نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله: اهدا خون انتشار: 1401/1/10
متن کامل: (1887 مشاهده)
شناسایی و ارزیابی ریسک در فرآیند اهدای خون در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز با روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا سیلان محمدی1، محمد سعید کریمیان2، صلاح‌الدین خداکریمی3، سروه باباحاجیانی1، امیر پورعلی4، سیوان وفایی4 چکیده سابقه و هدف ریسک، ترکیبی از احتمال وقوع یک حادثه و شدت عواقب آن در صورت وقوع آن حادثه می‌باشد. هدف از این پژوهش، شناسایی و ارزیابی ریسک در فرآیند اهدای خون در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز با روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا بود. مواد و روش‌ها این مطالعه از نوع توصیفی- کاربردی بود که در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز در سال 1399 انجام گردید. پژوهشگر با استفاده از کاربرگ‌های تحلیل حالات و اثرات خطا، داده‌ها را گردآوری و تجزیه و تحلیل نمود. سپس عدد اولویت ریسک از حاصل ضرب سه شاخص شدت خطا، میزان احتمال وقوع خطا و قابلیت کشف خطا به دست آمد و بر مبنای آن خطاها اولویتبندی گردید. یافته‌ها در نهایت 30 زیر فرآیند، مورد شناسایی قرار گرفت که 20 زیر فرآیند با ریسک قابل قبول و10 زیرفرآیند با ریسک غیر قابل قبول شناسایی شدند. بیشترین میزان ریسک شناسایی شده مربوط به عدمتوجهبهنکاتایمنیتوسط اهداکنندهقبلو بعد از اهدای خون با عدد اولویت ریسک به میزان 168 و کمترین آن مربوط به آلارم نزدن دستگاه شیکر به هنگام قطع فرآیند اهدای خون با عدد اولویت ریسک به میزان ۴۸ بود. نتیجه گیری بسیاری از خطاهای شناسایی شده به وسیله آموزش، تهیه تجهیزات به روز و تغییر در رویه و روش‌های کاری کاهش پیدا کرده یا حذف خواهند شد. کلمات کلیدی:ریسک، ارزیابی ریسک، اهداکنندگان خون، اهدای خون تاریخ دریافت: 02/06/1400 تاریخ پذیرش: 01/10/1400
1- کارشناس ارشد میکروبیولوژی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون استان کردستان ـ سنندج ـ ایران
2- پزشک عمومی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون کردستان ـ سنندج ـ ایران 3- مؤلف مسئول: کارشناس ارشد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون استان کردستان ـ سنندج ـ ایران ـ کد پستی: 6681167989
4- کارشناس آزمایشگاه ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون استان کردستان ـ سنندج ـ ایران
مقدمه دوری از خطر و نیاز به امنیت، در طول تاریخ همیشه همراه انسان بوده است. علی‌رغم تمام موفقیت‌ها در دستیابی به سیستم‌های امنیتی، بشر به طور کامل قادر به جلوگیری از حوادث نیست. از سوی دیگر، پیشرفت فناوری، زندگی انسان را با سیستم‌های با خطر بالا گره زده است. به همین منظور ارزیابی خطر روشی لازم‌‌الاجرا برای کاهش عوامل خطر است(1). ریسک، ترکیبی از احتمال وقوع یک حادثه و شدت عواقب(زیان) در صورت وقوع آن حادثه می‌باشد. ارزیابی ریسک، فرآیندی سیستماتیک برای جمع‌آوری اطلاعات و ارزیابی احتمال و پیامدهای قرار گرفتن در معرض یا انتشار خطرات جهت کاهش خطر به یک ریسک قابل قبول است(2). این ارزیابی نقش حیاتی در کاهش ریسک پروژه و دستیابی به توسعه پایدار دارد و می‌تواند تصمیمات مناسبی را در زمانی که ما با انتخاب‌هایی در بین اقدامات مختلف روبرو هستیم، ارائه دهد(3). مدیران به دلیل عدم وجود اطمینان در محیط برون سازمانی و شدت رقابت سازمانها با چالشهای متعددی مواجه‌اند. برای مدیریت مؤثر این چالشها، رویکردهای نوین مدیریتی توصیه شده است(4). تحولات عمده در محیط کسب و کار مانند جهانی شدن و سرعت بالای تغییرات در فناوری باعث افزایش رقابت و دشواری مدیریت در سازمانها گردیده است که در محیط‌های پیچیده، سازمانها نیازمند مدیرانی هستند که این پیچیدگی‌های ذاتی را در زمان تصمیم‌گیری‌های مهم‌شان لحاظ و تفکیک کنند. مدیریت مؤثر ریسک که بر مبنای اصول مفهومی معتبر قرار دارد، بخش مهمی از این فرآیند تصمیم‌گیری را تشکیل می‌دهد. می‌توان گفت که مدیریت ریسک، فرآیند شناسایی، ارزیابی و انجام اقدامات کنترلی و اصلاح ریسکهای اتفاقی بالقوه‌ای است که مشخصاً پیامدهای آن خسارت یا عدم تغییر در وضع موجود می‌باشد(5). شورای اعتبار بخشی مؤسسات بهداشتی ـ درمانی در استاندارد EC1015 سازمانها را ملزم به مدیریت ریسک نموده است و به منظور بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتـی درمانی، به بررسی فعالیت سازمانها در جلوگیری از حوادث و سوانح ناخواسته در فرآیند اعتبار بخشی می‌پردازد(6). یکی از سازمان‌هایی که ارتباط تنگاتنگی با مؤسسات بهداشتی و درمانی خصوصاً بیمارستان‌ها دارد، سازمان انتقال خون است که هدف اصلی آن تأمین خون سالم و کافی برای بیماران می‌باشد. مراکز انتقال خون یکی از بخش‌های اساسی از سیستم مراقبت های بهداشتی و درمانی هستند و افرادی که خون خود را اهدا می‌کنند، سهم عمده‌ای در نجات زندگی و بهبود سلامت بیماران دارند(8، 7). از آن جا که تقاضا برای خون کامل به دلیل افزایش امید به زندگی، تصادفات، کم خونی شدید، سرطان، بیماری‌های مزمن، عوارض مرتبط با بارداری و پیشرفت‌های تکنولوژیکی در سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی که نیاز به انتقال خون دارند، در حال افزایش است و هم‌زمان فعالیتهای سازمان در حال گسترش و رشد فزاینده جمعیت داوطلبان اهدای خون وجود دارد، با شناسایی عوامل بیماریزای منتقله از طریق خون مانند ویروسهای عامل هپاتیت B (HBV)، هپاتیت C (HCV) یا ایدز(HIV)، ارتقای سلامت فرآوردههای خونی، جایگاه خاصی را در فعالیتهای کنترل کیفی سازمان به خود اختصاص داده است(14-9). تفکر بر مبنای ریسک برای دستیابی به یک سیستم مدیریت کیفیت اثربخش، دستیابی به نتایج بهبود یافتـه و پیشگیری از اثرات منفی، ضروری است. تمامی این اقدامات جهت جلوگیری یا کاهش احتمال وقوع و شدت ریسکهای مؤثر بر کیفیت بوده که در نهایت اقدامات مربوط به شناسایی و ارزیابی ریسک، موجب افزایش سلامت، کیفیت و هویت خون و فرآوردههای آن، سلامت اهداکننده و گیرنده خون و نیز کارکنان می‌شود(15). جستجوی گسترده منابع توسط پژوهشگر نشان داد که پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه ارزیابی ریسک فرآیند اهدای خون در مراکز اهدای خون در داخل یا خارج کشور صورت نگرفته است، اما مشاهدات پژوهشگر و اظهارات مسئولین و کارمندان اداره کل انتقال خون استان کردستان و مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز، حاکی از آن است که این خطاها از نظر کمیت و عواقب آن‌ها قابل توجه است. بنابراین پژوهشگر بر آن شد که در این مطالعه از روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا با هدف شناسایی و ارزیابی ریسک فرآیند اهدای خون از لحظه پذیرش اهداکننده در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز تا ارسال کیسه‌ها و نمونه‌های خون به واحد فرآورده و آزمایشگاه اداره کل انتقال خون استان کردستان و اقدامات پیشنهادی به منظور بهبود این فرآیند استفاده نماید. مواد و روش‌ها این مطالعه از نظر هدف توصیفی- تحلیلی و از نظر نتایج کاربردی است که به صورت مقطعی و با بهـره‌گیـری از روش مشاهده مستقیم، مصاحبه با افراد مسئول و صاحبان فرآیند و مطالعه کتب و مقالات علمی انجام گردید. محیط مورد مطالعه مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز و زمان مطالعه سال 1399 بود. جهـت شناسایی و ارزیابـی ریسک، روش‌هـای مختلفـی وجـود دارد، کـه برخـی از روش‌هـای متـداول آن عبـارت اسـت از: تجزیـه و تحلیل حالات خطا و اثرات ناشی از آن(FMEA : Failure Mode and Effects Analysis)، تجزیـه و تحلیل حالات بحرانی خطا و اثرات ناشی از آن(FMECA : Failure Mode and Effects Criticality Analysis)، تجزیه و تحلیل حالات خطا در مراقبت‌های سلامت و اثرات ناشی از آن (HFMEA: Health Failure Mode and Effect Analysis) و تجزیه و تحلیـل درختی خطرات(FTA : Fault Tree Analysis) (16). تجزیـه و تحلیل حالات خطا و اثرات ناشی از آن((FMEAتکنیکی بسیار مؤثر بـرای ردیابـی و کاهش خطاسـت کـه اولین بار در صنعـت هوافضا ایالات متحده در سال 1960 معرفی شد(18، 17). این تکنیک روشی منظم، پیشگیرانه و آینده‌نگـر بـر پایه کار تیمی است که در تعریف، شناسایی، ارزیابی، پیشگیری، حذف یا کنترل حالات، علل و اثرات خطاهـای ممکـن در یـک سیستم، فرآیند، طرح یا خدمت، پـیش از آن که محصول یا خدمت نهایی به دست مشتری برسد به کار گرفته می‌شود که لازمه آن پیشگویی خطاها و چگونگی جلوگیری از آن‌ها می‌باشد(20، 19). این پیشگویی با استفاده از افراد حرفه‌ای و با تجربه که دانـش کافی در مـورد فرآینـدها و خـدمات دارنـد، انجـام مـی‌شـود. بنابراین انتخاب این تیم و نحوه برنامه‌ریـزی و اجـرای FMEA بسیار اهمیت دارد (22، 21). به دلیل ماهیت تخصصی بودن این پژوهش، تیمی از کارکنان اداره کل انتقال خون استان کردستان که شامل کارشناس تضمین کیفیت، مسئول بخش اهداکنندگان، مسئول آموزش و پژوهش، رابط تضمین کیفیت مرکز و سرپرست مرکز بود، تشکیل شد. روش کار بدین صورت بود که ابتدا دانش مورد نیاز برای انجام این پژوهش از طریق بررسی و مطالعه مرتبط با موضوع و مشاوره با اساتید صاحب نظر در این زمینه توسط پژوهشگر کسب گردید. سپس در خصوص نحوه استفاده از تکنیک FMEA ، اصول کار تیمی و روش بارش افکار، آموزش‌های لازم به اعضاء تیم داده شد. در ادامه هماهنگی‌های لازم با اعضا جهت برگزاری جلسات، توسط پژوهشگر انجام شد و خطرات و خطاهای مربوط در فرآیندهای مربوط به اهدای خون در کاربرگ FMEA وارد گردید. مراحل روش FMEA به شرح زیر می‌باشد: ۱ـ مطالعه فرآیند: در این مرحله پس از انتخاب اعضاء تـیم بــا برگــزاری جلســات و مشاهده مستقیم فرآیندهای کاری، دستورالعمل‌ها و روش عملکردی استاندارد(SOP : Standard Operating Procedure) موجود در سازمان، همه فرآینـدهای اصلی که شامل پذیرش، معاینه و انتخاب اهداکنندگان، خونگیری، ارسال و زیر فرآیندهای مرتبط با اهدای خون بودند، بـه ترتیب زیر شناسایی و فهرست شدند. الف- فرآیند پذیرش که شامل زیرفرآیندهای:
دریافتکارتملیازاهداکنندهواحرازهویتشخص
وروداطلاعاتاهداکنندهدرنرمافزار فنـی انتقـال
خون از روی اطلاعات مدارک شناسایی و عکس گرفتن از اهداکننده
تحویل کارت ملی و برچسب اهدا به اهداکننده
ب- فـرآیند معاینـه و انتخـاب اهـداکنندگان کـه شامـــل زیر فرآیندهای:
تحویلکارتملیوبرچسبپذیرش به پزشک
سؤالازاهداکنندهوثبتدر نرم‌افزار فنی انتقال خون توسط پزشک
انتقال لوله‌های نمونه به یخچال نگهداری لوله‌های آزمایشگاه
ارسال کیسه خون و لوله‌های نمونه از بخش اهداکنندگان به واحـد فرآورده و واحد آزمایشگاه
۲ـ تحلیل خطا: در این مرحله کلیه حالات خطای مربوط به فعالیت‌ها، اثرات و علل آن‌ها از طریق بحث گروهی، دستورالعمل‌ها و روش عملکردی استاندارد(SOP) موجود در سازمان شناسـایی و حالات خطا ارزیابی گردید. اطلاعـات کسـب شـده در ایـن مرحله اهمیت فراوانی در اولویتبندی و تحلیل خطاهـا دارد. ارزیابی حالات خطا در این مرحله به این ترتیب است که بـرای هر حالت خطا سه شاخص شدت خطا: severity(S)، میزان احتمال وقوع خطا: (O) Occurrenceو قابلیت کشف خطا :Detection (D) توسـط اعضـای تـیم اختصـاص داده شد. شاخص S به معنای شدت اثـر خطـایی کـه رخ می‌دهد، O به معنای میزان و یا فاصله زمانی وقوع خطا و D بـه معنای احتمال کشف خطا قبل از وقوع آن می‌باشد. در پایـان این مرحله عدد اولویت ریسک(RPN : Risk Priority Number) برای هـر حالـت خطـا محاسبه شد کـه حاصـل ضـرب سـه شـاخص O ، Sو D در یکدیگر است (جدول 1). 3- برنامه‌ریزی: پس از تعیین عدد اولویت ریسک برای هر یک از حالات خطا، ریسکهای قابل قبول و غیر قابل قبول در این مرحله شناسایی شدند و در نهایت اعضای تیم با تحلیل علل این خطاهـا، پیشـنهادات اصـلاحی خود را برای کاهش یا حذف خطاها ارائه دادند(24، 23).
یافته‌ها پـس از بـررسی‌های انجـام شـده توسط پژوهشگران از طریق مشاهده و مطالعه کاربرگ‌های تکمیل شده، داده‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و فرآینـدهای اصلی که شامل پذیرش، معاینه و انتخاب اهداکنندگان، خونگیری و ارسال کیسه‌های خون و لوله‌های نمونه بود شناسایی گردید. سپس تعداد 30 زیر فرآیند مورد شناسایی قرار گرفت که عدد اولویت ریسک(RPN) هر یک از آن‌ها از حاصـل ضـرب سـه شاخــص شدت خطا : severity(S)، میزان احتمال وقوع خطا : (O) Occurrenceو قابلیت کشف خطا:Detection (D)به دست آمد. پس از بررسی بر روی 30 زیرفرآیند مربوط به اهدای خون با تشکیل جلسه‌ای با اعضاء تیم و طبق نظر آن‌ها با تعیین سطح اطمینان 90% و در نظر گرفتن دامنه 1000><RPN1 به واسطه مقیاس امتیازدهی 1 تا 10 سه شاخص مذکور، ریسک‌هایی با داشتن 100≤RPN با عنوان ریسک قابل قبول و ریسک‌هایی با داشتن 100 ≥RPN با عنوان ریسک غیر قابل قبول ارزیابی شدند. روشکاربدیننحوبودکهتمامی
اعضاءتیم برای ارائهنظروامتیازدهیبهاتفاق نظر می‌رسیدند. یافتههای حاصل نشان داد که بیشترین میزان عدد اولویت ریسک(RPN) مربوط به عدمتوجهبهنکاتایمنیتوسطاهداکنندهخون قبلازخونگیری(عدم مصرف صبحانه، استراحت ناکافی شبانه، استعمال دخانیات) و عدم استراحت کافی اهداکنندگان خون بعد از اهدای خون و توجه نکردن به توصیه‌های تکنسین، هر دو به میزان 168 که باعث بروز واکنش‌های وازواگال در اهداکنندگان می‌شود بود. آموزش اهداکنندگان و پرسنل در این زمینه، می‌تواند باعث کاهش ریسک و خطاهای رخ داده شود. هم‌چنین کمترین آن مربوط به آلارم نزدن دستگاه شیکر به هنگام قطع فرآیند اهدای خون با عدد اولویت ریسک(RPN) به میزان ۴۸ بود. بعضی از خطاها با آموزش
نیروی انسانی و اهداکنندگان، تغییر در رویه و روش‌های کار کاهش پیدا کرده یا حذف می‌شوند و برای کاهش و حذف بعضی دیگر از حالات خطا استفاده از تجهیزات به روز و پیشرفته پیشنهاد می‌گردد. در ادامه تیم تحقیق با توجه به یافته‌ها، تعداد ۱0 عدد حالات خطا شناسایی شده غیر قابل قبول با عدد اولویت ریسک بالاتر از 100 و 20 عدد حالات خطا قابل قبول با عدد اولویت ریسک پایین‌تر از 100 را مطابق جداول ذیل به ترتیب اولویتبندی کردند. اولویتبندی حالات خطای شناسایی شده غیرقابل قبول و حالات خطای شناسایی شده قابل قبول بر مبنای عدد اولویت ریسک(RPN) بود(جداول 2 و 3). در نهایت تیم تحقیق پیشنهاداتی جهت کاهش یا حذف حالات خطای شناسایی شده غیر قابل قبول ارائه دادند(جدول 4).
بحث پژوهش حاضر به منظور شناسایی و ارزیابی ریسک فرآیند اهدای خون در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز با روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا (FMEA) انجام گرفت. در نهایت 30 زیر فرآیند مورد شناسایی قرار گرفت که 20 زیر فرآیند با ریسک قابل قبول و 10 زیر فرآیند با ریسک غیر قابل قبول شناسایی شدند. یافتههای حاصل نشان داد که بیشترین میزان حالات خطای شناسایی شده مربوط به عدمتوجهبهنکاتایمنیتوسطاهداکننده قبلو بعد از اهدای خون با عدد اولویت ریسک(RPN) به میزان 168 که باعث بروز واکنش‌های وازواگال در اهداکنندگان می‌شود و کمترین آن مربوط به آلارم نزدن دستگاه شیکر به هنگام قطع فرآیند اهدای خون با عدد اولویت ریسـک(RPN) بـه میـزان ۴۸ بـود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر خطاها ناشی از بروز خطاهای انسانی و کمبود تجهیزات پیشرفته در حین انجام کار می‌باشد. هم‌چنین بعضی از خطاها نیز به وسیله تغییر در رویه و روش‌های کاری و استفاده مناسب از فضا‌های کاری (جداسازی مکان پذیرایی از سالن خونگیری) کاهش پیدا کرده یا حذف می‌شوند. پژوهشگران پیشنهاد دادند در صورتی که واحدی بعد از معاینه و قبل از خونگیری ایجاد شود و وظیفه آن برچسب زدن بر روی کیسه خونگیری و لوله‌های نمونه و وارد نمودن اطلاعات اولیه کیسه در فرم اهدا اعم از نوع کیسه، شماره کورد، لات نامبر(Lot number)، تاریخ انقضا و تعداد برچسب باقی‌مانده باشد، تا حدود زیادی باعث کاهش اشتباهات و خطای انسانی در زمینه زدن برچسب اشتباه بر روی کیسه‌ها و لوله‌های نمونه می‌شود و هم‌چنین راهنمایی اهداکننده در خصوص این که آیا صبحانه میل نموده یا خیر و مشاوره به او در زمینه نحوه انتخاب خود حذفی، باعث می‌شود بار کاری تکنسین‌های خونگیری کاهش پیدا کرده و دقت و سرعت عمل آن‌ها اقزایش یافته که در نهایت منجر به کاهش خطاهای انسانی می‌گردد. الیته مطابقت مشخصات اهداکننده با فرم اهدا قبل از شروع خونگیری کماکان باید توسط تکنسین انجام پذیرد. در مطالعه رادان‌فر و همکاران با عنوان بار کاری ناشی از اجرای وظایف در شغل پرستــاری در بخش‌هـای مختلف یک بیمارستان مشخص شد که بار کاریزیادمنجر به افزایشخطایانسانی وکاهش کیفیت کار پرستاران می‌شود که اجرایبرنامههایمؤثر به منظور تعدیلو کاهش بار کاری در جهت ارتقاء عملکرد پرستاران لازم است (26). در مطالعه جوادزاده و همکاران با عنوان عوارض جانبی اهدای خون کامل در اهداکنندگان یزد، مشخص شد که به دلیل انتخاب صحیح اهداکنندگان توسط پزشک و وجود کارکنان آموزش دیده و ماهر جهت انجام خونگیری و مراقبت از اهداکنندگان حین اهدای خون، میزان بروز عوارض جانبی اهدای خون در این مطالعه کمتر از سایر مطالعه‌ها بود( 27). در مطالعه غلامی و همکاران با عنوان بررسیخطاهایفرآیندهای اتاقعملبیمارستان نمازیباروشتجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا (FMEA)، به این نتیجه رسیدند که بیشتر خطاها ناشی از خطاهای انسانی و مهارت بود(28). نتایج پژوهش حاضر نیز نشان داد برخی از خطاهایی که در فرآیند اهدای خون رخ می‌دهد، خطاهای انسانی وناشیازعدمآموزشکافیو نداشتنمهارت لازماست. رزاز و همکاران در مطالعه‌ای با عنوان ارزیابی ریسک در اهدای خون با استفاده از روش FMEA به این نتیجه رسیدند که بیشترین میزان عدد اولویت ریسک شناسایی شده با 100≥RPN به ترتیب اولویت مربوط به ارائه اطلاعات پزشکی نادرست توسط اهداکننده به پزشک معاینه‌کننده با عدد RPN به میزان 150، ثبت نام اهداکننده بدون مدارک شناسایی با عدد RPN به میزان140 و عجله اهداکننده در ترک محل خونگیری بلافاصله بعد از اهدای خون با عدد با RPN به میزان 126 بود که این حالات خطا در این پژوهش نیز بترتیب با اعداد اولویت ریسک 96، 108 و 168 ، جزء حالات خطا با عدد اولویت ریسک بالا بودند(29). در پژوهشی که توسط رهی و همکاران در سال 2014 در مورد تجزیه و تحلیل حالات پرستاری انجام شد، فرآیند تزریق خون و فرآورده ناسازگار به بیمار، بـه دلیـل عـدم کنترل مشـخصات بیمار بـا درخواسـت و مشـخصات کیسـه خـون و شـماره پرونـده، یکـی از مـوارد خطـای بالقـوه در تزریـق خـون مـی‌باشـد که با عدد اولویت ریسک 300 ، به عنوان پرخطرترین فرآیند مراقبتی شناخته شد(30). در این مطالعه اشتباه در الصاق برچسب‌های اهدا بر روی کیسه‌های خون و لوله‌های نمونه به عنوان یکی از فرآیندهای با خطر بالا شناسایی شد که باعث بروز اشتباه در تزریق خون و فرآورده به بیماران و بروز عوارض ناگوار در آنان می‌شود. از جمله وسایل جدیدی که برای کمک به انجام عمل رگ‌گیری ساخته شده است، دستگاه رگ یاب می‌باشد. در علم پزشکی دلیل استفاده از آن، حساسیت و دقت در انجام رویه‌های تزریقات داخل وریدی، خونگیری و نمونه‌گیری است. این دستگاه ویژگی‌هایی چون یافتن رگ، تشخیص مناسب ترین ورید از میان ورید‌های دیگر در عرض 5 ثانیه و قدرت تشخیص سیاهرگ از سرخرگ را دارد(31). پژوهشگران پیشنهاد دادند جهت جلوگیری از آسیب احتمالی به بازوی اهداکننده و بروز هماتوم و ایجاد تجارب ناخوشایند برای اهداکنندگان، از دستگاه رگ‌یاب برای رگ‌گیری استفاده شود. علیزاده در پژوهشی به عنوان تأثیر مقایسه دو روش استفاده از دستگاه رگ‌یاب و روش متداول رگ‌گیری بر اضطراب و شاخص‌های فیزیولوژیک کودکان 3 تا 6 ساله به این نتیجه رسید که روش رگ‌گیری با استفاده از دستگاه رگ‌یاب، در کاهش اضطراب کودکان 3 تا 6 ساله تاثیر مثبتی دارد و می‌توان از این شیوه به عنوان یک روش رگ‌گیری مناسب در بخش کودکان استفاده کرد(32). در پژوهش حاضر سعی بر آن بود که کلیه فرآیندهای مربوط به اهدای خون و خطرات مربوط به آن در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز شناسایی و ارزیابی گردد. برگـزاری دوره‌هـای آموزشـی مسـتمر در زمینـه اهدای خون جهت کارکنان و اهداکنندگان، مدیریت و ارزیـابی ریسک، تهیه و خریداری تجهیزات پیشرفته و به روز و تشکیل به موقع کمیته‌های ایمنی و عفونت در مرکز به حذف و کاهش خطاها و ریسک‌ها کمک شایانی می‌کند. از نقاط قوت این پژوهش می‌توان به این موضوع اشاره کرد که این مطالعه از معدود مطالعه‌هایی است که در زمینه شناسایی و ارزیابی ریسک در سازمان انتقال خون انجام گرفته است که از این بابت می‌تواند راهنمای سایر پژوهشگران در این زمینه باشد. ازمحدودیتهایپژوهش جلبمشارکتافرادتیمFMEA وزمانبربودنفرآیندکار بودکهازطریق برگزاریجلساتتوجیهیوتوضیحفواید پیادهسازیاین رویکرددربخشسعیشدتاحدامکان مشارکتافراد تأمینگردد. نتیجه‌گیری با توجه به یافتههای پژوهش و این که بیشترین تعداد خطاها ناشی از خطاهای انسانی(اهداکننده یا کارکنان) و نبود تجهیزات پیشرفته بود، اهمیت آموزش کارکنان و اهداکنندگان و به روز رسانی تجهیزات پزشکی در کاهش خطا و خطرهای ناشی از آن مؤثر می‌باشد. هم‌چنین تغییر در رویه و روش‌های کاری می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش حالات خطا و عدد اولویت ریسک داشته باشد. بیشترین میزان عدد اولویت ریسک(RPN) مربوط به عدم توجهبه نکاتایمنیتوسطاهداکنندهقبلو بعد از اهدای خون بود. آموزش اهداکنندگان در زمینه اهدای خون و مراحل آن، از طربق رسانه‌ها، مطبوعات و ایجاد ارتباط بیشتر و دوسویه بین مردم و سازمان و ارائه آموزش‌های تصویری حین اهدای خون در سالن اهدا می‌تواند به حذف و کاهش این خطاها کمک کند. به منظور استقرار مدیریت خطر در این مرکز و از جملـه به علت تنوع خطرات، بهره‌گیری از روش‌هـای کیفـی نظیر FMEA می‌تواند در تهیه یک مدل جـامع طبقـه‌بنـدی انواع خطرات و خطاها از جمله خطاهای انسانی و در نتیجه افزایش ایمنی و سلامت فرآورده‌ها و اهداکنندگان و کارمندان راه‌گشا باشد. بسیاری از خطاهای شناسایی شده توسط کارکنان قابل پیشگیری هستند و مدیریت ریسک ایجاب می‌کند تا روند اهدای خون بـا دقت بیشتری صورت پذیرد تا کارآیی و کیفیت فرآورده‌ها بهبـود یابد. تشکر و قدردانی در پایان بر خود لازم می‌دانیم از تمامی همکاران، داوران و عوامل محترمی که ما را در انجام این پروژه یاری رساندند کمال تشکر و قدردانی را داشته باشیم.
Mohammadi S, Karimian M, Khodakarimi S, babahajiyani S, Pourali A, Vafaei S. Identification and risk assessment in the process of blood donation in a fixed blood collection center of Saqez city by Failure Mode and Effects Analysis. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2022; 19 (1) :10-23 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1419-fa.html
محمدی سیلان، کریمیان محمد سعید، خداکریمی صلاح الدین، باباحاجیانی سروه، پورعلی امیر، وفایی سیوان. شناسایی و ارزیابی ریسک در فرآیند اهدای خون در مرکز ثابت خونگیری شهرستان سقز با روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات خطا. فصلنامه پژوهشی خون. 1401; 19 (1) :10-23
.jpg)
