن فرد و نیز شیفت مایعات به فضای خارج عروقی، گاهی اوقات بسیار شدید شده، به طوری که منجر به بروز عوارض جانبی می‌شود(2).
در اکثر مطالعه‌ها، آفرزیس و اهدای خون روشی کاملا" ایمن با شیوع عوارض جانبی و حوادث پایین در نظر گرفته شده‌اند به طوری که در اهدای خون کامل، شیوع این عوارض از 9/1%- 7/1% و در روش آفرزیس از 3%-49/0% گزارش گردیده است(5-3).
در انتقال خون استان تهران از سال 1353، بخش آفرزیس و پلاکت فرزیس نیز در ابتدا به صورت محدود و پس از آن به طور گسترده‌ای شروع به کار کرده است. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده توسط نویسندگان مقاله حاضر، تاکنون گزارشی از میزان عوارض ناشی از پلاکت فرزیس در استان تهران منتشر نشده است، لذا در یک پژوهش گذشته‌نگر بر آن شدیم انواع و میزان عوارض ناشی از پلاکت فرزیس را بررسی وگزارش نماییم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه گذشته‌نگر در مرکز آفرزیس انتقال خون استان تهران انجام شد و از سال 1384 تا آخر سال 1389، اهداکنندگانی که جهت آفرزیس مراجعه نموده بودند مورد بررسی قرار گرفتند. در کل 309 اهداکننده، برای تهیه پلاکت با روش آفرزیس پذیرش شدند. شاخص‌های اهدای پلاکت علاوه بر دارا بودن تمامی شرایط اهدای خون کامل (پر کردن پرسشنامه سلامت و معاینه غربالگری توسط پزشک) شامل بررسی سطح Hb ، هماتوکریت و میزان پلاکت آن‌ها بودند. در صورت دارا بودن Hbبالاتر از 5/12، هماتوکریت بالای 38% و پلاکت بیش از 150000 مطابق با استانداردهای AABB و چنانچه از اهدای خون کامل اهداکننده حداقل 8 هفته سپری شده بود، مبادرت به پذیرش اهداکننده می‌گردید. در صورت مصرف آسپرین و یا feldenc توسط اهداکننده، فاصله زمانی حداقل 48 ساعت و با مصرف clopidrogel/plavix و ticlopidine ، 14 روز معافیت برای پلاکت فرزیس منظور می‌گردید، در مراجعه‌های بعدی کمتر از 4 هفته از مراجعه اول، شمارش پلاکت مجدداً درخواست و می‌بایست شمارش پلاکتی بالای 150000 باشد. کلیه آزمایش‌های گروه خونی RH-ABO ، HBsAg ، HCVAb ، HIV1,2 Ab و RPR همانند مراحل تولید سایر فرآورده‌های خونی و طبق استانداردهای سازمان انتقال خون ایران انجام شد و پلاکت‌های به دست آمده تحت فرآیند کاهش لکوسیت(Leuko reduction process) تـا محتـوای لکوسیـت کمتــر از 106 * 5 ، قرار
گرفتند.
تزریق نرمال سالین به صورت روتین برای کلیه اهداکنندگان جهت پیشگیری از کاهش حجم از دست رفته صورت گرفت. تمام موارد اهدای پلاکت با روش آفرزیس توسط سوزن guage 16 و از طریق ورید antecubital fossa انجام شد. پلاکت فرزیس با استفاده از دستگاه haemonetics و یک سوزن(single needle) انجام گرفت. کلیه موارد مربوط به کالیبراسیون دستگاه طبق دستورالعمل سازنده رعایت گردید. مشخصات اهداکننده در فرم‌های خاصی ثبت شده، زمان انجام کار دستگاه و کل فرآیند پلاکت فرزیس، هم‌چنین دستی که رگ گرفته می‌شد و حجم کاری ثبت می‌گردید. عوارض جانبی هم کاملا" در فرم مخصوص به خود ثبت می‌شد.
عوارض اهدای پلاکت به روش آفرزیس به سه گروه زیر تقسیم شدند:
وازوواگال خفیف ، متوسط ، شدید
مسمومیت با سیترات خفیف ، متوسط ، شدید
عوارض عروقی به صورت اسکار ، هماتوم ، ...
1- واکنش‌های وازوواگال خفیف با علایم رنگ پریدگی، ضعف، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، هایپوتنشن، احساس سبکی سر، هایپرونتیلاسیون، نبض نامنظم و برادی کاردی، واکنش‌های وازوواگال متوسط با نشانه‌های نوع خفیف همراه با کاهش هوشیاری موقت و واکنش‌های وازوواگال شدید با عدم هوشیاری طولانی مدت، تشنج، تتانی یا بی‌اختیاری شناسایی شدند.
2- مسمومیت با سیترات نیز به صورت خفیف، متوسط و شدید ثبت شد. موارد خفیف/متوسط با پارستزی، احساس تهییج، سرخ شدگی و تهوع استفراغ وموارد شدید با تتانی، تشنج و آریتمی قلبی تعیین شدند.
تمام اطلاعات توسط کارکنان آموزش دیده و با تجربه آفرزیس جمع‌آوری و ثبت گردید.
سن، جنس، وزن، قد اهداکنندگان، تعداد دفعات اهـدای
پلاکت، میزان تحصیلات اهداکنندگان، بازوی خونگیری، نوع گروه خونی، Hb ، شمارش تعداد پلاکت، Yeild تعیین شده ، زمان فرآینـد کـار و تعـداد سیکل در فرم‌های خاص
ثبت و تنظیم گردید.
اطلاعات به دست آمده در نرم‌افزار 19 SPSS وارد و توسط آزمون‌های آمار توصیفی شامل t و کای‌دو، تجزیه و تحلیل گردید.
یافته‌ها
تعداد 309 اهداکننده که از سال 84 تا آخر سال 89 به بخش آفرزیس مراجعه کرده بودند، به صورت گذشته‌نگر مورد بررسی قرار گرفتند. هنگام شروع آفرزیس در 7 مورد اهدای پلاکت نقص فنی دستگاه و یا ست مشاهده گردید و از مطالعه حذف شدند، ولی بر روی بقیه آن‌ها، 302 مورد پلاکت فرزیس انجام شد. افراد مراجعه‌کننده طبق شاخص‌های AABB معاینه شده سپس پلاکت فرزیس بر روی آن‌ها صورت گرفت که از این تعداد 71 نفر آن‌ها دو نوبت اهدای پلاکت، 24 نفر سه نوبت و بالاتر و 3 نفر 8 بار اهدای پلاکت داشتند. افراد مراجعه‌کننده جهت پلاکت فرزیس 81% مرد و 19% زن بودند. توزیع سنی افراد اهداکننده بیشتر در گروه 38-28 سال و سپس 28-18 سال دیده شد. حداقل سن افراد مراجعه‌کننده 19 سال و حداکثر61 سال بود(با میانگین سنی 8/9 ± 3/35 سال). به ترتیب فراوانی مراجعه‌کنندگان بیشترین گروه خونی(9/31%) A+ ، (29%)O+ ، (9/19%) B+ ، (7/5%)A-، (2/4%)B- ، (2/4%)AB+ ، (9/3%)O- و(3/1%) AB- بودند. حداقل و حداکثر وزن اهداکنندگان پذیرفته شده 135-51 کیلوگرم با میانگین 3/14 ± 2/80 کیلوگرم بود. میانگین قد اهداکنندگان 9/10 ± 4/172 سانتی‌متر بود. BMI (Body Mass Index) محاسبه شده اهداکنندگان از 5/44 تا 5/18 متفاوت دیده شد (با میانگین 1/4 ± 5/27). در بین اهداکنندگان پلاکت به روش آفرزیس، به ترتیب از نظر اهدای خون کامل 5/61% اهداکننده مستمر، 32% با سابقه و 5/6% اهداکننده بار اول بودند. رگ مناسب در ناحیه چین آرنج(ante cubital) انتخاب می‌شد. این رگ بایستی امکان انجام کار تا 2 ساعت وحتی بیشتر را فراهم آورد. در 52% اهداکنندگان، بازوی خونگیری سمت راست و در 48% سمت چپ بود. بیشترین زمان خونگیری 140 دقیقه و کمترین آن 50 دقیقه بود که این زمان توسط دستگاه تنظیم شده و بستگی به تعداد پلاکت، جنسیت، وزن و قد اهداکننده دارد. yield مورد نظر به صورت متوسط(1011 * 8/4-3) تعیین گردید. میانگین سیکل‌های پلاکت فرزیس 1/4 ± 5/7 به دست آمد(با میانگین زمانی 5/26 ± 88 دقیقه). میانگین پلاکت قبل از پلاکت فرزیس 60505 ± 456220 گزارش گردید.
تحصیلات افراد اهداکننده به ترتیب شیوع به صورت تحصیلات دانشگاهی 40% ، دیپلم 37% و زیر دیپلم 23% بود. در بین اهداکنندگان؛ علایم واکنش وازوواگال در 6/1% (بـا فاصلـه 6/0 تــا 1/3 و حدود اطمینان 95%) آن‌ها دیده شد که 60% موارد آن خفیف بوده و 40% در طبقه متوسط قرار می‌گرفت و هیچ موردی از واکنش وازوواگال شدید دیده نشد(در نوع خفیف علایم رنگ پریدگی، ضعف، احساس گیجی، تعریق، تهوع، استفراغ، هایپوتنشن، احساس سبکی سر، نبض نامنظم، کاهش ضربان قلب و افزایش تعداد تنفس، در نوع متوسط علایم نوع خفیف همراه با کاهش هوشیاری موقت و در نوع شدید علایم عدم هوشیاری طولانی مدت، تشنج و بی‌اختیاری به منظور طبقه‌بندی شدت واکنش وازوواگال مورد استفاده قرار گرفت). مسمومیت با سیترات در 6/1% اهداکنندگان (با فاصله 6/0 تا 9/2 با حدود اطمینان 95%) و به صورت خفیف/متوسط دیده شد(خفیف/متوسط به شکل پارستزی، احساس تهییج، سرخ شدگی، تهوع استفراغ و شدید آن به صورت تتانی، تشنج، ضربان قلب نامنظم). هیچ موردی از نوع شدید مسمومیت با سیترات مشاهده نگردید تا برای درمان آن ناگزیر به استفاده از داروهای تزریقی همانند Ca شویم ودر تمام موارد خفیف/متوسط رخ داده، با تنظیم میزان فلوی دستگاه و کاهش سیترات قادر به کنترل آن شدیم.
هیچ موردی از اهداکنندگان دچار هماتوم و یا مشکلاتی در خصوص رگ و عوارض عروقی نشدند. هیچ یک از عوارض به صورت واکنش وازوواگال و مسمومیت با سیترات منجر به بستری در بیمارستان نشد و چون خفیف بودند قادر به ادامه کار شدیم. در مورد عارضه مسمومیت با
سیترات در یکی از موارد مجبور به قطع کار شدیم که در ایـن مـورد هـم در سیکـل 8 کـاری، عارضـه و توقف کار
صورت گرفت (3/0%).
شایع‌ترین عوارض به ترتیب واکنش وازوواگال و مسمومیت با سیترات با نسبت برابر و 80% موارد در اهداکنندگان بار اول دیده شد و هیچ یک آن قدر شدید نبود که اهداکننده در بیمارستان بستری گردد. بروز عوارض با هیچ‌کدام از متغیرهای مورد بررسی ارتباطی نشان نداد این متغیرها شامل سن، وزن، قد، گروه خونی، جنس، تحصیلات و BMI بودند. فقط بروز عارضه در اهداکنندگان بار اول با 001/0 p< معنادار نشان داده شد.
یک اهداکننده بعد از 24 ساعت احساس کوفتگی و خستگی پیدا نمود و یک بار دچار خونریزی از بینی گردید و پس از آن نیز مشکل خاصی گزارش نشد.
بحث
هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی میزان عوارض جانبی مشاهده شده طی تهیه پلاکت به روش آفرزیس(پلاکت فرزیس) بود. گر چه این روش کاملاً ایمن است ولی تفاوت‌های بسیار زیادی در شیوع عوارض جانبی آن گزارش گردیده است، به صورتی که این شیوع در ایالات متحده در سال 2006 از 6 میلیون اهدا، 22800 مورد به صورتdouble red cell و 449594 مورد به صورت اهدای پلاکت بود و این آمار توسط صلیب سرخ آمریکا انتشار یافته است(6). 96% کاهش در میزان علایم سمپتوماتیک (faint)، 98% کاهش در میزان عدم هوشیاری، غش کردن طولانی یا حوادث وازوواگال شدید و 99% کاهش در تمام حوادث اهداکنندگان پلاکت فرزیس را نسبت به میزان عوارض اهدای خون کامل نشان می‌دهد. در همین گزارش آمده که افراد مسن بیشتر تجربه عوارض بعد از آفرزیس را داشتند(7).
بررسی HSBT بر روی اهداکنندگان پلاکت و پلاسما در بیش از 4 ماه در سال 2008 ، عوارض را مشابه اهدای خون کامل نشان داده است(9-7).
در مطالعه دیگری از سال 1998 تا 2001 ، بررسـی روی 116952 اهـدای خـون کامـل و آفــرزیس انجام گرفت و
1960 عارضه یعنی در 1/7% تمام اهداها دیده شد که 1/2% شوک وازوواگال با شدت خفیف در مرتبه اول و سپس هماتوم عروقی در مرتبه دوم شیوع قرار داشت. مسمومیت با سیترات با شدت خفیف/ متوسط در 3% مشاهده شد(با میزان کلی 02/0%). حالت شدید حوادث قلبی عروقی بسیار نادر بود. اکثر عوارض در اهداکنندگان جوان و با اهدای نوبت اول دیده شد(10، 3).
با توجه به این که اکثر مطالعه‌ها به صورت محدود و در یک مرکز بررسی شده بود، در سال 2006 در ایتالیا بررسی بر روی 2404267 فرآورده خونی و به صورت چند مرکزی انجام گرفت که از 1539454 اهدای خون به دست آمده، عوارض در 59/0% اهداکنندگان دیده شد(11). 15% علایم مربوط به هماتوم و 78% وازوواگال بود و نوع شدید در 47 اهداکننده دیده شد. در مطالعه دیگری که بررسی روی عوارض جانبی بالقوه همراه با آفرزیس انجام شده است، معتقد بودند که این روش کاملاً ایمن است و شاید عوارض خفیف تا متوسط به دنبال دسترسی عروقی، آنتی کوآگولانت و کاهش Ca و Mg دیده شود و تنها 89/0% عوارض ممکن است جدی و شدید باشد(8).
در مطالعه حاضر نیز عوارض دیده شده به دنبال پلاکت فرزیس در گروه خفیف و متوسط قرار گرفت و واکنش وازوواگال به نسبت برابر با مسمومیت سیترات مشاهده گردید و در یک مورد(3/0%) به حالت متوسط رسیده بود که مجبور به توقف کار شده و هیچ یک از اهداکنندگان نیاز به بستری در بیمارستان پیدا نکردند.
در کل چندین نوع آنتی‌کوآگولانت در دنیا از جمله سیترات در آفرزیس استفاده می‌شود که شامل ACD-A ، ACD-B و سدیم سیترات 2% می‌باشد(13، 12). این آنتی‌کوآگولانت‌ها بر روی متابولیسم کلسیم و هموستاز آن تاثیر دارند و در pH فیزیولوژیک، تمایل متوسطی به اتصال با کلسیم دیده می‌شود ولی ترقیق، توزیع دوباره متابولیسم و ترشح سیترات، فاکتورهای مهم حفاظت‌کننده در هیپوکلسمی عمیق هستند و به این دلیل هیپوکلسمی موقت همراه با آفرزیس به خوبی تحمل می‌شود. در صورت کاهش شدید کلسیم یونیزه، غشای سلول عصبی متاثر شده و دپولاریزاسیون خودبه‌خودی، باعث پارستزی می‌شود و حتی اسپاسم عضلانی و عوارض شدیدتری همانند افزایش QT در ECG و دپرسیون انقباض میوکارد را ایجاد می‌نماید(12). ولی در دستگاه‌های جدید آفرزیس، کمترین میزان تزریق سیترات وجود دارد و علایم مسمومیت با سیترات شیوع بسیار کمی دارد. ولی از اهداکنندگان درخواست می‌گردد که در صورت احساس بی‌حسی دور لب و نوک انگشتان و سبکی سر بلافاصله علایم خود را اعلام نمایند(8، 2).
شایع‌ترین عارضه در آفرزیس، وازوواگال می‌باشد که در واقع به دنبال شیفت مایعات با برداشت خون کامل و بازگشت دیگر محصولات صورت می‌گیرد و تغییرات حجم داخل عروقی می‌تواند این تغییرات همودینامیک را ایجاد نماید(13). حجم خون خارج بدن در شروع آفرزیس بسته به تکنولوژی به کار رفته و هماتوکریت اهداکننده دارد و در روش‌های متفاوت، جایگزینی مایعات بدن با نرمال سالین به صورت روتین انجام می‌شود.
علایم وازوواگال معمولاً به صورت رنگ پریدگی، دیافورزیس، هیپوتنشن و برادی کاردی است. در صورت پاسخ هیپوتالامیک، رنگ پریدگی، تعریق و پوست سرد، آهسته شدن نبض حتی تا 30 ضربه در دقیقه و فشار خون پایین مشاهده می‌شود.
عوارض وازوواگال شدید می‌تواند منجر به سنکوپ، دفع غیر ارادی و یا تشنج شود که تمام علایم به دلیل عدم تعادل تون اتونومیک است. این عارضه بیشتر و شایع‌تر در اهداکنندگان بار اول دیده می‌شود و در آفرزیس بسیار کمتر از اهدای خون کامل می‌باشد. در این مواقع بایستی اهداکننده را در حالت دراز کشیده و سر پایین‌تر از پاها قرار داد و برداشت خون را به تاخیر انداخت تا واکنش برگردد.
در این مطالعه، واکنش وازوواگال در 6/1% اهداکنندگان دیده شد که 60% موارد آن خفیف بوده و40% موارد در طبقه متوسط قرار می‌گرفت. هیچ موردی از نوع شدید یعنی عدم هوشیاری طولانی مدت، تشنج و بی‌اختیاری دیده نشد و 80% موارد در اهداکنندگان نوبت اول رخ داد. در سایر مطالعه‌ها نیز این عارضه بیشتر در افراد جوان‌تر و نوبت اول اهـدا دیـده مـی‌شود ولی در این مطالعه، عوارض با هیچ یک از متغیرها همانند سن، وزن، قد، گروه خونـی، جنـس و تحصیـلات ارتباطی نشان نداد و فقط در
اهـداکنندگان بـار اول معنـادار گـزارش گردید(001/0 p<) (2).
عوارض عروقی همانند هماتوم، اسکلروز وریدی و ترومبوز به دنبال پونکسیون عروقی در آفرزیس بیش از اهدای خون کامل دیده می‌شود چرا که زمان قرارگیری سوزن در رگ بسیار بیشتر(گاهی تا 3 ساعت) است(2). گر چه در بعضی مطالعه‌ها عوارض عروقی به عنوان دومین عارضه گزارش شده بود اما تحقیقات دیگر شایع‌ترین عوارض را عروقی گزارش نموده‌اند(شامل هماتوم، درد و تورم در محل سوزن طی و بعد از آفرزیس، انفیلتراسیون وریدی، اسکلروز عروقی و ترومبوز)، عارضه شایع بعدی تاثیرات سیترات می‌باشد ولی در مرکز آفرزیس تهران
خوشبختانه هیچ گونه عارضه عروقی رؤیت نگردید(21-18، 8).
این مطالعه همانند سایر تحقیقات دنیا، اهدای پلاکت به روش آفرزیس را ایمن نشان داده و با وجود حجم کم نمونه، بر پایین بودن میزان عوارض همراه با این روش اهدا تاکید می‌نماید.
نتیجه‌گیری
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که آفرزیس روشی ایمن بوده و بدون استفاده از کلسیم نیز عوارض بسیار کمی دارد.
متن کامل: (96076 مشاهده)
عوارض اهدای پلاکت به روش آفرزیس در انتقال خون استان تهران
آزیتا چگینی1، سید محمد میررضایی2، مریم پوررضا3، احمدرضا رضایی4، علی جاوید انباردان4
چکیده
سابقه و هدف
به کمک پلاکت فرزیس می‌توان تعداد بسیار بیشتر و مؤثرتری پلاکت به دست آورد که گاه محتوای پلاکت به دست آمده برابر با پلاکت 8 واحد خون کامل است. علاوه بر این، با تجویز این پلاکت‌ها، بیماران در معرض تماس با اهداکننده کمتری قرار می‌گیرند. هدف از این بررسی، نشان دادن میزان عوارض تولید پلاکت به روش فرزیس در انتقال خون تهران بود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه گذشته‌نگر از سال 1384 تا 1389 بر روی 309 اهداکننده‌ای که جهت پلاکت فرزیس مراجعه کردند، انجام گرفت. برای همه اهداکنندگان، CBC انجام شد و در صورت داشتن Hb بالای 5/12 و پلاکت بیش از 000/150 وارد مطالعه شدند. اطلاعات مربوط به جلسات آفرزیس در فرم‌های مخصوص مشخصات اهداکنندگان با قید عوارض حین اهدای پلاکت ثبت و یافته‌ها توسط آزمون‌های t و کای‌دو و نرم‌افزار 19 SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها
در مدت مطالعه، 302 مورد پلاکت فرزیس انجام شد که از این تعداد 81% اهداکنندگان مرد و 19% زن بودند. میانگین سنی آنان 8/9 ± 3/35 سال بود. شایع‌ترین عوارض اهدا، واکنش وازوواگال خفیف/متوسط(6/1%) بود و مسمومیت با سیترات در 6/1% از اهداکنندگان دیده شد که نوع متوسط آن در 3/0% اهداکنندگان مشاهده گردید.
نتیجه گیری
اهدای پلاکت به روش آفرزیس، ایمن بوده و شیوع عوارض آن بسیار پایین است. عوارض بیشتر در سنین پایین‌تر و اهدای نوبت اول دیده می‌شود.
کلمات کلیدی: پلاکت فرزیس، عوارض جانبی، اهدای خون
تاریخ دریافت : 16/9 /89
تاریخ پذیرش : 21/11/91
1- مؤلف مسؤول: متخصص بیهوشی ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 13141-141663
آزیتا چگینی1، سید محمد میررضایی2، مریم پوررضا3، احمدرضا رضایی4، علی جاوید انباردان4
چکیده
سابقه و هدف
به کمک پلاکت فرزیس می‌توان تعداد بسیار بیشتر و مؤثرتری پلاکت به دست آورد که گاه محتوای پلاکت به دست آمده برابر با پلاکت 8 واحد خون کامل است. علاوه بر این، با تجویز این پلاکت‌ها، بیماران در معرض تماس با اهداکننده کمتری قرار می‌گیرند. هدف از این بررسی، نشان دادن میزان عوارض تولید پلاکت به روش فرزیس در انتقال خون تهران بود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه گذشته‌نگر از سال 1384 تا 1389 بر روی 309 اهداکننده‌ای که جهت پلاکت فرزیس مراجعه کردند، انجام گرفت. برای همه اهداکنندگان، CBC انجام شد و در صورت داشتن Hb بالای 5/12 و پلاکت بیش از 000/150 وارد مطالعه شدند. اطلاعات مربوط به جلسات آفرزیس در فرم‌های مخصوص مشخصات اهداکنندگان با قید عوارض حین اهدای پلاکت ثبت و یافته‌ها توسط آزمون‌های t و کای‌دو و نرم‌افزار 19 SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها
در مدت مطالعه، 302 مورد پلاکت فرزیس انجام شد که از این تعداد 81% اهداکنندگان مرد و 19% زن بودند. میانگین سنی آنان 8/9 ± 3/35 سال بود. شایع‌ترین عوارض اهدا، واکنش وازوواگال خفیف/متوسط(6/1%) بود و مسمومیت با سیترات در 6/1% از اهداکنندگان دیده شد که نوع متوسط آن در 3/0% اهداکنندگان مشاهده گردید.
نتیجه گیری
اهدای پلاکت به روش آفرزیس، ایمن بوده و شیوع عوارض آن بسیار پایین است. عوارض بیشتر در سنین پایین‌تر و اهدای نوبت اول دیده می‌شود.
کلمات کلیدی: پلاکت فرزیس، عوارض جانبی، اهدای خون
تاریخ دریافت : 16/9 /89
تاریخ پذیرش : 21/11/91
1- مؤلف مسؤول: متخصص بیهوشی ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 13141-141663
2- متخصص پزشکی اجتماعی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
3- کارشناس روان‌شناسی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
4- کارشناس پرستاری ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
3- کارشناس روان‌شناسی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
4- کارشناس پرستاری ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون تهران ـ تهران ـ ایران
مقدمه
تزریق پلاکت سبب نجات زندگی‌ها با جلوگیری از خونریزی یا درمان عوارض جدی خونریزی در بیماران ترومبوسیتوپنیک می‌شود. پلاکت فرزیس که ترومبوفرزیس یا ترومبوسیتوفرزیس هم نامیده می‌شود، روشی برای جمع‌آوری پلاکت‌هاست. علاوه بر این که پلاکت فرزیس روشی ایمن برای تولید تعداد بیشتر و مؤثرتر پلاکت می‌باشد و شیوع عوارض جانبی آن نیز در اهداکنندگان بسیار پایین است، با تجویز این پلاکت‌ها، بیماران در معرض تماس با اهداکننده کمتری قرار می‌گیرند(1).
اهدای پلاکت با این روش، توسط روش‌های انتخابی صورت می‌گیرد و از مزایای آن تهیه دوز بالاتر پلاکت مطلوب از یک اهداکننده می‌باشد. از اوایل سال 1900 میلادی با سانتریفوژ کردن، خون کامل از پلاسما جدا شده و سایر سلول‌های خونی به اهداکننده برگشت داده شد. به تدریج توسط کیسه‌های پلاستیکی، ست و لوله‌های مربوطه و رشد روش‌های آفرزیس، با جدا کردن سلول‌های خونی، پلاکت تغلیظ شده‌ای با محتوای بیشتر و مؤثرتر تولید گردید، به نحوی که هر واحد آن برابر با 8 واحد پلاکت به دست آمده از یک واحد خون کامل بود. تحقیقات مختلفی بر روی این سیستم‌های پلاکت فرز یک بار مصرف انجام شد و تعداد زیادی پلاکت از این طریق از اهداکنندگان به صورت ایمن به دست آمد در حالی که هیچ عارضه جدی در اهداکنندگان دیده نشد. در مطالعه‌ای توسط اسلیچتر، پلاکت‌های جمع‌آوری شده به روش آفرزیس و خون کامل در محیط in vitro و in vivo بررسی شدند و خصوصیات آن‌ها یکسان بود(2). آفرزیس، تغییرات فیزیولوژیکی بر روی انسان(اهداکننده) از جمله تغییرات همودینامیک و ترقیقی ایجاد می‌کند که این تغییرات فیزیولوژیک به دلیل نیاز به استفاده از آنتی کوآگولانت و به دنبال برگشت دادن سایر اجزای خون به بدن فرد و نیز شیفت مایعات به فضای خارج عروقی، گاهی اوقات بسیار شدید شده، به طوری که منجر به بروز عوارض جانبی می‌شود(2).
در اکثر مطالعه‌ها، آفرزیس و اهدای خون روشی کاملا" ایمن با شیوع عوارض جانبی و حوادث پایین در نظر گرفته شده‌اند به طوری که در اهدای خون کامل، شیوع این عوارض از 9/1%- 7/1% و در روش آفرزیس از 3%-49/0% گزارش گردیده است(5-3).
در انتقال خون استان تهران از سال 1353، بخش آفرزیس و پلاکت فرزیس نیز در ابتدا به صورت محدود و پس از آن به طور گسترده‌ای شروع به کار کرده است. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده توسط نویسندگان مقاله حاضر، تاکنون گزارشی از میزان عوارض ناشی از پلاکت فرزیس در استان تهران منتشر نشده است، لذا در یک پژوهش گذشته‌نگر بر آن شدیم انواع و میزان عوارض ناشی از پلاکت فرزیس را بررسی وگزارش نماییم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه گذشته‌نگر در مرکز آفرزیس انتقال خون استان تهران انجام شد و از سال 1384 تا آخر سال 1389، اهداکنندگانی که جهت آفرزیس مراجعه نموده بودند مورد بررسی قرار گرفتند. در کل 309 اهداکننده، برای تهیه پلاکت با روش آفرزیس پذیرش شدند. شاخص‌های اهدای پلاکت علاوه بر دارا بودن تمامی شرایط اهدای خون کامل (پر کردن پرسشنامه سلامت و معاینه غربالگری توسط پزشک) شامل بررسی سطح Hb ، هماتوکریت و میزان پلاکت آن‌ها بودند. در صورت دارا بودن Hbبالاتر از 5/12، هماتوکریت بالای 38% و پلاکت بیش از 150000 مطابق با استانداردهای AABB و چنانچه از اهدای خون کامل اهداکننده حداقل 8 هفته سپری شده بود، مبادرت به پذیرش اهداکننده می‌گردید. در صورت مصرف آسپرین و یا feldenc توسط اهداکننده، فاصله زمانی حداقل 48 ساعت و با مصرف clopidrogel/plavix و ticlopidine ، 14 روز معافیت برای پلاکت فرزیس منظور می‌گردید، در مراجعه‌های بعدی کمتر از 4 هفته از مراجعه اول، شمارش پلاکت مجدداً درخواست و می‌بایست شمارش پلاکتی بالای 150000 باشد. کلیه آزمایش‌های گروه خونی RH-ABO ، HBsAg ، HCVAb ، HIV1,2 Ab و RPR همانند مراحل تولید سایر فرآورده‌های خونی و طبق استانداردهای سازمان انتقال خون ایران انجام شد و پلاکت‌های به دست آمده تحت فرآیند کاهش لکوسیت(Leuko reduction process) تـا محتـوای لکوسیـت کمتــر از 106 * 5 ، قرار
گرفتند.
تزریق نرمال سالین به صورت روتین برای کلیه اهداکنندگان جهت پیشگیری از کاهش حجم از دست رفته صورت گرفت. تمام موارد اهدای پلاکت با روش آفرزیس توسط سوزن guage 16 و از طریق ورید antecubital fossa انجام شد. پلاکت فرزیس با استفاده از دستگاه haemonetics و یک سوزن(single needle) انجام گرفت. کلیه موارد مربوط به کالیبراسیون دستگاه طبق دستورالعمل سازنده رعایت گردید. مشخصات اهداکننده در فرم‌های خاصی ثبت شده، زمان انجام کار دستگاه و کل فرآیند پلاکت فرزیس، هم‌چنین دستی که رگ گرفته می‌شد و حجم کاری ثبت می‌گردید. عوارض جانبی هم کاملا" در فرم مخصوص به خود ثبت می‌شد.
عوارض اهدای پلاکت به روش آفرزیس به سه گروه زیر تقسیم شدند:
وازوواگال خفیف ، متوسط ، شدید
مسمومیت با سیترات خفیف ، متوسط ، شدید
عوارض عروقی به صورت اسکار ، هماتوم ، ...
1- واکنش‌های وازوواگال خفیف با علایم رنگ پریدگی، ضعف، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، هایپوتنشن، احساس سبکی سر، هایپرونتیلاسیون، نبض نامنظم و برادی کاردی، واکنش‌های وازوواگال متوسط با نشانه‌های نوع خفیف همراه با کاهش هوشیاری موقت و واکنش‌های وازوواگال شدید با عدم هوشیاری طولانی مدت، تشنج، تتانی یا بی‌اختیاری شناسایی شدند.
2- مسمومیت با سیترات نیز به صورت خفیف، متوسط و شدید ثبت شد. موارد خفیف/متوسط با پارستزی، احساس تهییج، سرخ شدگی و تهوع استفراغ وموارد شدید با تتانی، تشنج و آریتمی قلبی تعیین شدند.
تمام اطلاعات توسط کارکنان آموزش دیده و با تجربه آفرزیس جمع‌آوری و ثبت گردید.
سن، جنس، وزن، قد اهداکنندگان، تعداد دفعات اهـدای
پلاکت، میزان تحصیلات اهداکنندگان، بازوی خونگیری، نوع گروه خونی، Hb ، شمارش تعداد پلاکت، Yeild تعیین شده ، زمان فرآینـد کـار و تعـداد سیکل در فرم‌های خاص
ثبت و تنظیم گردید.
اطلاعات به دست آمده در نرم‌افزار 19 SPSS وارد و توسط آزمون‌های آمار توصیفی شامل t و کای‌دو، تجزیه و تحلیل گردید.
یافته‌ها
تعداد 309 اهداکننده که از سال 84 تا آخر سال 89 به بخش آفرزیس مراجعه کرده بودند، به صورت گذشته‌نگر مورد بررسی قرار گرفتند. هنگام شروع آفرزیس در 7 مورد اهدای پلاکت نقص فنی دستگاه و یا ست مشاهده گردید و از مطالعه حذف شدند، ولی بر روی بقیه آن‌ها، 302 مورد پلاکت فرزیس انجام شد. افراد مراجعه‌کننده طبق شاخص‌های AABB معاینه شده سپس پلاکت فرزیس بر روی آن‌ها صورت گرفت که از این تعداد 71 نفر آن‌ها دو نوبت اهدای پلاکت، 24 نفر سه نوبت و بالاتر و 3 نفر 8 بار اهدای پلاکت داشتند. افراد مراجعه‌کننده جهت پلاکت فرزیس 81% مرد و 19% زن بودند. توزیع سنی افراد اهداکننده بیشتر در گروه 38-28 سال و سپس 28-18 سال دیده شد. حداقل سن افراد مراجعه‌کننده 19 سال و حداکثر61 سال بود(با میانگین سنی 8/9 ± 3/35 سال). به ترتیب فراوانی مراجعه‌کنندگان بیشترین گروه خونی(9/31%) A+ ، (29%)O+ ، (9/19%) B+ ، (7/5%)A-، (2/4%)B- ، (2/4%)AB+ ، (9/3%)O- و(3/1%) AB- بودند. حداقل و حداکثر وزن اهداکنندگان پذیرفته شده 135-51 کیلوگرم با میانگین 3/14 ± 2/80 کیلوگرم بود. میانگین قد اهداکنندگان 9/10 ± 4/172 سانتی‌متر بود. BMI (Body Mass Index) محاسبه شده اهداکنندگان از 5/44 تا 5/18 متفاوت دیده شد (با میانگین 1/4 ± 5/27). در بین اهداکنندگان پلاکت به روش آفرزیس، به ترتیب از نظر اهدای خون کامل 5/61% اهداکننده مستمر، 32% با سابقه و 5/6% اهداکننده بار اول بودند. رگ مناسب در ناحیه چین آرنج(ante cubital) انتخاب می‌شد. این رگ بایستی امکان انجام کار تا 2 ساعت وحتی بیشتر را فراهم آورد. در 52% اهداکنندگان، بازوی خونگیری سمت راست و در 48% سمت چپ بود. بیشترین زمان خونگیری 140 دقیقه و کمترین آن 50 دقیقه بود که این زمان توسط دستگاه تنظیم شده و بستگی به تعداد پلاکت، جنسیت، وزن و قد اهداکننده دارد. yield مورد نظر به صورت متوسط(1011 * 8/4-3) تعیین گردید. میانگین سیکل‌های پلاکت فرزیس 1/4 ± 5/7 به دست آمد(با میانگین زمانی 5/26 ± 88 دقیقه). میانگین پلاکت قبل از پلاکت فرزیس 60505 ± 456220 گزارش گردید.
هیچ موردی از اهداکنندگان دچار هماتوم و یا مشکلاتی در خصوص رگ و عوارض عروقی نشدند. هیچ یک از عوارض به صورت واکنش وازوواگال و مسمومیت با سیترات منجر به بستری در بیمارستان نشد و چون خفیف بودند قادر به ادامه کار شدیم. در مورد عارضه مسمومیت با
سیترات در یکی از موارد مجبور به قطع کار شدیم که در ایـن مـورد هـم در سیکـل 8 کـاری، عارضـه و توقف کار
صورت گرفت (3/0%).
شایع‌ترین عوارض به ترتیب واکنش وازوواگال و مسمومیت با سیترات با نسبت برابر و 80% موارد در اهداکنندگان بار اول دیده شد و هیچ یک آن قدر شدید نبود که اهداکننده در بیمارستان بستری گردد. بروز عوارض با هیچ‌کدام از متغیرهای مورد بررسی ارتباطی نشان نداد این متغیرها شامل سن، وزن، قد، گروه خونی، جنس، تحصیلات و BMI بودند. فقط بروز عارضه در اهداکنندگان بار اول با 001/0 p< معنادار نشان داده شد.
یک اهداکننده بعد از 24 ساعت احساس کوفتگی و خستگی پیدا نمود و یک بار دچار خونریزی از بینی گردید و پس از آن نیز مشکل خاصی گزارش نشد.
بحث
هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی میزان عوارض جانبی مشاهده شده طی تهیه پلاکت به روش آفرزیس(پلاکت فرزیس) بود. گر چه این روش کاملاً ایمن است ولی تفاوت‌های بسیار زیادی در شیوع عوارض جانبی آن گزارش گردیده است، به صورتی که این شیوع در ایالات متحده در سال 2006 از 6 میلیون اهدا، 22800 مورد به صورتdouble red cell و 449594 مورد به صورت اهدای پلاکت بود و این آمار توسط صلیب سرخ آمریکا انتشار یافته است(6). 96% کاهش در میزان علایم سمپتوماتیک (faint)، 98% کاهش در میزان عدم هوشیاری، غش کردن طولانی یا حوادث وازوواگال شدید و 99% کاهش در تمام حوادث اهداکنندگان پلاکت فرزیس را نسبت به میزان عوارض اهدای خون کامل نشان می‌دهد. در همین گزارش آمده که افراد مسن بیشتر تجربه عوارض بعد از آفرزیس را داشتند(7).
بررسی HSBT بر روی اهداکنندگان پلاکت و پلاسما در بیش از 4 ماه در سال 2008 ، عوارض را مشابه اهدای خون کامل نشان داده است(9-7).
در مطالعه دیگری از سال 1998 تا 2001 ، بررسـی روی 116952 اهـدای خـون کامـل و آفــرزیس انجام گرفت و
1960 عارضه یعنی در 1/7% تمام اهداها دیده شد که 1/2% شوک وازوواگال با شدت خفیف در مرتبه اول و سپس هماتوم عروقی در مرتبه دوم شیوع قرار داشت. مسمومیت با سیترات با شدت خفیف/ متوسط در 3% مشاهده شد(با میزان کلی 02/0%). حالت شدید حوادث قلبی عروقی بسیار نادر بود. اکثر عوارض در اهداکنندگان جوان و با اهدای نوبت اول دیده شد(10، 3).
با توجه به این که اکثر مطالعه‌ها به صورت محدود و در یک مرکز بررسی شده بود، در سال 2006 در ایتالیا بررسی بر روی 2404267 فرآورده خونی و به صورت چند مرکزی انجام گرفت که از 1539454 اهدای خون به دست آمده، عوارض در 59/0% اهداکنندگان دیده شد(11). 15% علایم مربوط به هماتوم و 78% وازوواگال بود و نوع شدید در 47 اهداکننده دیده شد. در مطالعه دیگری که بررسی روی عوارض جانبی بالقوه همراه با آفرزیس انجام شده است، معتقد بودند که این روش کاملاً ایمن است و شاید عوارض خفیف تا متوسط به دنبال دسترسی عروقی، آنتی کوآگولانت و کاهش Ca و Mg دیده شود و تنها 89/0% عوارض ممکن است جدی و شدید باشد(8).
در مطالعه حاضر نیز عوارض دیده شده به دنبال پلاکت فرزیس در گروه خفیف و متوسط قرار گرفت و واکنش وازوواگال به نسبت برابر با مسمومیت سیترات مشاهده گردید و در یک مورد(3/0%) به حالت متوسط رسیده بود که مجبور به توقف کار شده و هیچ یک از اهداکنندگان نیاز به بستری در بیمارستان پیدا نکردند.
در کل چندین نوع آنتی‌کوآگولانت در دنیا از جمله سیترات در آفرزیس استفاده می‌شود که شامل ACD-A ، ACD-B و سدیم سیترات 2% می‌باشد(13، 12). این آنتی‌کوآگولانت‌ها بر روی متابولیسم کلسیم و هموستاز آن تاثیر دارند و در pH فیزیولوژیک، تمایل متوسطی به اتصال با کلسیم دیده می‌شود ولی ترقیق، توزیع دوباره متابولیسم و ترشح سیترات، فاکتورهای مهم حفاظت‌کننده در هیپوکلسمی عمیق هستند و به این دلیل هیپوکلسمی موقت همراه با آفرزیس به خوبی تحمل می‌شود. در صورت کاهش شدید کلسیم یونیزه، غشای سلول عصبی متاثر شده و دپولاریزاسیون خودبه‌خودی، باعث پارستزی می‌شود و حتی اسپاسم عضلانی و عوارض شدیدتری همانند افزایش QT در ECG و دپرسیون انقباض میوکارد را ایجاد می‌نماید(12). ولی در دستگاه‌های جدید آفرزیس، کمترین میزان تزریق سیترات وجود دارد و علایم مسمومیت با سیترات شیوع بسیار کمی دارد. ولی از اهداکنندگان درخواست می‌گردد که در صورت احساس بی‌حسی دور لب و نوک انگشتان و سبکی سر بلافاصله علایم خود را اعلام نمایند(8، 2).
شایع‌ترین عارضه در آفرزیس، وازوواگال می‌باشد که در واقع به دنبال شیفت مایعات با برداشت خون کامل و بازگشت دیگر محصولات صورت می‌گیرد و تغییرات حجم داخل عروقی می‌تواند این تغییرات همودینامیک را ایجاد نماید(13). حجم خون خارج بدن در شروع آفرزیس بسته به تکنولوژی به کار رفته و هماتوکریت اهداکننده دارد و در روش‌های متفاوت، جایگزینی مایعات بدن با نرمال سالین به صورت روتین انجام می‌شود.
علایم وازوواگال معمولاً به صورت رنگ پریدگی، دیافورزیس، هیپوتنشن و برادی کاردی است. در صورت پاسخ هیپوتالامیک، رنگ پریدگی، تعریق و پوست سرد، آهسته شدن نبض حتی تا 30 ضربه در دقیقه و فشار خون پایین مشاهده می‌شود.
عوارض وازوواگال شدید می‌تواند منجر به سنکوپ، دفع غیر ارادی و یا تشنج شود که تمام علایم به دلیل عدم تعادل تون اتونومیک است. این عارضه بیشتر و شایع‌تر در اهداکنندگان بار اول دیده می‌شود و در آفرزیس بسیار کمتر از اهدای خون کامل می‌باشد. در این مواقع بایستی اهداکننده را در حالت دراز کشیده و سر پایین‌تر از پاها قرار داد و برداشت خون را به تاخیر انداخت تا واکنش برگردد.
در این مطالعه، واکنش وازوواگال در 6/1% اهداکنندگان دیده شد که 60% موارد آن خفیف بوده و40% موارد در طبقه متوسط قرار می‌گرفت. هیچ موردی از نوع شدید یعنی عدم هوشیاری طولانی مدت، تشنج و بی‌اختیاری دیده نشد و 80% موارد در اهداکنندگان نوبت اول رخ داد. در سایر مطالعه‌ها نیز این عارضه بیشتر در افراد جوان‌تر و نوبت اول اهـدا دیـده مـی‌شود ولی در این مطالعه، عوارض با هیچ یک از متغیرها همانند سن، وزن، قد، گروه خونـی، جنـس و تحصیـلات ارتباطی نشان نداد و فقط در
اهـداکنندگان بـار اول معنـادار گـزارش گردید(001/0 p<) (2).
عوارض عروقی همانند هماتوم، اسکلروز وریدی و ترومبوز به دنبال پونکسیون عروقی در آفرزیس بیش از اهدای خون کامل دیده می‌شود چرا که زمان قرارگیری سوزن در رگ بسیار بیشتر(گاهی تا 3 ساعت) است(2). گر چه در بعضی مطالعه‌ها عوارض عروقی به عنوان دومین عارضه گزارش شده بود اما تحقیقات دیگر شایع‌ترین عوارض را عروقی گزارش نموده‌اند(شامل هماتوم، درد و تورم در محل سوزن طی و بعد از آفرزیس، انفیلتراسیون وریدی، اسکلروز عروقی و ترومبوز)، عارضه شایع بعدی تاثیرات سیترات می‌باشد ولی در مرکز آفرزیس تهران
خوشبختانه هیچ گونه عارضه عروقی رؤیت نگردید(21-18، 8).
این مطالعه همانند سایر تحقیقات دنیا، اهدای پلاکت به روش آفرزیس را ایمن نشان داده و با وجود حجم کم نمونه، بر پایین بودن میزان عوارض همراه با این روش اهدا تاکید می‌نماید.
نتیجه‌گیری
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که آفرزیس روشی ایمن بوده و بدون استفاده از کلسیم نیز عوارض بسیار کمی دارد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
