جلد 20، شماره 1 - ( بهار 1402 )
جلد 20 شماره 1 صفحات 43-34 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fallah Tafti M, Karimi G, Azadbakht A. Qualitative evaluation of the facility system management and electrification network of Iran's blood transfusion centers (IBTO). Sci J Iran Blood Transfus Organ 2023; 20 (1) :34-43
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1470-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1470-fa.html
فلاح تفتی محمد، کریمی غریب، آزادبخت عبدالناصر. ارزیابی کیفی سیستم مدیریت نگهداری تأسیسات و شبکه برق‌رسانی مراکز انتقال خون ایران (IBTO). فصلنامه پژوهشی خون. 1402; 20 (1) :34-43
استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
متن کامل [PDF 732 kb]
(584 دریافت)
| چکیده (HTML) (716 مشاهده)
مقدمه
عملکرد ایمن سیستم‌های سرمایشی، گرمایشی، شبکه برق‌رسانی و غیره در مراکز درمانی، یک ضرورت است و کیفیت عملکرد آنها نقش به سزایی در نتیجه فعالیت‌ها، آسایش کاربران و امنیت سیستم‌ها همراه با کاهش هزینه‌های تعمیرات دارد. هر گونه غفلت در ارزیابی دوره‌ای عملکرد آنها می‌تواند در برگیرنده صدمات مخرب بر فرآیند فعالیت‌ها باشد. به همین دلیل استقرار یک سیستم نگهداری پیشگیرانه به عنوان روشی بسیار مؤثر در جهت تضمین مستمر افزایش دقت، صحت، سرعت، بازدهی، طول عمر، استمرار فعالیت، دسترسی دائم به تجهیزات به همراه کاهش هزینه‌ها، عدم اختلال در فعالیت‌ها، از رده خارج شدن آنها، تعمیرات و غیره است تا از این طریق زمینه‌ساز عملکرد صحیح و بی‌خطر اجزای موتورخانه نظیر سیستم حرارتی یا همان دیگ بخارها، مولدها برای گرم کردن آب مصرفی، گرم کردن واحدهای ساختمان مانند رادیاتورها، فن کوئل‌ها و هواسازها، لوله‌ها برای انتقال گرمای سیال به مبدل‌های حرارتی و بازگرداندن گرما به درون مولدهای حرارتی، چیلر یا خنک‌کننده، سیرکولاتور، سختی‌گیر آب، دیگ‌ها، مشعل‌ها و غیره گردد(1). برحسب توصیه اداره استاندارد، معاینه فنی موتورخانه‌ها به صورت دوره‌ای منجر به کاهش مصرف انرژی، انتشار آلاینده‌ها در هوا و غیره خواهد شد(2). ضمن این که تعمیر و نگهداری تجهیزات موتورخانه به صورت دوره‌ای و در فواصل منظم یا هر شش ماه یک‌بار می‌تواند از بروز هر نوع خسارت و هزینه‌های اضافی تعمیر یا تعویض قطعات موتورخانه با استفاده از نیروهای توانمند در رشته‌های برق صنعتی ـ الکترونیک ـ مکانیک ـ عمران ـ جوشکاری ـ فناوری اطلاعات و تجهیزات پزشکی جلوگیری کند(3). نظارت و پشتیبانی‌های دوره‌ای مستمر به وسیله نیروهای آموزش‌دیده باعث می‌شود تا ضمن ممانعت از بروز هر گونه آسیب جدی به اجزای موتورخانه و در نتیجه کاهش راندمان فعالیت آنها، از وقوع حوادث و انواع آسیب‌ها در اثر مشکلاتی نظیر زنگ‌زدگی، سـوراخ شدگـی، نشتـی، جـرم، رسوب‌گیری و جدا شدن اتصالات، لوله‌ها، شیرها، فلکه‌ها و غیره جلوگیری شود(4). طبق نتایج گزارش مطالعه‌های به عمل آمده، استقرار سیستم نگهداری در یک شرایط ایده‌آل می‌تواند دسترسی قطعی به موارد زیر را نیز فراهم آورد(8-5):
1- تأمین شرایط مطلوب در تأمین سرمایش و گرمایش ساختمان
2- پشتیبانی مؤثر از فرآیند فعالیت تجهیزات مرتبط با موتورخانه
3- مدیریت اقدامات تعمیر واصلاح تجهیزات در فرآیندها
4- مدیریت بازرسی‌های دوره‌ای با هدف کاهش هزینه‌ها
5- انجام آزمایش‌های دوره‌ای سیستم‌های هشدار دهنده اعلام حریق
6- ثبت و نگهداری گزارش بازدیدها و کنترل‌های انجام شده به طور منظم از قبیل فشار آب
7- مدیریت سیستم‌های حفاظت و ایمنی فرآیندها
8- نظارت مستمر بر کیفیت عملکرد و دقت دستگاه‌ها، نوع و میزان خرابی‌ها، طول دوره تعمیر و هزینه‌ها، میزان و کیفیت گارانتی‌ها، سیستم‌های ایمنی و حفاظتی و غیره
ژنراتورهای برق اضطراری در شبکه برق‌رسانی مراکز درمانی و خدمات درمانی یک ابزار ضروری است که بایستی در یک محل کاملاً ایمن، مسقف، مجزا با دیوار عایق استقرار یابد تا در اثر نشت سوخت هیچ نوع خطر آتش‌سوزی وجود نداشته باشد. در این مطالعه با توجه به استقرار سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات در مراکز انتقال خون، وضعیت عملکرد سیستم نگهداری تجهیزات با هدف بررسی شرایط فعالیت اجزای مختلف سیستم سرمایشی و گرمایشی، موتورخانه‌ها و سیستم برق اضطراری، شرایط نگهداری و نظافت تجهیزات، میزان کنترل و ایمنی آنها و غیره از طریق چک لیست‌های طراحی شده، کنترل چشمی اجزا، مصاحبه حضوری و مستندات موجود در 6 مرکز فعال انتقال خون طی سال 1400 انجام گرفت تا با آگاهی از وضعیت این سیستـم،
گامی مؤثر در جهت بررسی شرایط فیزیکی و ایمنی تجهیزات در دیگر مراکز انتقال خون به عمل آید.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی- مقطعی با استفاده از چک لیست‌های تهیه شده برای هر بخش، از طریق مشاهده چشمی و مصاحبه حضوری با 3 مسئول مهندسی پزشکی، 7 تکنسین فنی، 6 مدیر مرکز و 2 پیمانکار خدمات پشتیبانی از اردیبهشت تا مهرماه سال 1400، کلیه شرایط فیزیکی، محیطی، کیفیتی و ایمنی مربوط به اجزای دیگ بخارها[MF4] ، مولدها برای گرم کردن آب مصرفی، گرم کردن واحدهای ساختمان مانند رادیاتورها ، فن کوئل‌ها و هواسازها، لوله‌ها و اتصالات انتقال گرمای سیال به مبدل‌های حرارتی و بازگرداندن گرما به درون مولدهای حرارتی، چیلر یا خنک‌کننده، سیرکولاتور، سختی‌گیر آب، دیگ‌ها و مشعل‌های متصل به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی فعال و هم‌چنین فرآیند فعالیت و نگهداری سیستم برق اضطراری براساس استانداردها و دستورالعمل‌ها در 6 مرکز انتقال خون تهران، کرج، سمنان، آمل، قم و همدان مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار 25 SPSS مورد ارزیابی آماری قرار گرفت[MF5] و نتایج داده‌ها به صورت درصــد[MF6]
بیان شد.
یافته‌ها
در این مطالعه با بررسی شرایط فیزیکی اجزا و اتصالات سیستم سرمایشی و گرمایشی، موتورخانه‌ها و سیستم برق اضطراری 6 مرکز استانی انتقال خون به صورت چشمی نشان داد که[MF7] استقرار سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات در این مراکز به دلیل عدم وجود نیروهای آموزش دیده و با تجربه، محدودیت‌های مالی و هم‌چنین عدم به کارگیری پیمانکاران با سابقه و با تجربه به خوبی نتوانسته است در تأمین خدمات مورد نیاز این سیستم‌ها مطابق استاندارها و دستورالعمل‌های تدوین شده مؤثر باشد. به طوری که با بررسی به عمل آمده مشاهده شد تعداد زیادی از ابزار و وسایل مرتبط با سیستم‌ها نظیر لوله‌ها، اتصالات، فلکه‌ها و غیره به دلیل عدم نظافت مؤثر دارای انباشتگی گرد و خاک، جرم‌گرفتگی، رسوب و نمک زدایی و غیره هستند (شکل 1)[MF8] . بدین ترتیب که برحسب اطلاعات نشان داده شده در نمودار 1، میانگین این وضعیت در 6 مرکز مورد مطالعه 61% بود که بیشتریــن عدم پی‌گیری بازدید دوره‌ای و نظافت اجزاء موتورخانه به ترتیب متعلق به مراکز آمل، سمنان و کرج می‌باشد.[MF9]
به همین ترتیب با بررسی چشمی و حضوری که از این 6 پایگاه به عمل آمد، مشخص شد که وضعیت محیطی فضای متعلق به موتورخانه این مراکز از لحاظ گردش هوا، کنترل دمای محیط، نظافت، انباشتگی وسایل اضافی، چینش ابزار و اتصالات متعلق به سیستم موتورخانه، صداهای بعضاً مزاحم ناشی از فعالیت سیستم‌ها، عدم نشانه‌گذاری شیرها، فلکه‌ها، نشانگرها و غیره در شرایط مناسب نیست[MF10] . این شرایط در مراکز البرز، همدان و آمل به دلیل قدیمی بودن سیستم موتورخانه و اجزای آنها چشمگیرتر بود. در همین راستا وضعیت کیفی اجزای موتورخانه‌ها در بعضی از مراکز نیز به دلیل عدم وجود نیروی کارآمد و با تجربه در شرایط امن و مناسبی نبود.
در بررسی میزان زنگ‌زدگی اجزا مربوط به سیستم موتورخانه، مشخص شد[MF14] که وضعیت لوله‌ها و اتصالات و دیگر اجزای مربوط به این سیستم در بعضی از این پایگاهها در شرایط مناسبی نیستند(شکل 3). به طوری که میانگین زنگ زدگی اجزای مختلف موتورخانه در این پایگاهها به میزان 25% بود و بیشترین زنگ‌زدگی به ترتیب متعلق به مراکز آمل، سمنان و کرج گزارش شد(نمودار 3).
به طوری که به عنوان مثال کیفیت اجزای سیستم برق‌رسانی نظیر سیم‌ها، کابل‌ها، پریزها، محتویات تابلوهای اصلی و فرعی و غیره به دلیل کهولت و فرسودگی در شرایط مناسبی نبود. این شرایط برای سیستم شبکه برق‌رسانی و عدم سیستم ارتینگ در پایگاه‌های کرج 100% ، آمل60% و همدان به میزان حداقل 33% بود. درپایگاه کرج هیچ چاه ارتی وجود نداشت و پایگاه‌های همدان و آمل از وجود یک سیستم ارتینگ مطمئن برخوردار نبودند(نمودار 4).
بحث
نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان داد، کیفیت و شرایط فیزیکی بسیاری از اجزا، اتصالات و سیستم‌های فعال در فرآیند فعالیت موتورخانه‌های 6 مرکز به دلیل عدم وجود نیروهای فنی در بعضی از این پایگاهها، عدم ارائه آموزش‌های لازم و کافی به نیروهای فنی موجود، عدم نظارت مؤثر و مستمر بر سیستم تأسیسات، عدم رعایت بازدیدهای دوره‌ای برای ارزیابی عملکرد و ایمنی آنها، عدم دسترسی به دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط، عدم به کارگیری شرکت‌های پیمانکار با تجربه، عدم تأکید به آزمایش دوره‌ای شبکه ایمنی تأسیسات و تجهیزات پایگاهها از طریـق دستـورالعمل‌هـای اجـرایی استانـدارد(SOPها) یا
فعالیت‌های روزمره استاندارد در یک گروه کاری[MF17] ، عدم در اختیار داشتن ابزار و تجهیزات آزمایش شبکه ایمنی به وسیله نیروهای فنی- مهندسی این پایگاهها، در اختیار گذاشتن سرپرستی و مسئولیت بخش تجهیزات و تأسیسات به افراد ناآشنا به فرآیند شبکه برق‌رسانی و سیستم ایمنی[MF18] باعث شده تا تمهیدات و پی‌گیری‌های لازم و ضروری در اصلاح روش‌ها، آزمایش ارتینگ عوامل سیستم ایمنی تجهیزات و تأسیسات، تدوین دستورالعمل‌های مرتبط، کارآیی نیروهای فنی مهندسی در روند بازدیدهای دوره‌ای، آموزش کاربران در رعایت الزامات توصیه شده برای ایمنی و حفاظت تجهیزات پزشکی در استاندارد IEC60601-1[MF19] درحین بهره‌برداری و غیره سلب گردد و تضمینی در ایمنی سیستم شبکه برق‌رسانی، جلوگیری از بروز نواقص، صدمات و خطرات در سیستم تأسیسات مطابق اطلاعات به دست آمده وجود نداشته باشد(9).
به طوری که طبق اطلاعات به دست آمده از این مطالعه مشخص شد در اثر عدم توان و تجربه کافی نیروهای فنی مهندسی موجود، شرایط فیزیکی، کیفیتی و ایمنی آنها در وضعیت مناسبی نیست. تا جایی که این امر باعث شده تا 68% تجهیزات موتورخانه و تأسیسات، 59% پمپ آب گرم، 61% شیرآلات آب گرم و 38% رسوب‌گیرها و غیره به دلیل عدم استقرار مؤثر سیستم مدیریت نگهداری دوره‌ای منظم به منظور بازدید، نظافت، رسوب‌گیری و تأمین ایمنی به ویژه در پایگاه‌های آمل، سمنان، کرج و همدان درگیر عوارضی نظیر زنگ‌زدگی، فرسودگی، انباشتگی رسوب، تجمع جرم، پیدایش نشتی، عدم ایمنی و غیره باشند[MF20] .
در حالی که چنانچه سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی به خوبی رعایت و برنامه‌های آن به طور مستمر انجام شود، می‌تواند در نوع عملکرد، میزان دقت و صحت ابزار و دستگاه‌ها، اطمینان در ایمنی و حفاظت آنها، افزایش طول عمر و کاهش هزینه‌های تعمیر و جایگزینی آنها و غیره نقش تعیین‌کننده داشته باشد(12-10).
به طوری که در همین راستا توصیه شده، عمر مفید سیستم موتورخانه زمانی افزایش می‌یابد که، تعمیر و نگهداری موتورخانه و بازدیدهای دوره‌ای آن به وسیله افراد با تجربه و آموزش دیده انجام گیرد و هرگونه تأخیر در نظافت و کنترل شیرها، درپوش‌ها، فلکه‌ها، اتصالات بین پمپ و خطوط، لوله‌ها، عایق لوله‌ها و هم‌چنین رسوب‌زدایی در سیستم گرمایش و غیره طبق یک جدول زمان‌بندی شده می‌تواند منجر به تولید زنگ‌زدگی، انباشتگی جرم و رسوب و آسیب دیدن اجزا و قطعات در سیستم فعالیت بخش‌های مختلف موتورخانه گردد(15-13).
نتیجه‌گیری
نتایج به دست آمده در این بررسی نشان داد که استقرار سیستم نگهداری پیشگیرانه به عنوان بهترین و مؤثرترین روش در افزایش ایمنی کاربران و تجهیزات به همراه کاهش خطرات، خرابی‌ها، بروز اختلال در فعالیت دستگاه‌ها، هزینه‌های تعمیر و جایگزینی و هم‌چنین افزایش طول عمر مفید دستگاه‌ها است. اما در این بررسی مشخص شد که عدم وجود نیروهای آموزش دیده و کار آزموده به همراه عدم نظارت مؤثر و مستمر بر روش و برنامه بازدیدهای دوره‌ای از سیستم‌ها و فرآیندهای فعال در بخش تأسیسات نتوانسته نتایج قابل قبولی را در کاهش آسیب‌ها، صدمات و افزایش بهره‌دهی مؤثر آنها بر جای گذارد.
تشکر و قدردانی
این مقاله با کد اخلاق IR.TMI.REC.1397.038 از مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون مجوز چاپ گرفته است.
متن کامل: (596 مشاهده)
ارزیابی کیفی سیستم مدیریت نگهداری تأسیسات و شبکه برق‌رسانی
مراکز انتقال خون ایران (IBTO)
محمد فلاح تفتی1، غریب کریمی2، عبدالناصر آزادبخت3
چکیده
سابقه و هدف
سیستم مدیریت نگهداری پیشگیرانه، نقش مؤثری در پیشگیری نواقص به همراه افزایش ایمنی تجهیزات، کاربران و کاهش هزینه‌ها در روند فعالیت سیستم‌ها دارد. در این مطالعه، میزان بهره‌دهی این سیستم‌ها در 6 مرکز انتقال خون تهران، البرز، آمل، همدان[MF1] ، سمنان و قم طی ماه‌های اردیبهشت تا مهر سال 1400 بررسی شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مقطعی، وضعیت مربوط به عوامل مرتبط با اجزا، اتصالات و قطعات 35 سیستم موتورخانه، تهویه و دیزل ژنراتور فعال در6 مرکز انتقال خون از طریق چک لیست، مصاحبه و مشاهده چشمی بررسی شد [MF2] و اطلاعات به دست آمده، با استفاده از نرم افزار 25 SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
یافته‌ها
نتایج این مطالعه حاکی از عدم رعایت الزامات در سیستم مدیریت نگهداری ابزار و وسایل شبکه برق‌رسانی و تأسیسات 6 مرکز با سابقه بیش از10 سال به دلیل عدم وجود نیروهای با تجربه، محدودیت‌های مالی و عدم نظارت در بازدیدهای دوره ای مؤثر، آزمایش‌های ایمنی، اصلاحات مورد نیاز در بخش موتورخانه و شبکه برق‌رسانی بود. میانگین وضعیت عدم نظافت اجزاء در این مراکز 61%، رسوب و خوردگی اتصالات 33%، زنگ زدگی 25% و بهم‌ریختگی و انباشتگی سیم و کابل 67% بود[MF3] .
نتیجه گیری
نتایج این بررسی نشان داد، عدم رعایت الزامات سیستم مدیریت نگهداری منجر به بروز آسیب‌ها و صدمات بر عملکرد دستگاه‌ها و هم‌چنین عدم افزایش ایمنی تجهیزات، طول عمر مفید فعالیت و زمان دسترسی به همراه کاهش خرابی‌ها و هزینه‌های تعمیرات می‌گردد.
کلمات کلیدی: نگهداری، ایمنی، شبکه
تاریخ دریافت: 30/07/1401
تاریخ پذیرش: 02/11/1401
1- مؤلف مسئول: دکترای مهندسی پزشکی ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
2- متخصص عفونی ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
3- دانشجوی دکترای مهندسی پزشکی ـ دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تهران مرکز ـ تهران ـ ایران
مراکز انتقال خون ایران (IBTO)
محمد فلاح تفتی1، غریب کریمی2، عبدالناصر آزادبخت3
چکیده
سابقه و هدف
سیستم مدیریت نگهداری پیشگیرانه، نقش مؤثری در پیشگیری نواقص به همراه افزایش ایمنی تجهیزات، کاربران و کاهش هزینه‌ها در روند فعالیت سیستم‌ها دارد. در این مطالعه، میزان بهره‌دهی این سیستم‌ها در 6 مرکز انتقال خون تهران، البرز، آمل، همدان[MF1] ، سمنان و قم طی ماه‌های اردیبهشت تا مهر سال 1400 بررسی شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مقطعی، وضعیت مربوط به عوامل مرتبط با اجزا، اتصالات و قطعات 35 سیستم موتورخانه، تهویه و دیزل ژنراتور فعال در6 مرکز انتقال خون از طریق چک لیست، مصاحبه و مشاهده چشمی بررسی شد [MF2] و اطلاعات به دست آمده، با استفاده از نرم افزار 25 SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
یافته‌ها
نتایج این مطالعه حاکی از عدم رعایت الزامات در سیستم مدیریت نگهداری ابزار و وسایل شبکه برق‌رسانی و تأسیسات 6 مرکز با سابقه بیش از10 سال به دلیل عدم وجود نیروهای با تجربه، محدودیت‌های مالی و عدم نظارت در بازدیدهای دوره ای مؤثر، آزمایش‌های ایمنی، اصلاحات مورد نیاز در بخش موتورخانه و شبکه برق‌رسانی بود. میانگین وضعیت عدم نظافت اجزاء در این مراکز 61%، رسوب و خوردگی اتصالات 33%، زنگ زدگی 25% و بهم‌ریختگی و انباشتگی سیم و کابل 67% بود[MF3] .
نتیجه گیری
نتایج این بررسی نشان داد، عدم رعایت الزامات سیستم مدیریت نگهداری منجر به بروز آسیب‌ها و صدمات بر عملکرد دستگاه‌ها و هم‌چنین عدم افزایش ایمنی تجهیزات، طول عمر مفید فعالیت و زمان دسترسی به همراه کاهش خرابی‌ها و هزینه‌های تعمیرات می‌گردد.
کلمات کلیدی: نگهداری، ایمنی، شبکه
تاریخ دریافت: 30/07/1401
تاریخ پذیرش: 02/11/1401
1- مؤلف مسئول: دکترای مهندسی پزشکی ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
2- متخصص عفونی ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
3- دانشجوی دکترای مهندسی پزشکی ـ دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تهران مرکز ـ تهران ـ ایران
مقدمه
عملکرد ایمن سیستم‌های سرمایشی، گرمایشی، شبکه برق‌رسانی و غیره در مراکز درمانی، یک ضرورت است و کیفیت عملکرد آنها نقش به سزایی در نتیجه فعالیت‌ها، آسایش کاربران و امنیت سیستم‌ها همراه با کاهش هزینه‌های تعمیرات دارد. هر گونه غفلت در ارزیابی دوره‌ای عملکرد آنها می‌تواند در برگیرنده صدمات مخرب بر فرآیند فعالیت‌ها باشد. به همین دلیل استقرار یک سیستم نگهداری پیشگیرانه به عنوان روشی بسیار مؤثر در جهت تضمین مستمر افزایش دقت، صحت، سرعت، بازدهی، طول عمر، استمرار فعالیت، دسترسی دائم به تجهیزات به همراه کاهش هزینه‌ها، عدم اختلال در فعالیت‌ها، از رده خارج شدن آنها، تعمیرات و غیره است تا از این طریق زمینه‌ساز عملکرد صحیح و بی‌خطر اجزای موتورخانه نظیر سیستم حرارتی یا همان دیگ بخارها، مولدها برای گرم کردن آب مصرفی، گرم کردن واحدهای ساختمان مانند رادیاتورها، فن کوئل‌ها و هواسازها، لوله‌ها برای انتقال گرمای سیال به مبدل‌های حرارتی و بازگرداندن گرما به درون مولدهای حرارتی، چیلر یا خنک‌کننده، سیرکولاتور، سختی‌گیر آب، دیگ‌ها، مشعل‌ها و غیره گردد(1). برحسب توصیه اداره استاندارد، معاینه فنی موتورخانه‌ها به صورت دوره‌ای منجر به کاهش مصرف انرژی، انتشار آلاینده‌ها در هوا و غیره خواهد شد(2). ضمن این که تعمیر و نگهداری تجهیزات موتورخانه به صورت دوره‌ای و در فواصل منظم یا هر شش ماه یک‌بار می‌تواند از بروز هر نوع خسارت و هزینه‌های اضافی تعمیر یا تعویض قطعات موتورخانه با استفاده از نیروهای توانمند در رشته‌های برق صنعتی ـ الکترونیک ـ مکانیک ـ عمران ـ جوشکاری ـ فناوری اطلاعات و تجهیزات پزشکی جلوگیری کند(3). نظارت و پشتیبانی‌های دوره‌ای مستمر به وسیله نیروهای آموزش‌دیده باعث می‌شود تا ضمن ممانعت از بروز هر گونه آسیب جدی به اجزای موتورخانه و در نتیجه کاهش راندمان فعالیت آنها، از وقوع حوادث و انواع آسیب‌ها در اثر مشکلاتی نظیر زنگ‌زدگی، سـوراخ شدگـی، نشتـی، جـرم، رسوب‌گیری و جدا شدن اتصالات، لوله‌ها، شیرها، فلکه‌ها و غیره جلوگیری شود(4). طبق نتایج گزارش مطالعه‌های به عمل آمده، استقرار سیستم نگهداری در یک شرایط ایده‌آل می‌تواند دسترسی قطعی به موارد زیر را نیز فراهم آورد(8-5):
1- تأمین شرایط مطلوب در تأمین سرمایش و گرمایش ساختمان
2- پشتیبانی مؤثر از فرآیند فعالیت تجهیزات مرتبط با موتورخانه
3- مدیریت اقدامات تعمیر واصلاح تجهیزات در فرآیندها
4- مدیریت بازرسی‌های دوره‌ای با هدف کاهش هزینه‌ها
5- انجام آزمایش‌های دوره‌ای سیستم‌های هشدار دهنده اعلام حریق
6- ثبت و نگهداری گزارش بازدیدها و کنترل‌های انجام شده به طور منظم از قبیل فشار آب
7- مدیریت سیستم‌های حفاظت و ایمنی فرآیندها
8- نظارت مستمر بر کیفیت عملکرد و دقت دستگاه‌ها، نوع و میزان خرابی‌ها، طول دوره تعمیر و هزینه‌ها، میزان و کیفیت گارانتی‌ها، سیستم‌های ایمنی و حفاظتی و غیره
ژنراتورهای برق اضطراری در شبکه برق‌رسانی مراکز درمانی و خدمات درمانی یک ابزار ضروری است که بایستی در یک محل کاملاً ایمن، مسقف، مجزا با دیوار عایق استقرار یابد تا در اثر نشت سوخت هیچ نوع خطر آتش‌سوزی وجود نداشته باشد. در این مطالعه با توجه به استقرار سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات در مراکز انتقال خون، وضعیت عملکرد سیستم نگهداری تجهیزات با هدف بررسی شرایط فعالیت اجزای مختلف سیستم سرمایشی و گرمایشی، موتورخانه‌ها و سیستم برق اضطراری، شرایط نگهداری و نظافت تجهیزات، میزان کنترل و ایمنی آنها و غیره از طریق چک لیست‌های طراحی شده، کنترل چشمی اجزا، مصاحبه حضوری و مستندات موجود در 6 مرکز فعال انتقال خون طی سال 1400 انجام گرفت تا با آگاهی از وضعیت این سیستـم،
گامی مؤثر در جهت بررسی شرایط فیزیکی و ایمنی تجهیزات در دیگر مراکز انتقال خون به عمل آید.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی- مقطعی با استفاده از چک لیست‌های تهیه شده برای هر بخش، از طریق مشاهده چشمی و مصاحبه حضوری با 3 مسئول مهندسی پزشکی، 7 تکنسین فنی، 6 مدیر مرکز و 2 پیمانکار خدمات پشتیبانی از اردیبهشت تا مهرماه سال 1400، کلیه شرایط فیزیکی، محیطی، کیفیتی و ایمنی مربوط به اجزای دیگ بخارها[MF4] ، مولدها برای گرم کردن آب مصرفی، گرم کردن واحدهای ساختمان مانند رادیاتورها ، فن کوئل‌ها و هواسازها، لوله‌ها و اتصالات انتقال گرمای سیال به مبدل‌های حرارتی و بازگرداندن گرما به درون مولدهای حرارتی، چیلر یا خنک‌کننده، سیرکولاتور، سختی‌گیر آب، دیگ‌ها و مشعل‌های متصل به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی فعال و هم‌چنین فرآیند فعالیت و نگهداری سیستم برق اضطراری براساس استانداردها و دستورالعمل‌ها در 6 مرکز انتقال خون تهران، کرج، سمنان، آمل، قم و همدان مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار 25 SPSS مورد ارزیابی آماری قرار گرفت[MF5] و نتایج داده‌ها به صورت درصــد[MF6]
بیان شد.
یافته‌ها
در این مطالعه با بررسی شرایط فیزیکی اجزا و اتصالات سیستم سرمایشی و گرمایشی، موتورخانه‌ها و سیستم برق اضطراری 6 مرکز استانی انتقال خون به صورت چشمی نشان داد که[MF7] استقرار سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات در این مراکز به دلیل عدم وجود نیروهای آموزش دیده و با تجربه، محدودیت‌های مالی و هم‌چنین عدم به کارگیری پیمانکاران با سابقه و با تجربه به خوبی نتوانسته است در تأمین خدمات مورد نیاز این سیستم‌ها مطابق استاندارها و دستورالعمل‌های تدوین شده مؤثر باشد. به طوری که با بررسی به عمل آمده مشاهده شد تعداد زیادی از ابزار و وسایل مرتبط با سیستم‌ها نظیر لوله‌ها، اتصالات، فلکه‌ها و غیره به دلیل عدم نظافت مؤثر دارای انباشتگی گرد و خاک، جرم‌گرفتگی، رسوب و نمک زدایی و غیره هستند (شکل 1)[MF8] . بدین ترتیب که برحسب اطلاعات نشان داده شده در نمودار 1، میانگین این وضعیت در 6 مرکز مورد مطالعه 61% بود که بیشتریــن عدم پی‌گیری بازدید دوره‌ای و نظافت اجزاء موتورخانه به ترتیب متعلق به مراکز آمل، سمنان و کرج می‌باشد.[MF9]
به همین ترتیب با بررسی چشمی و حضوری که از این 6 پایگاه به عمل آمد، مشخص شد که وضعیت محیطی فضای متعلق به موتورخانه این مراکز از لحاظ گردش هوا، کنترل دمای محیط، نظافت، انباشتگی وسایل اضافی، چینش ابزار و اتصالات متعلق به سیستم موتورخانه، صداهای بعضاً مزاحم ناشی از فعالیت سیستم‌ها، عدم نشانه‌گذاری شیرها، فلکه‌ها، نشانگرها و غیره در شرایط مناسب نیست[MF10] . این شرایط در مراکز البرز، همدان و آمل به دلیل قدیمی بودن سیستم موتورخانه و اجزای آنها چشمگیرتر بود. در همین راستا وضعیت کیفی اجزای موتورخانه‌ها در بعضی از مراکز نیز به دلیل عدم وجود نیروی کارآمد و با تجربه در شرایط امن و مناسبی نبود.
به عنوان مثال در پایگـاه آمـل، سیستـم بـرودتی فاقد پوشش یا گارد حفاظتی، سیم‌ها و اتصالات جریان برق متصل به سیستم بدون عایق و حفاظ لازم و لوله تبرید بدون پوشش کافی بود. همین وضعیت در دیگر مراکز نظیر البرز نیز قابل مشاهده بود. [MF11]
با بررسی وضعیت ایمنی متعلق به اجزای سیستم‌های حرارتی و برودتی سیستم موتورخانه، مشاهده شد که مراکز مختلف به ویژه پایگاه‌های آمل و البرز به دلایل عدم برخورداری از نیروی فنی، همدان به دلیل عدم وجود نیروی با تجربه و پایگاه سمنان به دلیل عدم نظارت لازم و کافی بر فعالیت نیروی قراردادی، اتصالات، لوله‌هـا و سیستم‌های حرارتی، برودتی، پمپاژ و غیـــره در شرایط مناسبی نیستند. زیرا که هیچ مسئولی در امر بازدیدهای دوره‌ای برای نظافت لوله‌ها و اتصالات، رفع زنگ زدگی‌ها، رسوب‌ها و خوردگی‌های مربوط به آنها نظارتی ندارد[MF12] .
طبق همین بررسی مشخص شد به عنوان مثال در همه پایگاه‌های مورد بررسی به جز تهران، به دلیل عدم وجود فضای آزاد کافی در اطراف تجهیزات موتورخانه و هم‌چنین بین اتصالات و وسایل جانبی پمپ‌ها و دیگر اتصالات، عدم آگاهی و شناخت کافی نیروهای فنی تأسیسات در نحوه نظافت و رسوب‌گیری و جرم‌گیری دوره‌ای منجر به ایجاد خوردگی، انباشتگی جرم و رسوب در بین اتصالات، لوله‌ها، فلکه‌ها و غیره شده است(شکل 2)[MF13] .
به طوری که میانگین موارد مشاهده شده این وضعیت در مراکز مورد مطالعه 33% بود(نمودار 2). مرکز آمل به دلیل عدم حضور نیروی فنی و قدیمی بودن تأسیسات پایگاه از وضعیت مناسبی نسبت به دیگر مراکز برخوردار نبود. به طوری که میزان این وضعیت با بیشترین مقدار متعلق به پایگاه آمل با 47% و کمترین مقدار متعلق به پایگاه تهران با 14% بود.
با بررسی وضعیت ایمنی متعلق به اجزای سیستم‌های حرارتی و برودتی سیستم موتورخانه، مشاهده شد که مراکز مختلف به ویژه پایگاه‌های آمل و البرز به دلایل عدم برخورداری از نیروی فنی، همدان به دلیل عدم وجود نیروی با تجربه و پایگاه سمنان به دلیل عدم نظارت لازم و کافی بر فعالیت نیروی قراردادی، اتصالات، لوله‌هـا و سیستم‌های حرارتی، برودتی، پمپاژ و غیـــره در شرایط مناسبی نیستند. زیرا که هیچ مسئولی در امر بازدیدهای دوره‌ای برای نظافت لوله‌ها و اتصالات، رفع زنگ زدگی‌ها، رسوب‌ها و خوردگی‌های مربوط به آنها نظارتی ندارد[MF12] .
طبق همین بررسی مشخص شد به عنوان مثال در همه پایگاه‌های مورد بررسی به جز تهران، به دلیل عدم وجود فضای آزاد کافی در اطراف تجهیزات موتورخانه و هم‌چنین بین اتصالات و وسایل جانبی پمپ‌ها و دیگر اتصالات، عدم آگاهی و شناخت کافی نیروهای فنی تأسیسات در نحوه نظافت و رسوب‌گیری و جرم‌گیری دوره‌ای منجر به ایجاد خوردگی، انباشتگی جرم و رسوب در بین اتصالات، لوله‌ها، فلکه‌ها و غیره شده است(شکل 2)[MF13] .
به طوری که میانگین موارد مشاهده شده این وضعیت در مراکز مورد مطالعه 33% بود(نمودار 2). مرکز آمل به دلیل عدم حضور نیروی فنی و قدیمی بودن تأسیسات پایگاه از وضعیت مناسبی نسبت به دیگر مراکز برخوردار نبود. به طوری که میزان این وضعیت با بیشترین مقدار متعلق به پایگاه آمل با 47% و کمترین مقدار متعلق به پایگاه تهران با 14% بود.
در بررسی میزان زنگ‌زدگی اجزا مربوط به سیستم موتورخانه، مشخص شد[MF14] که وضعیت لوله‌ها و اتصالات و دیگر اجزای مربوط به این سیستم در بعضی از این پایگاهها در شرایط مناسبی نیستند(شکل 3). به طوری که میانگین زنگ زدگی اجزای مختلف موتورخانه در این پایگاهها به میزان 25% بود و بیشترین زنگ‌زدگی به ترتیب متعلق به مراکز آمل، سمنان و کرج گزارش شد(نمودار 3).
بر اساس همین اطلاعات در مشاهدات حضوری، وضعیت میزان سولفاته شدن اجزای مختلف موتورخانه نیز قابل چشم‌پوشی نبود. زیرا که در این بررسی مشخص شد هیج برنامه بازدید دوره‌ای برای نظافت و رسوب‌گیری، جرم‌گیری لوله‌ها، اتصالات، فلکه‌ها و غیره پیش‌بینی نشده است.[MF15] براساس همین اطلاعات مراکز کرج، آمل، سمنان و همدان به
ترتیب دارای بیشترین ضربه دیدگی مطابق این شرایط هستند.
در این بررسی هم‌چنین مشخص شد که ژنراتورهای برق
اضطراری این پایگاهها دارای هیچ چک لیست مشخص یا مستنداتی مبنی بر انجام آزمایش هفته‌ای و دوره‌ای، بازدید فیلترهای هوا و روغن، تعویض روغن، بازدید مخزن سوخت، بازدید میزان آب، وضعیت سیستم ارتینگ و نظافت کلی نبودند. ژنراتورها علی‌رغم این که در بعضی از پایگاهها نظیر همدان فرسوده بودند، مستنداتی از لحاظ تناسب توان آنها با تجهیزات ضروری این مراکز در شرایط بحرانی و قطعی برق وجود نداشت. در این بررسی مشاهده شد با وجود الزام اتـصـال سـیـستـم ارتـینـگ[MF16] به ژنــراتـورهـا، این اتــصال در این مراکز به جز پایگاه تهران وجود ندارد یا تاکنون چک نشده است. با بررسی تابلو برق مربوط به بخش موتورخانه و تأسیسات این مراکز مشخص شد که 67% این تابلوها دارای به هم ریختگی و انباشتگی سیم و کابل و در نتیجه عدم ایمنی کافی در اثر هر نوع جرقه احتمالی ناشی از فشار بار کاری و غیره می‌باشند(شکل‌های 4 و 5).
ترتیب دارای بیشترین ضربه دیدگی مطابق این شرایط هستند.
در این بررسی هم‌چنین مشخص شد که ژنراتورهای برق
اضطراری این پایگاهها دارای هیچ چک لیست مشخص یا مستنداتی مبنی بر انجام آزمایش هفته‌ای و دوره‌ای، بازدید فیلترهای هوا و روغن، تعویض روغن، بازدید مخزن سوخت، بازدید میزان آب، وضعیت سیستم ارتینگ و نظافت کلی نبودند. ژنراتورها علی‌رغم این که در بعضی از پایگاهها نظیر همدان فرسوده بودند، مستنداتی از لحاظ تناسب توان آنها با تجهیزات ضروری این مراکز در شرایط بحرانی و قطعی برق وجود نداشت. در این بررسی مشاهده شد با وجود الزام اتـصـال سـیـستـم ارتـینـگ[MF16] به ژنــراتـورهـا، این اتــصال در این مراکز به جز پایگاه تهران وجود ندارد یا تاکنون چک نشده است. با بررسی تابلو برق مربوط به بخش موتورخانه و تأسیسات این مراکز مشخص شد که 67% این تابلوها دارای به هم ریختگی و انباشتگی سیم و کابل و در نتیجه عدم ایمنی کافی در اثر هر نوع جرقه احتمالی ناشی از فشار بار کاری و غیره می‌باشند(شکل‌های 4 و 5).
به طوری که به عنوان مثال کیفیت اجزای سیستم برق‌رسانی نظیر سیم‌ها، کابل‌ها، پریزها، محتویات تابلوهای اصلی و فرعی و غیره به دلیل کهولت و فرسودگی در شرایط مناسبی نبود. این شرایط برای سیستم شبکه برق‌رسانی و عدم سیستم ارتینگ در پایگاه‌های کرج 100% ، آمل60% و همدان به میزان حداقل 33% بود. درپایگاه کرج هیچ چاه ارتی وجود نداشت و پایگاه‌های همدان و آمل از وجود یک سیستم ارتینگ مطمئن برخوردار نبودند(نمودار 4).
بحث
نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان داد، کیفیت و شرایط فیزیکی بسیاری از اجزا، اتصالات و سیستم‌های فعال در فرآیند فعالیت موتورخانه‌های 6 مرکز به دلیل عدم وجود نیروهای فنی در بعضی از این پایگاهها، عدم ارائه آموزش‌های لازم و کافی به نیروهای فنی موجود، عدم نظارت مؤثر و مستمر بر سیستم تأسیسات، عدم رعایت بازدیدهای دوره‌ای برای ارزیابی عملکرد و ایمنی آنها، عدم دسترسی به دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط، عدم به کارگیری شرکت‌های پیمانکار با تجربه، عدم تأکید به آزمایش دوره‌ای شبکه ایمنی تأسیسات و تجهیزات پایگاهها از طریـق دستـورالعمل‌هـای اجـرایی استانـدارد(SOPها) یا
فعالیت‌های روزمره استاندارد در یک گروه کاری[MF17] ، عدم در اختیار داشتن ابزار و تجهیزات آزمایش شبکه ایمنی به وسیله نیروهای فنی- مهندسی این پایگاهها، در اختیار گذاشتن سرپرستی و مسئولیت بخش تجهیزات و تأسیسات به افراد ناآشنا به فرآیند شبکه برق‌رسانی و سیستم ایمنی[MF18] باعث شده تا تمهیدات و پی‌گیری‌های لازم و ضروری در اصلاح روش‌ها، آزمایش ارتینگ عوامل سیستم ایمنی تجهیزات و تأسیسات، تدوین دستورالعمل‌های مرتبط، کارآیی نیروهای فنی مهندسی در روند بازدیدهای دوره‌ای، آموزش کاربران در رعایت الزامات توصیه شده برای ایمنی و حفاظت تجهیزات پزشکی در استاندارد IEC60601-1[MF19] درحین بهره‌برداری و غیره سلب گردد و تضمینی در ایمنی سیستم شبکه برق‌رسانی، جلوگیری از بروز نواقص، صدمات و خطرات در سیستم تأسیسات مطابق اطلاعات به دست آمده وجود نداشته باشد(9).
به طوری که طبق اطلاعات به دست آمده از این مطالعه مشخص شد در اثر عدم توان و تجربه کافی نیروهای فنی مهندسی موجود، شرایط فیزیکی، کیفیتی و ایمنی آنها در وضعیت مناسبی نیست. تا جایی که این امر باعث شده تا 68% تجهیزات موتورخانه و تأسیسات، 59% پمپ آب گرم، 61% شیرآلات آب گرم و 38% رسوب‌گیرها و غیره به دلیل عدم استقرار مؤثر سیستم مدیریت نگهداری دوره‌ای منظم به منظور بازدید، نظافت، رسوب‌گیری و تأمین ایمنی به ویژه در پایگاه‌های آمل، سمنان، کرج و همدان درگیر عوارضی نظیر زنگ‌زدگی، فرسودگی، انباشتگی رسوب، تجمع جرم، پیدایش نشتی، عدم ایمنی و غیره باشند[MF20] .
در حالی که چنانچه سیستم مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی به خوبی رعایت و برنامه‌های آن به طور مستمر انجام شود، می‌تواند در نوع عملکرد، میزان دقت و صحت ابزار و دستگاه‌ها، اطمینان در ایمنی و حفاظت آنها، افزایش طول عمر و کاهش هزینه‌های تعمیر و جایگزینی آنها و غیره نقش تعیین‌کننده داشته باشد(12-10).
به طوری که در همین راستا توصیه شده، عمر مفید سیستم موتورخانه زمانی افزایش می‌یابد که، تعمیر و نگهداری موتورخانه و بازدیدهای دوره‌ای آن به وسیله افراد با تجربه و آموزش دیده انجام گیرد و هرگونه تأخیر در نظافت و کنترل شیرها، درپوش‌ها، فلکه‌ها، اتصالات بین پمپ و خطوط، لوله‌ها، عایق لوله‌ها و هم‌چنین رسوب‌زدایی در سیستم گرمایش و غیره طبق یک جدول زمان‌بندی شده می‌تواند منجر به تولید زنگ‌زدگی، انباشتگی جرم و رسوب و آسیب دیدن اجزا و قطعات در سیستم فعالیت بخش‌های مختلف موتورخانه گردد(15-13).
نتیجه‌گیری
نتایج به دست آمده در این بررسی نشان داد که استقرار سیستم نگهداری پیشگیرانه به عنوان بهترین و مؤثرترین روش در افزایش ایمنی کاربران و تجهیزات به همراه کاهش خطرات، خرابی‌ها، بروز اختلال در فعالیت دستگاه‌ها، هزینه‌های تعمیر و جایگزینی و هم‌چنین افزایش طول عمر مفید دستگاه‌ها است. اما در این بررسی مشخص شد که عدم وجود نیروهای آموزش دیده و کار آزموده به همراه عدم نظارت مؤثر و مستمر بر روش و برنامه بازدیدهای دوره‌ای از سیستم‌ها و فرآیندهای فعال در بخش تأسیسات نتوانسته نتایج قابل قبولی را در کاهش آسیب‌ها، صدمات و افزایش بهره‌دهی مؤثر آنها بر جای گذارد.
تشکر و قدردانی
این مقاله با کد اخلاق IR.TMI.REC.1397.038 از مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون مجوز چاپ گرفته است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
