جلد 21، شماره 3 - ( پاییز 1403 )
جلد 21 شماره 3 صفحات 223-214 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sabaghzadegan Y, Owlia F, Barzegari F. Evaluation of the knowledge of general dentists and last year's dental students of Yazd about dental management of coagulopathic patients prone to unusual bleeding in 2023. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2024; 21 (3) :214-223
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1545-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1545-fa.html
صباغ زادگان یاسمن، اولیاء فاطمه، برزگری فروغ. میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی شهر یزد درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول در سال 1402. فصلنامه پژوهشی خون. 1403; 21 (3) :214-223
دانشکده دندانپزشکی واحد پردیس بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
متن کامل [PDF 632 kb]
(111 دریافت)
| چکیده (HTML) (312 مشاهده)
مقدمه
بیماری‌های خونریزی دهنده، زمانی که توانایی عروق و پلاکت‌ها و عوامل انعقادی برای برقراری هموستاز تغییر می‌کند، رخ می‌دهد. بیماری‌های خونریزی‌دهنده به دو دسته ارثی و اکتسابی تقسیم می‌شود (5-1). کارهای دندانپزشکی ماژور از قبیل: کشیدن و جراحی‌های دندان و جراحی لثه، موجب خونریزی بیشتر در افرادی با بیماری‌های خونریزی‌دهنده و مصرف‌کننده داروهای ضد انعقاد می‌شود. بنابراین آشنایی با تدابیر دندانپزشکی برای کنترل خونریزی در این بیماران الزامی است تا احتمال خونریزی کاهش یابد (10-6). جهت کنترل خونریزی در این بیماران باید از مواد خاصی جهت کنترل این خونریزی حین کارهای دندانپزشکی استفاده کرد، بنابراین شناخت مواد هموستاتیک و مکانیسم اثر آن‌ها ضروری می‌باشد (13-11).
آبشار انعقادی در اثر تداخل بین بافت‌های زیر اندوتلیالی آسیب دیده و خون در گردش شروع شده و شامل مراحلی است که در نهایت به تولید فیبرین ختم می‌شود. به طور کلی بیماران با تاریخچه بیماری‌های خونریزی‌دهنده باید برای انجام کلیه اعمال دندانپزشکی همراه با خونریزی برای ارزیابی و تشخیص به پزشک متخصص ارجاع داده شوند (14). از جمله آزمایش‌های انعقادی برای غربالگری بیماران می‌توان به آزمایشPTT (زمان ترومبوپلاستین نسبی) برای بررسی مسیر داخلی انعقاد، آزمایش PT (زمان پروترومبین) برای بررسی مسیر خارجی انعقاد، آزمایش شمارش تعداد پلاکت‌ها و آزمایش BT (زمان خونریزی) برای ارزیابی کیفیت پلاکتی اشاره نمود (14). وجود سابقه خونریزی از بینی، کبود شدن سریع پوست، وجود خون در ادرار، خونریزی شدید قاعدگی و خونریزی‌های خود به خود ارزیابی آزمایشگاهی از نظر انعقاد خون و در صورت لزوم مشورت با هماتولوژیست را برای دندانپزشک پیش از انجام اعمال دندانپزشکی ضروری می‌سازد (9).
در تحقیق حقی و همکاران با بررسی آگاهی 90 دندانپزشک، سطح آگاهی ۶۳ درصد دندانپزشکان درباره اختلالات خونریزی‌دهنده، قابل قبول گزارش شده است (15). نیز در تحقیق بصیر و همکاران نشان دادند که آگاهی دندانپزشکان در مورد اختلالات خونریزی‌دهنده در حد مطلوبی نمی‌باشد و نیازمند برگزاری دوره‌های آموزش مدون و دادن آگاهی لازم در این زمینه هستند (16).
با توجه به بررسی‌هایی که در گذشته انجام شده است، مطالعه‌های کلی جهت سنجش میزان آگاهی دندانپزشکان در ارتباط با تدابیر خاص دندانپزشکی بیماران مصرف‌کننده داروهای ضد انعقاد خون و بیماران دچار اختلالات خونریزی‌دهنده، به صورت محدود انجام شده است (17).
بنابراین بر آن شدیم تا سطح آگاهی دانشجویان سال آخر و دندانپزشکان را در زمینه‌های مختلف شامل شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی، تدابیر دارویی در دندانپزشکی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری بررسی نماییم. با توجه به اهمیت موضوع و با تائید شورای پژوهشی، به انجام این مطالعه با هدف بررسی میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول در سال 1402 پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت مقطعی بر روی ۱۳۵ نفر از دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان دندانپزشکی عمومی سال آخر دانشکده دندانپزشکی شهر یزد که به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند، انجام شد و در کمیته اخلاق دانشکده دندانپزشکی یزد به شناسه IR.SSU.DENTISTRY.REC.1402.055 به تصویب رسید. با در نظر گرفتن سطح اطمینان ۹۵ درصد و با توجه به مطالعه‌های مشابه، مقدار انحراف معیار نمره آگاهی دندانپزشکان 2/3 و مقدار انحراف معیار نمره آگاهی برای دانشجویان 3/2 و با در نظر گرفتن خطای برآورد 9/0 واحد، تعداد ۸۵ نفر از دندانپزشکان عمومی و۵۰ نفر از دانشجویان دندانپزشکی سال آخر انتخاب شدند. فرمول حجم نمونه:
دندانپزشکان عمومی دارای پروانه مطب و مشغول به خدمت در شهر یزد و نیز دانشجویان سال آخر دندانپزشکی دانشکده یزد در سال ۱۴۰۲ که رضایت خود را جهت شرکت در مطالعه اعلام داشتند وارد مطالعه شدند و معیار خروج از مطالعه شامل پرسش نامه ناقص بود. برای این سنجش، در این مطالعه از پرسشنامه مشاوری‌نیا و همکاران که روایی و پایایی آن تایید شده است استفاده شد (17). به این صورت بود که روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان بخش بیماری‌های دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی شیراز بررسی شده بود. سه نفر، پرسشنامه را که در ابتدا شامل 25 سؤال بود، بررسی نمودند و با تائید این سه استاد، تغییراتی در سؤالات پرسشنامه داده شد، 10 سؤال از پرسشنامه حذف و تعداد 15 سؤال باقی ماند. این پرسشنامه در اختیار 25 دانشجوی دندانپزشکی عمومی سال آخر قرار داده شد، پس از بررسی پاسخ‌ها، ضریب آلفای کرونباخ، ۷۹/۰ تعیین گردید. بعد از یک ماه از 25 نفر دانشجوی دندانپزشکی سال آخر خواسته شد تا بار دیگر پرسشنامه را پر نمایید. پس از بررسی مجدد، ضریب آلفای کرونباخ تقریباً همان ضریب اولیه به دست آمد که بدین وسیله پایایی پرسشنامه تعیین شد. پرسشنامه شامل مشخصات دموگرافیک (سن، جنس، سابقه کار، دانشگاه محل تحصیل) و ۱۵ سؤال که شامل حیطه‌های شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و تدابیر دارویی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری بود، طراحی شد.
پرسشنامه مطالعه در پرسلاین به صورت آنلاین درآمده و لینک آن از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی برای گروه‌های دندانپزشکان ارسال شد. تکمیل پرسشنامه به صورت داوطلبانه و با ارائه توضیحات لازم درخصوص پرسشنامه و رعایت اصول اخلاق در پژوهش بود و نیازی به ذکر نام دندانپزشک نبود. کلیه اطلاعات، به صورت محرمانه حفظ شده بود، هم‌چنین پرسشنامه به صورت حضوری برای دانشجویان سال آخر ارایه شد و در اختیار آن‌ها قرار گرفت تا به آن پاسخ دهند. ضمن توضیح اهداف طرح در همان زمان تکمیل و جمع‌آوری شدند و در صورت عدم تمایل به همکاری فرد مورد بررسی از مطالعه حذف شد. پرسشنامه‌ها بدون نام بوده و دندانپزشک و دانشجویان دندانپزشکی سال آخر رضایتمندی خود از شرکت در مطالعه را ذکر کردند. نمره‌گذاری بدین صورت بود که گستره‌ای از نمرات 0 تا ۱ برای پاسخ‌ها در نظر گرفته شد حداقل مجموع نمرات 1 و حداکثر ۱۵ بود ( برای هر پاسخ صحیح امتیاز ۱، پاسخ نمی‌دانم امتیاز 5/0 و پاسخ غلط امتیاز ۰ در نظر گرفته شد) و در این پرسشنامه، میزان آگاهی به سه دسته: 5 ≥ ضعیف˂0 ، 10≥ متوسط˂5 و 15≥ خوب˂10 تقسیم شده بود و فراوانی پاسخهای داده شده به سؤالات تعیین و برحسب متغیرهای مورد نظر دسته بندی و گزارش شد (17). داده‌ها پس از جمع‌آوری وارد نرم‌افزار 25 SPSS شد و با استفاده از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار توصیف شد. سپس نرمالیتی داده‌ها با آزمون شاپیرو ویلک بررسی شد. با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها از آزمون‌های من‌ویتنی و کروسکال والیس جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد و با سطح احتمال ۸۰ درصد گزارش شدند و در آخر اثر متغیرهایی چون سن، جنس، دانشگاه محل تحصیل و سابقه کار بررسی گردید.
یافته‌ها
مطالعه بر روی ۱۳۵ نفر که تعداد ۸۵ نفر از آن‌ها دندانپزشکان عمومی شاغل در یزد و۵۰ نفر دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشکده دندانپزشکی یزد بودند و به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند، انجام شد. تعداد ۵۰ نفر از دندانپزشکان عمومی مرد (۸/۵۸%) و ۳۵ نفر آن‌ها زن (۲/۴۱%) بودند. میانگین سنی دندانپزشکان عمومی ۹۳/۲۰ ± ۴/۲۹ سال با دامنه تغییرات از ۲۴ تا ۵۵ سال بود. میانگین سنی دانشجویان سال آخر ۶۳/۱ ± ۱۶/۲۵ سال با دامنه تغییرات از ۲۴ تا ۳۱ سال بود. هم‌چنین ۶۷ نفر از دندانپزشکان عمومی در دانشگاه تیپ۱ (۸/۷۸%)، ۱۱ نفر در دانشگاه تیپ ۲ (۹/۱۲%) و ۷ نفر از آن‌ها در دانشگاه تیپ ۳ (۲/۸%) تحصیل کرده بودند. میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود (جدول 1).
۸۵ نفر از دندانپزشکان عمومی، با میانگین سابقه کاری ۸۸/۳ ± ۶۲/۳ سال و دارای میانگین نمره آگاهی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ بودند که بین افزایش میزان سابقه کاری با میزان آگاهی تفاوت معناداری وجود نداشت.
تعداد ۲۸ نفر از دانشجویان سال آخر مرد (۵۶%) و ۲۲ نفر آن‌ها زن (۴۴%) بودند. ۲۹ نفر از دانشجویان ترم ۱۱ (۵۸%) و ۲۱ نفر از آن‌ها ترم ۱۲ (۴۲%) بودند. تمامی دانشجویان سال آخر مورد بررسی در دانشکده دندانپزشکی یزد در حال تحصیل بودند. میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود. میانگین نمره آگاهی دانشجویان ۶۷/۲ ± ۷۲/۸ با دامنه تغییرات ۱ تا ۱۴ بود. رابطه بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان با آزمون من‌ویتنی بررسی شد و بین این دو گروه تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. میانگین نمره آگاهی در دندانپزشکان عمومی مرد ۶۷/۲ ± ۷۹/۸ و در زنان ۷۳/۲ ± ۶۴/۸ بود که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود نداشت (جدول ۲). هم‌چنین میانگین نمره آگاهی در دانشجویان مرد ۵۲/۲ ± ۳۸/۸ و در زنان ۳۲/۳ ± ۹۴/۷ بود که بین نمره آگاهی دانشجویان و
جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود نداشت (جدول ۲). بین میانگین نمره آگاهی و سن دندانپزشکان عمومی و نیز بین میانگین نمره آگاهی و سن دانشجویان تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (جدول 2).
از آن جایی که طبق آخرین کوریکولوم دندانپزشکی واحدهای مرتبط با بیماری‌های سیستمیک در سال آخر به پایان رسیده است لذا دانشجویان سال آخر که در دو ترم ۱۱ و ۱۲ مشغول به تحصیل هستند برای مطالعه انتخاب شدند که ۲۹ نفر (۵۸%) در ترم ۱۱ و ۲۱ نفر (۴۲%) در ترم ۱۲ در حال تحصیل بودند. میانگین نمره آگاهی دانشجویان ترم ۱۱، ۲۹/۲ ± ۹۷/۸ و ترم ۱۲، ۱۵/۳ ± ۳۸/۸ بود. بین میانگین نمره آگاهی و ترم تحصیلی دانشجویان تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. بین سابقه کار و نمره آگاهی دندانپزشکان (097/0- r= ) همبستگی معکوس وجود داشت و از لحاظ آماری معنادار بود (0001/0p=).
پرسشنامه، دارای ۵ حیطه بود که میانگین نمره و حداقل و حداکثر نمرات به تفکیک هر حیطه در جدول آمده است (جدول 3). حداکثر نمره آگاهی در حیطه تدابیرلازم برای درمان دندانپزشکی و حداقل نمره مربوط به حیطه تدابیر دارویی در دندانپزشکی بود.
بحث
بیماری‌های خونریزی‌دهنده، زمانی که توانایی عروق و پلاکت‌ها و عوامل انعقادی برای برقراری هموستاز تغییر می‌کند، رخ می‌دهد (5-1). برخی از این اختلالات، تظاهراتی در دهان و فک و صورت را نشان می‌دهند که به طور مستقیم با زمینه کاری جراح و دندانپزشک مرتبط است (18).
بررسی آگاهی دندانپزشکان و دانشجویان در مواجه با بیماران مصرف‌کننده داروهای ضد انعقادی، می‌تواند منبع اطلاعات مفید جهت برنامه‌ریزی آموزشی مسئولین امر باشد (7). به همین سبب دندانپزشکان و دانشجویان بایستی
دانش لازم و کافی را در ارتباط با شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و تدابیر دارویی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری به دست آورند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند و میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود و میانگین نمره آگاهی دانشجویان ۶۷/۲ ± ۷۲/۸ با دامنه تغییرات ۱ تا ۱۴ بود. که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه کیا و قدسیان، شبستری و همکاران، حقی و همکاران، بصیر و همکاران، مشاوری‌نیا و همکاران و جیتین و همکاران هم سو بود به طوری که در این مطالعه‌ها نیز افراد مورد بررسی آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند (21-19، 17-15). نتایج نشان داد که یک دستورالعمل مشخص و واضح مرتبط با تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول وجود ندارد از این جهت بیشتر دندانپزشکان این بیماران را ارجاع می‌دهند. به نظر میرسد که استراتژیهای مدیریتی وسیعتری در میان دندانپزشکان عمومی و هم‌چنین توجه بیشتر به برنامه‌های آموزشی دانشجویان نیاز است.
هم‌چنین نتایج مطالعه حاضر با مطالعه صالحی و همکاران و مطالعه مارتینز و همکاران مغایرت دارد به طوری که در مطالعه صالحی و همکاران اطلاعات دندانپزشکان در مورد اعمال دندانپزشکی در افراد با اختلال خونریزی‌دهنده که نیاز به آزمایش‌های انعقادی قبل از عمل دارند، در سطح خوبی قرار داشت (23، 22). تفاوت نتیجه این مطالعه با مطالعه حاضر می‌تواند به علت تفاوت در مباحث مورد بررسی در رابطه با بیماری‌های خونریزی‌دهنده باشد به طوری که در مطالعه صالحی و همکاران فقط پیرامون آزمایش‌های انعقادی بحث شده بود ولی مطالعه حاضر در ۵ حیطه مختلف بررسی شد (22). هم‌چنین در مطالعه مارتینز و همکاران دانش و نگرش دانشجویان دندانپزشکی اسپانیا در رابطه با داروهای ضد انعقاد سنجیده شد که نتایج، حاکی از آگاهی خوب دانشجویان سال آخر در مورد ضد انعقادها بعد از گذراندن دوره آموزشی بود (23). تفاوت بین دو مطالعه ممکن است به علت استراتژیهای مدیریتی و آموزشی متفاوت در دو کشور باشد.
در مطالعه آلنایم و همکاران اکثر دانشجویان دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی از مدیریت بیماران مبتلا به اختلال خونریزی، آگاهی ضعیفی داشتند (24). بنابراین، دوره‌ها و آموزش‌های تکمیلی برای ارتقای مهارت‌ها و دانش آن‌ها در مورد مدیریت بیماران با اختلالات خونریزی مورد نیاز است (24).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان و جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود ندارد ولی میانگین نمره آگاهی در مردان بیشتر بود. نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر با مطالعه شبستری و همکاران و رباطی و همکاران هم‌سو بود و بین نمره آگاهی و جنسیت تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (16، 5). هم چنین نتیجه مطالعه حاضر با نتیجه به دست آمده از مطالعه مشاوری نیا که اختلاف معناداری بین میانگین آگاهی زن و مرد وجود داشت، مغایرت داشت. این گونه تفاوت‌ها در نتایج تا حدودی وابسته به تصادفی بودن جامعه آماری مورد بررسی می‌باشد. در صورت انتخاب تصادفی افراد مورد بررسی و عدم حضور عوامل مداخله‌گر، نتایج کسب شده معتبرتر خواهد بود.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان و سن از نظر آماری تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی با افزایش سن، میانگین نمره آگاهی در دو گروه مورد بررسی کاهش می‌یابد. نتیجه به دست آمده با نتیجه مطالعه کیا و قدسیان، بصیر و همکاران و مشاوری‌نیا و همکاران مغایرت داشت و برخلاف مطالعه‌های نام برده، تفاوت معنادار نبود (20، 19، 17). ولی با این وجود هر سه مطالعه کاهش میزان آگاهی شرکت‌کنندگان را با افزایش سن تائید نمودند. هم‌چنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و سابقه کار از نظر آماری همبستگی معکوس وجود دارد. به طوری که با افزایش سابقه کار، میانگین نمره آگاهی کاهش یافت. نتیجه به دست آمده با نتیجه مطالعه کیا و قدسیان، حقی و همکاران و مشاوری‌نیا و همکاران مغایرت داشت (19، 17، 15). این تفاوت‌ها در نتایج نیز تا حدودی وابسته به تصادفی بودن جامعه آماری مورد بررسی می‌باشد و در صورت حذف عوامل مداخله‌گر، همانند مشابه‌سازی محدوده سنی دندانپزشکان، نتایج کسب شده دارای اعتبار بالاتری خواهد بود. به هر حال با افزایش سن و سابقه کار دندانپزشکان، فراموشی آموزه‌های دوران تحصیل و عدم به روزرسانی مجدد اطلاعات، سبب کاهش آگاهی آنان در برخورد، کنترل و درمـان بیمــاران با مشکلات انعقـادی و خــونریزی‌دهنده
می‌گردد.
با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر رابطه آماری معناداری وجود نداشت. با این وجود میانگین نمره آگاهی دانشجویان سال آخر از دندانپزشکان عمومی بیشتر بود. در مطالعه مشاوری‌نیا و همکاران میزان آگاهی بین دو گروه دندانپزشکان و دانشجویان نشان داد که در بخش شناسایی بیماران مستعد خونریزی، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری اختلاف معناداری در میزان آگاهی دو گروه وجود داشت که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر مغایرت داشت (17). ولی در بررسی آگاهی در بخش تدابیر دارویی در دندانپزشکی و اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید اختلاف معناداری بین میزان آگاهی دو گروه دندانپزشکان و دانشجویان نبود که با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر هم سو بود. میزان آگاهی متوسط متمایل به مناسب دانشجویان سال آخر تا حدودی مشابه نتایج دانشجویان در مطالعه ما می‌باشد که خود تائیدی بر به روزتر بودن دانشجویان در حال تحصیل و استفاده از منابع جدیدتر است.
میانگین نمره آگاهی دانشجویان سال آخر در رابطه با شناسایی بیماران مستعد، تدابیر مربوط به درمان بیماری‌های خونریزی‌دهنده و آزمایش‌های لابراتواری، بیشتر از دندانپزشکان بود. در مطالعه‌های شهر رشت، اصفهان و قزوین آگاهی در مورد اعمال دندانپزشکی و انجام آزمایش‌های انعقادی در دندانپزشکان ضعیف ارزیابی شد که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر مغایر است (22، 19، 16). میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان در رابطه با اقدامات لازم هنگام مواجه با خونریزی شدید و تدابیر دارویی، بیشتر از دانشجویان سال آخر بود. با توجه به نتایج فوق درمی یابیم که سؤالات مرتبط با حفظیات توسط دانشجویان بیشتر پاسخ داده شده بود، در حالی که سؤالات مرتبط با تدابیر دارویی و یا کنترل خونریزی‌های قابل توجه در دندانپزشکان با سابقه کار و تجربه بیشتر نسبت به دانشجویان بهتر پاسخ داده شده بود.
در این مطالعه نتایج بررسی میزان اطلاعات دانشجویـان
و دندانپزشکان می‌تواند در سیاست‌گذاری آموزشی نقش مهمی داشته باشد که لازم است مورد توجه قرار بگیرد و با توجه به این که این مباحث در دوره دکترای عمومی توسط اعضای هیئت علمی تدریس می‌شود، به نظر میرسد که نقص در آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر می‌تواند به علت تعداد کم واحدها و ساعات آموزشی کم برای تدریس باشد.
در این مطالعه پرسشنامه مورد استفاده دارای حیطه‌های مورد بررسی به صورت تفکیک شده بود که ارجح بوده است و هم چنین در این مطالعه به بررسی میزان آگاهی با سابقه کار و میزان آگاهی با تیپ دانشگاهی دانشجویان و دندانپزشکان پرداختیم (17، 8). از مشکلات این تحقیق، عدم همکاری مناسب دانشجویان و به خصوص دندانپزشکان در پر کردن این پرسشنامه‌ها در طول دوره انجام مطالعه بود.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد که دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی در بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند. تعیین و تداوم استراتژیهای لازم در ارتقای سطح دانش و نگرش دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر نقش مهمی را در کاهش بروز مشکلات و عواقب آن خواهد داشت. لزوم همکاری در برگزاری دوره‌های بازآموزی جهت بالاتر بردن سطح آگاهی دندانپزشکان و دانشجویان در این زمینه ضروری است.
حمایت مالی
این پژوهش با استفاده از حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با تصویب طرح تحقیقاتی به شماره 6033 انجام شده است.
ملاحظات اخلاقی
این مطالعه در «کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد» به شماره IR.SSU.DENTISTRY.REC.1402.055 به تصویب رسیده
بود.
عدم تعارض منافع
نویسندگان اظهار می‌کنند هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مطالعه وجود نداشته است.
نقش نویسندگان
دکتر یاسمن صباغ‌زادگان و دکتر فاطمه اولیاء: اعتبارسنجی، همه نویسندگان تحلیل رسمی و تحقیق و مدیریت داده دکتر یاسمن صباغ‌زادگان و دکتر فروغ برزگری: منابع،
نوشتن ـ آماده‌سازی پیش‌نویس اصلی
دکتر فاطمه اولیاء: مدیریت پروژه دکتر یاسمن صباغ‌زادگان
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تشکر می‌کنند. سرمایه‌گذاران هیچ نقشی در طراحی مطالعه و جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل، تفسیر داده‌ها یا تهیه نسخه خطی نداشتند.
متن کامل: (137 مشاهده)
|
دوره 21 شماره 3 پاییز 1403 (223-214) |
|
مقاله پژوهشی |
میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی شهر یزد
درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول در سال 1402
یاسمن صباغ‌زادگان1، فاطمه اولیاء2، فروغ برزگری3
چکیده
سابقه و هدف
آشنایی با تدابیر دندانپزشکی برای کنترل خونریزی در بیماران مصرف‌کننده داروی ضد انعقاد الزامی است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول در سال 1402 بود.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی- مقطعی 135 نفر از دندانپزشکان عمومی و دانشجویان دندانپزشکی عمومی سال آخر شهر یزد به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند. میزان آگاهی با استفاده از پرسشنامه مشاوری‌نیا و همکاران که روا و پایا بود، ارزیابی شد. داده‌ها با کمک آزمون‌های آماری من‌ویتنی و کروسکال والیس و نرم‌افزار آماری 25 SPSS تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها
۵۰ نفر از دندانپزشکان عمومی مرد (۸/۵۸%) و ۳۵ نفر آن‌ها زن (۲/۴۱%) بودند و تعداد ۲۸ نفر از دانشجویان مرد (۵۶%) و ۲۲ نفر آن‌ها زن (۴۴%) بودند. میانگین سنی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان به ترتیب 93/4 ± 20/29 سال و 63/1 ± 16/25 سال بود. میانگین نمره آگاهی دانشجویان 67/2 ± 72/8 (بازه: 1 تا 14) و دندانپزشکان عمومی 86/2 ± 20/8 (بازه: ۲ تا ۱۵) بود. بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی با سن، جنسیت، سابقه کار و دانشگاه محل تحصیل تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. هم‌چنین بین میانگین نمره آگاهی دانشجویان با سن، جنسیت، ترم تحصیلی تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان رابطه آماری معناداری وجود نداشت.
نتیجه گیری
نتایج نشان داد که دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر شهر یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول داشتند.
کلمات کلیدی: داروهای ضد انعقاد، خونریزی، دندانپزشکان
تاریخ دریافت: 10/05/1403
تاریخ پذیرش: 17/06/1403
1- متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت ـ استادیار دپارتمان بیماری‌های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران
2- متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت ـ دانشیار دپارتمان بیماری‌های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران
3- مؤلف مسئول: دندانپزشک ـ دانشکده دندانپزشکی واحد پردیس بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران ـ صندوق پستی: 8914815667
درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول در سال 1402
یاسمن صباغ‌زادگان1، فاطمه اولیاء2، فروغ برزگری3
چکیده
سابقه و هدف
آشنایی با تدابیر دندانپزشکی برای کنترل خونریزی در بیماران مصرف‌کننده داروی ضد انعقاد الزامی است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول در سال 1402 بود.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی- مقطعی 135 نفر از دندانپزشکان عمومی و دانشجویان دندانپزشکی عمومی سال آخر شهر یزد به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند. میزان آگاهی با استفاده از پرسشنامه مشاوری‌نیا و همکاران که روا و پایا بود، ارزیابی شد. داده‌ها با کمک آزمون‌های آماری من‌ویتنی و کروسکال والیس و نرم‌افزار آماری 25 SPSS تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها
۵۰ نفر از دندانپزشکان عمومی مرد (۸/۵۸%) و ۳۵ نفر آن‌ها زن (۲/۴۱%) بودند و تعداد ۲۸ نفر از دانشجویان مرد (۵۶%) و ۲۲ نفر آن‌ها زن (۴۴%) بودند. میانگین سنی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان به ترتیب 93/4 ± 20/29 سال و 63/1 ± 16/25 سال بود. میانگین نمره آگاهی دانشجویان 67/2 ± 72/8 (بازه: 1 تا 14) و دندانپزشکان عمومی 86/2 ± 20/8 (بازه: ۲ تا ۱۵) بود. بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی با سن، جنسیت، سابقه کار و دانشگاه محل تحصیل تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. هم‌چنین بین میانگین نمره آگاهی دانشجویان با سن، جنسیت، ترم تحصیلی تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان رابطه آماری معناداری وجود نداشت.
نتیجه گیری
نتایج نشان داد که دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر شهر یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیرمعمول داشتند.
کلمات کلیدی: داروهای ضد انعقاد، خونریزی، دندانپزشکان
تاریخ دریافت: 10/05/1403
تاریخ پذیرش: 17/06/1403
1- متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت ـ استادیار دپارتمان بیماری‌های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران
2- متخصص بیماری‌های دهان و فک و صورت ـ دانشیار دپارتمان بیماری‌های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران
3- مؤلف مسئول: دندانپزشک ـ دانشکده دندانپزشکی واحد پردیس بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ـ یزد ـ ایران ـ صندوق پستی: 8914815667
مقدمه
بیماری‌های خونریزی دهنده، زمانی که توانایی عروق و پلاکت‌ها و عوامل انعقادی برای برقراری هموستاز تغییر می‌کند، رخ می‌دهد. بیماری‌های خونریزی‌دهنده به دو دسته ارثی و اکتسابی تقسیم می‌شود (5-1). کارهای دندانپزشکی ماژور از قبیل: کشیدن و جراحی‌های دندان و جراحی لثه، موجب خونریزی بیشتر در افرادی با بیماری‌های خونریزی‌دهنده و مصرف‌کننده داروهای ضد انعقاد می‌شود. بنابراین آشنایی با تدابیر دندانپزشکی برای کنترل خونریزی در این بیماران الزامی است تا احتمال خونریزی کاهش یابد (10-6). جهت کنترل خونریزی در این بیماران باید از مواد خاصی جهت کنترل این خونریزی حین کارهای دندانپزشکی استفاده کرد، بنابراین شناخت مواد هموستاتیک و مکانیسم اثر آن‌ها ضروری می‌باشد (13-11).
آبشار انعقادی در اثر تداخل بین بافت‌های زیر اندوتلیالی آسیب دیده و خون در گردش شروع شده و شامل مراحلی است که در نهایت به تولید فیبرین ختم می‌شود. به طور کلی بیماران با تاریخچه بیماری‌های خونریزی‌دهنده باید برای انجام کلیه اعمال دندانپزشکی همراه با خونریزی برای ارزیابی و تشخیص به پزشک متخصص ارجاع داده شوند (14). از جمله آزمایش‌های انعقادی برای غربالگری بیماران می‌توان به آزمایشPTT (زمان ترومبوپلاستین نسبی) برای بررسی مسیر داخلی انعقاد، آزمایش PT (زمان پروترومبین) برای بررسی مسیر خارجی انعقاد، آزمایش شمارش تعداد پلاکت‌ها و آزمایش BT (زمان خونریزی) برای ارزیابی کیفیت پلاکتی اشاره نمود (14). وجود سابقه خونریزی از بینی، کبود شدن سریع پوست، وجود خون در ادرار، خونریزی شدید قاعدگی و خونریزی‌های خود به خود ارزیابی آزمایشگاهی از نظر انعقاد خون و در صورت لزوم مشورت با هماتولوژیست را برای دندانپزشک پیش از انجام اعمال دندانپزشکی ضروری می‌سازد (9).
در تحقیق حقی و همکاران با بررسی آگاهی 90 دندانپزشک، سطح آگاهی ۶۳ درصد دندانپزشکان درباره اختلالات خونریزی‌دهنده، قابل قبول گزارش شده است (15). نیز در تحقیق بصیر و همکاران نشان دادند که آگاهی دندانپزشکان در مورد اختلالات خونریزی‌دهنده در حد مطلوبی نمی‌باشد و نیازمند برگزاری دوره‌های آموزش مدون و دادن آگاهی لازم در این زمینه هستند (16).
با توجه به بررسی‌هایی که در گذشته انجام شده است، مطالعه‌های کلی جهت سنجش میزان آگاهی دندانپزشکان در ارتباط با تدابیر خاص دندانپزشکی بیماران مصرف‌کننده داروهای ضد انعقاد خون و بیماران دچار اختلالات خونریزی‌دهنده، به صورت محدود انجام شده است (17).
بنابراین بر آن شدیم تا سطح آگاهی دانشجویان سال آخر و دندانپزشکان را در زمینه‌های مختلف شامل شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی، تدابیر دارویی در دندانپزشکی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری بررسی نماییم. با توجه به اهمیت موضوع و با تائید شورای پژوهشی، به انجام این مطالعه با هدف بررسی میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد درباره تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول در سال 1402 پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت مقطعی بر روی ۱۳۵ نفر از دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان دندانپزشکی عمومی سال آخر دانشکده دندانپزشکی شهر یزد که به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند، انجام شد و در کمیته اخلاق دانشکده دندانپزشکی یزد به شناسه IR.SSU.DENTISTRY.REC.1402.055 به تصویب رسید. با در نظر گرفتن سطح اطمینان ۹۵ درصد و با توجه به مطالعه‌های مشابه، مقدار انحراف معیار نمره آگاهی دندانپزشکان 2/3 و مقدار انحراف معیار نمره آگاهی برای دانشجویان 3/2 و با در نظر گرفتن خطای برآورد 9/0 واحد، تعداد ۸۵ نفر از دندانپزشکان عمومی و۵۰ نفر از دانشجویان دندانپزشکی سال آخر انتخاب شدند. فرمول حجم نمونه:
دندانپزشکان عمومی دارای پروانه مطب و مشغول به خدمت در شهر یزد و نیز دانشجویان سال آخر دندانپزشکی دانشکده یزد در سال ۱۴۰۲ که رضایت خود را جهت شرکت در مطالعه اعلام داشتند وارد مطالعه شدند و معیار خروج از مطالعه شامل پرسش نامه ناقص بود. برای این سنجش، در این مطالعه از پرسشنامه مشاوری‌نیا و همکاران که روایی و پایایی آن تایید شده است استفاده شد (17). به این صورت بود که روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان بخش بیماری‌های دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی شیراز بررسی شده بود. سه نفر، پرسشنامه را که در ابتدا شامل 25 سؤال بود، بررسی نمودند و با تائید این سه استاد، تغییراتی در سؤالات پرسشنامه داده شد، 10 سؤال از پرسشنامه حذف و تعداد 15 سؤال باقی ماند. این پرسشنامه در اختیار 25 دانشجوی دندانپزشکی عمومی سال آخر قرار داده شد، پس از بررسی پاسخ‌ها، ضریب آلفای کرونباخ، ۷۹/۰ تعیین گردید. بعد از یک ماه از 25 نفر دانشجوی دندانپزشکی سال آخر خواسته شد تا بار دیگر پرسشنامه را پر نمایید. پس از بررسی مجدد، ضریب آلفای کرونباخ تقریباً همان ضریب اولیه به دست آمد که بدین وسیله پایایی پرسشنامه تعیین شد. پرسشنامه شامل مشخصات دموگرافیک (سن، جنس، سابقه کار، دانشگاه محل تحصیل) و ۱۵ سؤال که شامل حیطه‌های شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و تدابیر دارویی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری بود، طراحی شد.
پرسشنامه مطالعه در پرسلاین به صورت آنلاین درآمده و لینک آن از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی برای گروه‌های دندانپزشکان ارسال شد. تکمیل پرسشنامه به صورت داوطلبانه و با ارائه توضیحات لازم درخصوص پرسشنامه و رعایت اصول اخلاق در پژوهش بود و نیازی به ذکر نام دندانپزشک نبود. کلیه اطلاعات، به صورت محرمانه حفظ شده بود، هم‌چنین پرسشنامه به صورت حضوری برای دانشجویان سال آخر ارایه شد و در اختیار آن‌ها قرار گرفت تا به آن پاسخ دهند. ضمن توضیح اهداف طرح در همان زمان تکمیل و جمع‌آوری شدند و در صورت عدم تمایل به همکاری فرد مورد بررسی از مطالعه حذف شد. پرسشنامه‌ها بدون نام بوده و دندانپزشک و دانشجویان دندانپزشکی سال آخر رضایتمندی خود از شرکت در مطالعه را ذکر کردند. نمره‌گذاری بدین صورت بود که گستره‌ای از نمرات 0 تا ۱ برای پاسخ‌ها در نظر گرفته شد حداقل مجموع نمرات 1 و حداکثر ۱۵ بود ( برای هر پاسخ صحیح امتیاز ۱، پاسخ نمی‌دانم امتیاز 5/0 و پاسخ غلط امتیاز ۰ در نظر گرفته شد) و در این پرسشنامه، میزان آگاهی به سه دسته: 5 ≥ ضعیف˂0 ، 10≥ متوسط˂5 و 15≥ خوب˂10 تقسیم شده بود و فراوانی پاسخهای داده شده به سؤالات تعیین و برحسب متغیرهای مورد نظر دسته بندی و گزارش شد (17). داده‌ها پس از جمع‌آوری وارد نرم‌افزار 25 SPSS شد و با استفاده از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار توصیف شد. سپس نرمالیتی داده‌ها با آزمون شاپیرو ویلک بررسی شد. با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها از آزمون‌های من‌ویتنی و کروسکال والیس جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد و با سطح احتمال ۸۰ درصد گزارش شدند و در آخر اثر متغیرهایی چون سن، جنس، دانشگاه محل تحصیل و سابقه کار بررسی گردید.
یافته‌ها
مطالعه بر روی ۱۳۵ نفر که تعداد ۸۵ نفر از آن‌ها دندانپزشکان عمومی شاغل در یزد و۵۰ نفر دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشکده دندانپزشکی یزد بودند و به روش نمونه‌گیری آسان انتخاب شدند، انجام شد. تعداد ۵۰ نفر از دندانپزشکان عمومی مرد (۸/۵۸%) و ۳۵ نفر آن‌ها زن (۲/۴۱%) بودند. میانگین سنی دندانپزشکان عمومی ۹۳/۲۰ ± ۴/۲۹ سال با دامنه تغییرات از ۲۴ تا ۵۵ سال بود. میانگین سنی دانشجویان سال آخر ۶۳/۱ ± ۱۶/۲۵ سال با دامنه تغییرات از ۲۴ تا ۳۱ سال بود. هم‌چنین ۶۷ نفر از دندانپزشکان عمومی در دانشگاه تیپ۱ (۸/۷۸%)، ۱۱ نفر در دانشگاه تیپ ۲ (۹/۱۲%) و ۷ نفر از آن‌ها در دانشگاه تیپ ۳ (۲/۸%) تحصیل کرده بودند. میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود (جدول 1).
۸۵ نفر از دندانپزشکان عمومی، با میانگین سابقه کاری ۸۸/۳ ± ۶۲/۳ سال و دارای میانگین نمره آگاهی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ بودند که بین افزایش میزان سابقه کاری با میزان آگاهی تفاوت معناداری وجود نداشت.
تعداد ۲۸ نفر از دانشجویان سال آخر مرد (۵۶%) و ۲۲ نفر آن‌ها زن (۴۴%) بودند. ۲۹ نفر از دانشجویان ترم ۱۱ (۵۸%) و ۲۱ نفر از آن‌ها ترم ۱۲ (۴۲%) بودند. تمامی دانشجویان سال آخر مورد بررسی در دانشکده دندانپزشکی یزد در حال تحصیل بودند. میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود. میانگین نمره آگاهی دانشجویان ۶۷/۲ ± ۷۲/۸ با دامنه تغییرات ۱ تا ۱۴ بود. رابطه بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان با آزمون من‌ویتنی بررسی شد و بین این دو گروه تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. میانگین نمره آگاهی در دندانپزشکان عمومی مرد ۶۷/۲ ± ۷۹/۸ و در زنان ۷۳/۲ ± ۶۴/۸ بود که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود نداشت (جدول ۲). هم‌چنین میانگین نمره آگاهی در دانشجویان مرد ۵۲/۲ ± ۳۸/۸ و در زنان ۳۲/۳ ± ۹۴/۷ بود که بین نمره آگاهی دانشجویان و
جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود نداشت (جدول ۲). بین میانگین نمره آگاهی و سن دندانپزشکان عمومی و نیز بین میانگین نمره آگاهی و سن دانشجویان تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (جدول 2).
از آن جایی که طبق آخرین کوریکولوم دندانپزشکی واحدهای مرتبط با بیماری‌های سیستمیک در سال آخر به پایان رسیده است لذا دانشجویان سال آخر که در دو ترم ۱۱ و ۱۲ مشغول به تحصیل هستند برای مطالعه انتخاب شدند که ۲۹ نفر (۵۸%) در ترم ۱۱ و ۲۱ نفر (۴۲%) در ترم ۱۲ در حال تحصیل بودند. میانگین نمره آگاهی دانشجویان ترم ۱۱، ۲۹/۲ ± ۹۷/۸ و ترم ۱۲، ۱۵/۳ ± ۳۸/۸ بود. بین میانگین نمره آگاهی و ترم تحصیلی دانشجویان تفاوت آماری معناداری وجود نداشت. بین سابقه کار و نمره آگاهی دندانپزشکان (097/0- r= ) همبستگی معکوس وجود داشت و از لحاظ آماری معنادار بود (0001/0p=).
پرسشنامه، دارای ۵ حیطه بود که میانگین نمره و حداقل و حداکثر نمرات به تفکیک هر حیطه در جدول آمده است (جدول 3). حداکثر نمره آگاهی در حیطه تدابیرلازم برای درمان دندانپزشکی و حداقل نمره مربوط به حیطه تدابیر دارویی در دندانپزشکی بود.
بیماری‌های خونریزی‌دهنده، زمانی که توانایی عروق و پلاکت‌ها و عوامل انعقادی برای برقراری هموستاز تغییر می‌کند، رخ می‌دهد (5-1). برخی از این اختلالات، تظاهراتی در دهان و فک و صورت را نشان می‌دهند که به طور مستقیم با زمینه کاری جراح و دندانپزشک مرتبط است (18).
بررسی آگاهی دندانپزشکان و دانشجویان در مواجه با بیماران مصرف‌کننده داروهای ضد انعقادی، می‌تواند منبع اطلاعات مفید جهت برنامه‌ریزی آموزشی مسئولین امر باشد (7). به همین سبب دندانپزشکان و دانشجویان بایستی
دانش لازم و کافی را در ارتباط با شناسایی بیماران مستعد خونریزی، اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و تدابیر دارویی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری به دست آورند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند و میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی ۸۶/۲ ± ۲۰/۸ با دامنه تغییرات ۲ تا ۱۵ بود و میانگین نمره آگاهی دانشجویان ۶۷/۲ ± ۷۲/۸ با دامنه تغییرات ۱ تا ۱۴ بود. که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه کیا و قدسیان، شبستری و همکاران، حقی و همکاران، بصیر و همکاران، مشاوری‌نیا و همکاران و جیتین و همکاران هم سو بود به طوری که در این مطالعه‌ها نیز افراد مورد بررسی آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند (21-19، 17-15). نتایج نشان داد که یک دستورالعمل مشخص و واضح مرتبط با تدابیر دندانپزشکی بیماران مستعد خونریزی غیر معمول وجود ندارد از این جهت بیشتر دندانپزشکان این بیماران را ارجاع می‌دهند. به نظر میرسد که استراتژیهای مدیریتی وسیعتری در میان دندانپزشکان عمومی و هم‌چنین توجه بیشتر به برنامه‌های آموزشی دانشجویان نیاز است.
هم‌چنین نتایج مطالعه حاضر با مطالعه صالحی و همکاران و مطالعه مارتینز و همکاران مغایرت دارد به طوری که در مطالعه صالحی و همکاران اطلاعات دندانپزشکان در مورد اعمال دندانپزشکی در افراد با اختلال خونریزی‌دهنده که نیاز به آزمایش‌های انعقادی قبل از عمل دارند، در سطح خوبی قرار داشت (23، 22). تفاوت نتیجه این مطالعه با مطالعه حاضر می‌تواند به علت تفاوت در مباحث مورد بررسی در رابطه با بیماری‌های خونریزی‌دهنده باشد به طوری که در مطالعه صالحی و همکاران فقط پیرامون آزمایش‌های انعقادی بحث شده بود ولی مطالعه حاضر در ۵ حیطه مختلف بررسی شد (22). هم‌چنین در مطالعه مارتینز و همکاران دانش و نگرش دانشجویان دندانپزشکی اسپانیا در رابطه با داروهای ضد انعقاد سنجیده شد که نتایج، حاکی از آگاهی خوب دانشجویان سال آخر در مورد ضد انعقادها بعد از گذراندن دوره آموزشی بود (23). تفاوت بین دو مطالعه ممکن است به علت استراتژیهای مدیریتی و آموزشی متفاوت در دو کشور باشد.
در مطالعه آلنایم و همکاران اکثر دانشجویان دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی از مدیریت بیماران مبتلا به اختلال خونریزی، آگاهی ضعیفی داشتند (24). بنابراین، دوره‌ها و آموزش‌های تکمیلی برای ارتقای مهارت‌ها و دانش آن‌ها در مورد مدیریت بیماران با اختلالات خونریزی مورد نیاز است (24).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان و جنسیت از نظر آماری تفاوت معناداری وجود ندارد ولی میانگین نمره آگاهی در مردان بیشتر بود. نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر با مطالعه شبستری و همکاران و رباطی و همکاران هم‌سو بود و بین نمره آگاهی و جنسیت تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (16، 5). هم چنین نتیجه مطالعه حاضر با نتیجه به دست آمده از مطالعه مشاوری نیا که اختلاف معناداری بین میانگین آگاهی زن و مرد وجود داشت، مغایرت داشت. این گونه تفاوت‌ها در نتایج تا حدودی وابسته به تصادفی بودن جامعه آماری مورد بررسی می‌باشد. در صورت انتخاب تصادفی افراد مورد بررسی و عدم حضور عوامل مداخله‌گر، نتایج کسب شده معتبرتر خواهد بود.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان و سن از نظر آماری تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی با افزایش سن، میانگین نمره آگاهی در دو گروه مورد بررسی کاهش می‌یابد. نتیجه به دست آمده با نتیجه مطالعه کیا و قدسیان، بصیر و همکاران و مشاوری‌نیا و همکاران مغایرت داشت و برخلاف مطالعه‌های نام برده، تفاوت معنادار نبود (20، 19، 17). ولی با این وجود هر سه مطالعه کاهش میزان آگاهی شرکت‌کنندگان را با افزایش سن تائید نمودند. هم‌چنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و سابقه کار از نظر آماری همبستگی معکوس وجود دارد. به طوری که با افزایش سابقه کار، میانگین نمره آگاهی کاهش یافت. نتیجه به دست آمده با نتیجه مطالعه کیا و قدسیان، حقی و همکاران و مشاوری‌نیا و همکاران مغایرت داشت (19، 17، 15). این تفاوت‌ها در نتایج نیز تا حدودی وابسته به تصادفی بودن جامعه آماری مورد بررسی می‌باشد و در صورت حذف عوامل مداخله‌گر، همانند مشابه‌سازی محدوده سنی دندانپزشکان، نتایج کسب شده دارای اعتبار بالاتری خواهد بود. به هر حال با افزایش سن و سابقه کار دندانپزشکان، فراموشی آموزه‌های دوران تحصیل و عدم به روزرسانی مجدد اطلاعات، سبب کاهش آگاهی آنان در برخورد، کنترل و درمـان بیمــاران با مشکلات انعقـادی و خــونریزی‌دهنده
می‌گردد.
با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر بین میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر رابطه آماری معناداری وجود نداشت. با این وجود میانگین نمره آگاهی دانشجویان سال آخر از دندانپزشکان عمومی بیشتر بود. در مطالعه مشاوری‌نیا و همکاران میزان آگاهی بین دو گروه دندانپزشکان و دانشجویان نشان داد که در بخش شناسایی بیماران مستعد خونریزی، تدابیر لازم برای درمان دندانپزشکی و آشنایی با آزمایش‌های لابراتواری اختلاف معناداری در میزان آگاهی دو گروه وجود داشت که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر مغایرت داشت (17). ولی در بررسی آگاهی در بخش تدابیر دارویی در دندانپزشکی و اقدامات لازم برای مواجهه با خونریزی شدید اختلاف معناداری بین میزان آگاهی دو گروه دندانپزشکان و دانشجویان نبود که با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر هم سو بود. میزان آگاهی متوسط متمایل به مناسب دانشجویان سال آخر تا حدودی مشابه نتایج دانشجویان در مطالعه ما می‌باشد که خود تائیدی بر به روزتر بودن دانشجویان در حال تحصیل و استفاده از منابع جدیدتر است.
میانگین نمره آگاهی دانشجویان سال آخر در رابطه با شناسایی بیماران مستعد، تدابیر مربوط به درمان بیماری‌های خونریزی‌دهنده و آزمایش‌های لابراتواری، بیشتر از دندانپزشکان بود. در مطالعه‌های شهر رشت، اصفهان و قزوین آگاهی در مورد اعمال دندانپزشکی و انجام آزمایش‌های انعقادی در دندانپزشکان ضعیف ارزیابی شد که این نتیجه با نتیجه به دست آمده از مطالعه حاضر مغایر است (22، 19، 16). میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان در رابطه با اقدامات لازم هنگام مواجه با خونریزی شدید و تدابیر دارویی، بیشتر از دانشجویان سال آخر بود. با توجه به نتایج فوق درمی یابیم که سؤالات مرتبط با حفظیات توسط دانشجویان بیشتر پاسخ داده شده بود، در حالی که سؤالات مرتبط با تدابیر دارویی و یا کنترل خونریزی‌های قابل توجه در دندانپزشکان با سابقه کار و تجربه بیشتر نسبت به دانشجویان بهتر پاسخ داده شده بود.
در این مطالعه نتایج بررسی میزان اطلاعات دانشجویـان
و دندانپزشکان می‌تواند در سیاست‌گذاری آموزشی نقش مهمی داشته باشد که لازم است مورد توجه قرار بگیرد و با توجه به این که این مباحث در دوره دکترای عمومی توسط اعضای هیئت علمی تدریس می‌شود، به نظر میرسد که نقص در آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر می‌تواند به علت تعداد کم واحدها و ساعات آموزشی کم برای تدریس باشد.
در این مطالعه پرسشنامه مورد استفاده دارای حیطه‌های مورد بررسی به صورت تفکیک شده بود که ارجح بوده است و هم چنین در این مطالعه به بررسی میزان آگاهی با سابقه کار و میزان آگاهی با تیپ دانشگاهی دانشجویان و دندانپزشکان پرداختیم (17، 8). از مشکلات این تحقیق، عدم همکاری مناسب دانشجویان و به خصوص دندانپزشکان در پر کردن این پرسشنامه‌ها در طول دوره انجام مطالعه بود.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد که دندانپزشکان عمومی شهر یزد و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی یزد آگاهی متوسطی از تدابیر دندانپزشکی در بیماران مستعد خونریزی غیر معمول داشتند. تعیین و تداوم استراتژیهای لازم در ارتقای سطح دانش و نگرش دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر نقش مهمی را در کاهش بروز مشکلات و عواقب آن خواهد داشت. لزوم همکاری در برگزاری دوره‌های بازآموزی جهت بالاتر بردن سطح آگاهی دندانپزشکان و دانشجویان در این زمینه ضروری است.
حمایت مالی
این پژوهش با استفاده از حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با تصویب طرح تحقیقاتی به شماره 6033 انجام شده است.
ملاحظات اخلاقی
این مطالعه در «کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد» به شماره IR.SSU.DENTISTRY.REC.1402.055 به تصویب رسیده
بود.
عدم تعارض منافع
نویسندگان اظهار می‌کنند هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مطالعه وجود نداشته است.
نقش نویسندگان
دکتر یاسمن صباغ‌زادگان و دکتر فاطمه اولیاء: اعتبارسنجی، همه نویسندگان تحلیل رسمی و تحقیق و مدیریت داده دکتر یاسمن صباغ‌زادگان و دکتر فروغ برزگری: منابع،
نوشتن ـ آماده‌سازی پیش‌نویس اصلی
دکتر فاطمه اولیاء: مدیریت پروژه دکتر یاسمن صباغ‌زادگان
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تشکر می‌کنند. سرمایه‌گذاران هیچ نقشی در طراحی مطالعه و جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل، تفسیر داده‌ها یا تهیه نسخه خطی نداشتند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
