جلد 16، شماره 2 - ( تابستان 1398 )
جلد 16 شماره 2 صفحات 90-82 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mohamadimaram M, Gharehbaghian A, Baghestani A, Vahidianfar B, Abdollahi A, Razani E et al . The prevalence of undesired blood group antibodies in Imam Khomeini Hospital Complex patients. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2019; 16 (2) :82-90
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1262-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1262-fa.html
محمدی مرام محمدرضا، قره باغیان احمد، باغستانی احمدرضا، وحیدیان فر بهاره، عبداللهی علیرضا، رازانی الهام و همکاران.. فراوانی آلوآنتیبادیهای ناخواسته گروه خونی در بیماران بیمارستان امام خمینی(ره) تهران. فصلنامه پژوهشی خون. 1398; 16 (2) :82-90
محمدرضا محمدی مرام* 
، احمد قره باغیان ، احمدرضا باغستانی ، بهاره وحیدیان فر ، علیرضا عبداللهی ، الهام رازانی ، مریم خوانساری
، احمد قره باغیان ، احمدرضا باغستانی ، بهاره وحیدیان فر ، علیرضا عبداللهی ، الهام رازانی ، مریم خوانساری
دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
واژه‌های کلیدی: ناسازگاری گروه خونی، آلوآنتیبادیها، اتوآنتی‌بادی‌ها، بیماری همولیتیک نوزادی، واکنشهای انتقال خون
متن کامل [PDF 489 kb]
(1239 دریافت)
| چکیده (HTML) (4383 مشاهده)
مقدمه
امروزه این تصور که تزریق خون سودمند است در پزشکی چنان نفوذ کرده است که تزریق گلبولهای قرمز خون اغلب به عنوان تصمیم پیش فرض در نظر گرفته میشود، در حالی که تزریق خون بدون خطر نیست(1). از بین فواید شناخته شده تزریق گلبولهای قرمز خون میتوان افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون، بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت و بهبود هموستاز را نام برد(2).
کم خونی در بین 30% تا 90% بیماران مبتلا به سرطان مشاهده میشود که این وضعیت با خونریزی در حین جراحی، سرکوب مغز استخوان مرتبط با شیمی درمانی و رادیوتراپی، ممکن است وخیمتر نیز شود(3). علیرغم این حقیقت که کم خونی با عوارض بدی همراه است ولی شواهد بسیاری وجود دارد که تزریق خون الزاماً عوارض را بهبود نداده و در واقع ممکن است منجر به شرایط بدتری شود(4). از جمله مشکلات تزریق فرآوردههای خونی، هزینهبر بودن، محدود بودن فرآوردههای خونی و هم‌چنین خطرات بالقوه تزریق فرآورده خونی میباشد(5).
اولین نگرانی عمومی در تزریق فرآوردههای خونی، انتقال بیماریهای عفونی است که این خطرات به سبب معرفی آزمایش‌های نوکلئیک اسید، تشخیص زودهنگامتر و کاهش دوره پنجره، در دهههای اخیر به شکل چشمگیری کاهش یافته است(6).
امروزه حتی در کشورهای توسعه یافته خطرات جدی غیر عفونی تزریق خون، معمولترین عوارض انتقال خون میباشد(7، 2). این واکنشها با در نظر گرفتن علت بروز به زیرگروههای مرتبط و غیر مرتبط با سیستم ایمنی تقسیم میشوند(7).
از جمله تاثیرات پاتولوژیک آنتیبادیهای گروه خونی میتوان به تخریب گلبولهای قرمزآلوژنیک اهدا شده و بروز واکنشهای همولیتیک انتقال خون، تخریب گلبولهای قرمز اتولوگ، تخریب گلبولهای قرمز و پیش‌سازهای اریتروئیدی جنین و نوزاد توسط آنتیبادیهای مادر عبور کرده از جفت و آسیب به بافت پیوندی تحت تأثیر آنتیژنهای گروه خونی در بافت پیوندی اشاره کرد(8).
واکنشهای همولیتیک انتقال خون، جدی‌ترین عارضه انتقال خون مرتبط با تداخل آنتیبادیهای پلاسمای گیرنده خون و آنتیژنهای سطحی گلبول قرمز اهدایی میباشد(9). اگر آنتیبادی علیه گلبولهای قرمز توانایی اتصال کمپلمان را داشته باشد بر همکنش آنتیژن و آنتیبادی میتواند منجر به فعالسازی کمپلمانها و همولیز داخل عروقی گردد(10). از علایم معمول این نوع همولیز میتوان لرز، تشنج، افت فشار خون، هموگلوبینمی، هموگلوبینوری، انعقاد منتشر داخل عروقی و نارسایی کلیه را نام برد(8).
در واکنش همولیتیک انتقال خون خارج عروقی، آنتیبادیهای درگیر عموماً از نوع IgG هستند که توانایی اتصال به کمپلمان ندارند و یا به C3 ناکافی جهت فعالسازی همولیز متصل میگردند(8). در این واکنش گلبولهای قرمز پوشیده شده با آنتیبادیها توسط ماکروفاژهای ساکن کبد و طحال فاگوسیت میشوند که باعث همولیز داخل عروقی می‌گردد(10).
در بین عوارض غیر عفونی انتقال خون، آلوایمیونیزاسیون علیه آنتیژنهای گروه خون و تشخیص زود هنگام وجود این آلوآنتیبادیها توسط غربالگری آنتیبادی پیش از تزریق بسیار حائز اهمیت میباشد(11). به همین منظور در مراکز درمانی در کنار آزمایش‌های تعیین گروه خون بیمار، آزمایش غربالگری آنتیبادیهای ناخواسته و کراس‌مچ نیز صورت میپذیرد. هر کدام از آلوآنتیبادیهای ناخواسته شناسایی شده در بیماران نیازمند فرآورده خونی، دارای خصوصیات و پتانسیلهای متفاوتی میباشند، که با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد در هر کدام از آنها، جهت آماده‌سازی فرآورده مناسب اقدامات متناسب صورت میپذیرد.
هر کدام از آلوآنتیبادیهای گروه خون اصلی و فرعی دارای فراوانی متفاوتی میباشند که با توجه به این موضوع اتخاذ تصمیمات مناسب جهت آماده‌سازی فرآوردههای خونی در شرایط خاص تحت تاثیر قرار میگیرد. در این مطالعه به بررسی فراوانی آنتیبادیهای ناخواسته در بیمـاران درخواسـت‌کننـده فـرآوردههای خونی پرداخته‌ایم.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی، اطلاعات بیمارانی که در طی یک سال(1396) به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران مراجعه نموده و برای آنها فرآورده خونی درخواست گردیده بود، از طریق سرشماری و انتقال اطلاعات به نرم‌افزار excel با کمک روش آماری تمایل مرکزی (میانگین) مورد بررسی قرار گرفت. به منظور آماده‌سازی فرآوردههای خونی مناسب برای بیماران به طور روتین آزمایش‌های تعیین گروه خون ABO و Rh ، غربالگری آنتیبادی و کراس‌مچ صورت گرفت. طبق روند اجرایی استاندارد(SOP)، هر کدام از آزمایش‌ها به شیوه زیر اجرا شدند. آنتیبادیها و هم چنین آلبومین مورد استفاده در روند اجرای آزمایش‌ها، تولید شده در شرکت ایمونودیاگنوستیک و محصول کشور آلمان بودند.
آزمایش تعیین گروه خونی ABO :
1- یک قطره آنتی A و یک قطره آنتی B در دو لوله تمیز جداگانه ریخته و نشانه‌گذاری شد.
2- به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز بیمار اضافه شد.
3- سه لوله جداگانه با علائم سلول‌های A ، B وO نشانه‌گذاری گردید.
4- به هر لوله 2 تا 4 قطره سرم بیمار اضافه شد.
5- یک تا دو قطره(نصف حجم سرم) از سوسپانسیون‌های استاندارد 2% تا 5% A1 ، B و O به لوله‌های آماده شده اضافه شد.
6- لوله‌ها را به مدت 30 ثانیه با دور 3000 در دقیقه سانتریفیوژ کرده و برای واکنش آگلوتیناسیون بررسی نمودیم.
آزمایش تعیین گروه خونی Rh :
1- یک قطره آنتی D در یک لوله تمیز ریخته شد.
2- یک قطره از کنترل مناسب در لوله دیگر ریخته شد.
3- به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز بیمار اضافه گردید.
4- لـولـه‌هـا بـه مـدت 30 ثانیـه بـا دور 3000 در دقیقــه
سانتریفیوژ شدند و برای واکنش مورد بررسی قرار گرفتند.
آزمایش غربالگری آنتیبادی:
1- یک لوله 75×10 برای هر ویال از گلبولهای اسکرین و یک لوله برای اتو کنترل نشانه‌گذاری گردید.
2- دو قطره سرم بیمار به هر لوله افزوده شد و سپس به طور جداگانه به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای اسکرین اضافه گردید.
3- لوله‌ها به مدت 5 تا 15 دقیقه در حرارت اتاق(RT) انکوبه و پس از سانتریفیوژ از نظر واکنش مورد بررسی قرار گرفت.
4- دو قطره محلول آلبومین به هر لوله اضافه کرده و پس از مخلوط کردن به مدت 20 تا 30 دقیقه در حرارت 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه شد(در صورت مشاهده واکنش در فاز حرارتی اتاق، برای فاز 37 درجه سانتی‌گراد و کومبس از لوله جداگانه دیگر استفاده گردید).
5- لوله‌ها را سانتریفیوژ کرده و از نظر واکنش مورد بررسی قرار دادیم.
6- محتوای لوله را 3 تا 4 بار با سرم فیزیولوژی شست و شو داده و یک تا دو قطره AHG (Anti Human Glubolin) به سوسپانسیون خشک گلبولهای قرمز شسته شده اضافه و سانتریفیوژ نمودیم و واکنش را بررسی کردیم.
7- با استفاده از سلول های حساس شده یا چک سل(CC) از فعال بودن AHG اطمینان حاصل شد.
آزمایش کراس‌مچ:
1- دو قطره سرم بیمار به لوله آزمایش اضافه و علامت‌گذاری گردید.
2- یک یا دو قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز دهنده به لوله اضافه و مخلوط گردید.
3- لوله‌ها به مدت 5 تا 15 دقیقه در حرارت اتاق(RT) انکوبه و پس از سانتریفیوژ از نظر واکنش مورد بررسی قرار گرفت.
4- دو قطـره محلـول آلبومین 22% تا 30% به هر لوله اضافه کرده و پس از مخلوط کردن به مدت 20 تا 30 دقیقه در حرارت 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه شد(در صورت مشاهده واکنش در فاز حرارتی اتاق، برای فاز 37 درجه سانتی‌گراد و کومبس از لوله جداگانه دیگر استفاده گردید).
5- لوله‌ها را سانتریفیوژ کرده و از نظر واکنش مورد بررسی قرار دادیم.
6- محتوای لوله را 3 تا 4 بار با سرم فیزیولوژی شست و شو داده و یک تا دو قطره AHG به سوسپانسیون خشک گلبولهای قرمز شسته شده اضافه و سانتریفیوژ نمودیم و واکنش را بررسی کردیم.
7- با استفاده از سلول‌های حساس شده یا چک سل(CC) از فعال بودن AHG اطمینان حاصل شد.
پس از انجام آزمایش‌های روتین در آزمایشگاه بانک خون، بیمارانی که جواب مشکوک و غیر منتظره از نظر تعیین گروه خونی و یا غربالگری آنتیبادی داشتند شناسایی شدند. در ادامه با نمونه‌گیری مجدد از بیماران و
ارسال نمونه تازه به سازمان انتقال خون تهران، تائید تعیین گروه خون و غربالگری آنتیبادی و هم چنین تعیین هویت آنتی‌بادی‌هایی که موجب واکنشهای ناخواسته شدند از سازمان مذکور درخواست گردید.
در انتها با مطالعه جواب آزمایش‌های بیماران مراجعه کرده به بانک خون و هم چنین جواب‌های دریافتی از سازمان انتقال خون تهران فراوانی آنتیبادیهای ناخواسته بیماران مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 30659 بیمار(با دامنه سنی 85-1 سال) در طی مدت مطالعه به بانک خون جهت دریافت فرآورده خونی مراجعه کردند. از بین این مراجعه‌کنندگان 46/59% از بیماران را زنان و 54/40% را آقایان تشکیل دادند.
بیماران بخش زایمان از بین کل بیماران، شامل 4364 بیمار بود که 471 نفر(10.79%) Rh منفی و3893 نفر (21/89%) Rh مثبت بودند.
از بین 30659 بیمار مورد مطالعه، آزمایش غربالگری آنتیبادی 123 نفر(4/0%) مثبت بود. پس از بررسی جواب آزمایش تعیین هویت آنتیبادی مشخص شد که در بین این 123 بیمار، 39 نفر(7/31%) آنتیبادی علیه آنتیژن E ، 38 نفر(8/30%) آنتیبادی علیه آنتیژن K و 18 نفر(6/14%) آنتیبادی علیه آنتیژن D داشتند(جدول 1).
در بین 4364 بیمار بستری در بخش زایمان، آزمایش غربالگری آنتیبادی20 نفر(46/0% بیماران بخش زایمان) مثبت بود. با بررسی آزمایش تعیین هویت آنتیبادی بیماران مشخص شد که از بین این 20 بیمار، 6 نفر(30%) آنتیبادی علیه آنتیژن E ، 4 نفر(20%) آنتیبادی علیه آنتیژن D و 3 نفر(15%) آنتیبادی علیه آنتیژن K داشتند.
فراوانی هر کدام از آنتیبادیهای دیگر بروز یافته در بیماران بخش زایمان با توجه به گروه خونی اصلی ABO در جدول به طور تفکیک شده نشان داده شده است(جدول 2).
بحث
در مطالعه حاضر که در بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران صورت گرفت، میزان شیوع آزمایش غربالگری آنتیبادی با جواب مثبت، 4/0% تخمین زده شد. از این بین شایع‌ترین آلوآنتیبادیها عبارتند از anti-E (7/31%)، anti-K (8/30%) و anti-D (6/14%). هم چنین در سرم 7/9% از بیماران اتوآنتی بادی حضور داشت.
مطالعه‌های مشابه متفاوتی در زمینه فراوانی آلوآنتیبادیها و اتوآنتی‌بادی‌ها در بیماران متفاوت از جمله بیماران تالاسمی با دریافت مکرر فرآوردههای خونی و بیماران تحت عمل جراحی نیازمند دریافت فرآورده خونی و هم چنین اهداکنندگان خون در ایران و سایر کشورهای جهان صورت گرفته است.
در مطالعه گذشته‌نگری از دوره زمانی 1995-1975 در ایالت مینه‌سوتا آمریکا در سال 2001 ، تعداد 1345 نفر بیمار و اهداکننده فرآورده خونی از نظر حضور آنتیبادیهای گروه خونی مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 33 نفر با حضور آلوآنتی‌بادی در سرم آنها شناسایی شدند. شایع‌ترین این آنتیبادیها anti-E (8/20%)، anti-Lea (6/18%)، anti-K (7/14%)، anti-D (9/12%) و anti-Leb (4/9%) گزارش شدند(12).
در مطالعه گذشته‌نگر دیگری که در سال 2005 در کویت صورت گرفت، 179045بیمار در دوره زمانی 2001-1992 مورد مطالعه قرار گرفتند. شایع‌ترین آلوآنتیبادیهای شناسایی شده در مطالعه مذکور عبارتند از anti-D (3/27%)، anti-E (5/18%)، anti-K (6/15%) ، anti-Lea (7/8%) و anti-Leb (6/6%). هم‌چنین آلوآنتیبادیهای anti-D ، anti-E و anti-K در زنان نسبت به مردان شایع‌تر گزارش شدند(13).
در سال 2010 مطالعه‌ای در مالزی صورت گرفته است که طی آن آزمایش غربالگری آنتیبادی جهت 24262 بیمار انجام شده است و از این بین 184 بیمار(76/0%) جواب آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت داشتند. از این تعداد 39 نفر(2/21%) به عنوان اتوآنتی‌بادی و 140 نفر(1/76%) به عنوان آلوآنتی‌بادی گزارش شدند، هم‌چنین 5 بیمار(7/2%) آنتیبادی نامشخص بروز دادند. شایع‌ترین این آلوآنتیبادیها عبارتند از anti-Mia (4/30%)، anti- E (6/18%) و anti-D (7/13%)(14).
مطالعه‌ای بر روی بیماران تالاسمی در شرق هندوستـان
در سال 2015 انجام شده است که در این مطالعه از بین 500 بیمار، 28 نفر(6/5%) با آلوآنتی‌بادی و 5 بیمار با اتوآنتی‌بادی گزارش شدند. آلوآنتیبادیهای anti-c (57/28%) و anti-E (42/21%) آلوآنتیبادیهای با بیشترین فراوانی اعلام شدند. با توجه به این که در مطالعه ذکر شده، این مسئله مطرح شده است که در این منطقه آزمایش‌های غربالگری پیش از تزریق صورت نمی‌پذیرد، به منظور تزریق ایمن، آغاز غربالگری آنتیبادی در این منطقه توصیه شده است(15).
از بین مطالعه‌های صورت گرفته در ایران میتوان به مطالعه‌ای که اخیراً در زنجان بر روی 75 نفر اهداکننده فرآورده خونی صورت گرفته اشاره کرد. آلوآنتیبادیها در سرم 6 نفر(8%) از اهداکنندگان گزارش شده‌اند که از نوع anti-K ، anti-c و anti-e بودند. این آلوآنتیبادیها تنها در بین اهداکنندگان مذکر شناسایی شده‌اند که این موضوع به دلیل ناکافی بودن جامعه اهداکنندگان مؤنث مورد مطالعه میباشد(73 نفر اهداکننده مذکر و 2 نفر اهداکننده مؤنث)(16). همان طور که مشخص است در این مطالعه همانند مطالعه کنونی، anti-K جزو آنتیبادیهای شایع گزارش شده است.
در مطالعه‌ای دیگر که در بیماران تحت عمل جراحی در بیمارستان امام خمینی(ره) اردبیل بر روی 1420 بیمار صورت گرفت، 13 مورد(92/0%) حضور آلوآنتی‌بادی گزارش شد. از این بین، بیشترین آلوآنتیبادیهای یافت شده anti-K ، anti-E و anti-c بودند(17).
هم چنین در مطالعه صورت گرفته در چهار بیمارستان در تهران، 30 بیمار از بین 3092 بیمار تحت عمل جراحی با حضور آلوآنتیبادیها در سرم گزارش شدند. شایع‌ترین ایـن آنتی‌بادی‌هـا عبارتنـــد از anti-K (53/23%)، anti-E
(59/20%) و anti-c (56/17%)(18).
در این دو مطالعه نیز شیوع بالای آلوآنتیبادیهای anti-K و anti-E در بیماران ایرانی مشابه با نتایج مطالعه حاضر گزارش گردید.
از جمله مطالعه‌های صورت گرفته در بیماران تالاسمی ایران میتوان به مطالعه‌ای در جنوب غرب ایران اشاره کرد که از بین 133 بیمار نیازمند تزریق خون مکرر β تالاسمی، 42 بیمار(06/32%) آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت نشان دادند. 55% این آلوآنتیبادیها علیه سیستم گروه خون Rh و 33% علیه سیستم گروه خون Kell گزارش شدند(19).
هم چنین در مطالعه‌ای دیگر در شمال شرق ایران از بین 313 بیمار تالاسمی که تزریق مکرر فرآورده خونی داشتند، 9 بیمار(78/2%) جواب آزمایش غربالگری مثبت داشتند که تمامی آلوآنتیبادیهای شناسایی شده علیه سیستم گروه خونی Rh گزارش شدند. شایع‌ترین این آلوآنتیبادیها anti-D (88/88%) و سپس anti-C و anti-E بودند(20).
همان گونه که مشخص است، آزمایش‌های پیش از تزریق خون از جمله غربالگری آنتیبادی می‌توانند از جنبه‌های گوناگونی بسیار سودمند باشند. از جمله فواید این آزمایش‌ها صرفه‌جویی در زمان، هزینه و هم چنین کاهش اتلاف انرژی کارکنان بانک خون در آماده‌سازی فرآورده خونی سازگار میباشد، بدین نحو که در صورت مشاهده جواب آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت، آزمایش کراس‌مچ بر روی تمامی کیسه‌های خونی موجود در بانک خون توسط پرسنل جهت آماده‌سازی برای تزریق صورت نگرفته و ابتدا تعیین هویت آنتیبادی مسبب ایجاد واکنش در آزمایش غربالگری، درخواست میشود. در ادامه با توجه به هویت آنتیبادیهای تعیین شده، به منظور فراهم کردن کیسه‌های خونی سازگار، اقدامات لازم توسط پرسنل صورت میپذیرد. هم چنین غربالگری آنتیبادی در اهداکنندگان فرآوردههای خونی در پی بردن به حضور آلوآنتیبادیها و اتوآنتی‌بادی‌های ناخواسته در پلاسمای اهداکنندگان خون مؤثر میباشد.
نکته قابل توجه دیگر در نتایج این مطالعه این است که بیماران بستری در بخش زایمان که جواب آزمایش
غربالگری آنتیبادی آنها مثبت است، احتمال حضور anti-E به نحو چشمگیری در سرم آنها وجود دارد. این مسئله از این رو حائز اهمیت است که ، نه تنها تجویز رگام در بیماران بخش زایمان به منظور جلوگیری از بروز بیماری (HDFN Hemolytic Disease of fetus and new born;) ممکن است همیشه کافی نباشد، بلکه آنتیبادیهای دیگری نیز ممکن است منجر به شکل‌گیری HDFN حتی در صورت تجویز رگام شوند. البته این مسئله از نظر میزان دخیل بودن و میزان بروز این عارضه در حضور دیگر آلوآنتیبادیها بهتر است دقیق‌تر مورد مطالعه قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
بنابراین اجرای یک آزمایش غربالگری آنتیبادی صحیح در مراکز درمانی مصرف‌کننده فرآوردههای خونی، گروه‌بندی صحیح و هم‌چنین دریافت تاریخچه دقیق از بیمار و استقرار یک سیستم هموویژلانس به شکل مطلوبی میتواند در کاهش عوارض ناخواسته تزریق فرآوردههای خونی ناشی از سیستم ایمنی مؤثر واقع گردد. هم چنین این مسئله بسیار حائز اهمیت است که نه تنها تجویز رگام در بیماران بخش زایمان به منظور جلوگیری از بروز بیماری HDFN همیشه به تنهایی ممکن است کافی نباشد، بلکه آلوآنتیبادیهای دیگری هم چون anti-E با فراوانی بالا نیز جهت احتمال بروز این عارضه بهتر است مورد بررسی و توجه قرار گیرند.
تشکر و قدردانی
در انتها لازم است از زحمات پرسنل بانک خون بیمارستان امام خمینی(ره) تهران در روند انجام آزمایش‌های صورت گرفته، تشکر و قدردانی به عمل آید.
متن کامل: (2001 مشاهده)
فراوانی آلوآنتیبادیهای ناخواسته گروه خونی در بیماران
بیمارستان امام خمینی(ره) تهران
محمدرضا محمدی مرام1، احمد قره‌باغیان2، احمدرضا باغستانی3، بهاره وحیدیان‌فر4، علیرضا عبداللهی5،
الهام رازانی6، مریم خوانساری7
چکیده
سابقه و هدف
آنتیبادیهای متفاوتی وجود دارند که منجر به بروز واکنشهای تزریق خون مرتبط با سیستم ایمنی میشوند. هدف از این مطالعه یافتن فراوانی آلوآنتیبادیهای مرتبط با گروه خونی در بیماران نیازمند تزریق خون بود.
مواد و روش‌ها
در یک مطالعه توصیفی به روش سرشماری، در طول سال 1396، بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران از نظر حضور آنتیبادی علیه آنتیژنهای گروه خونی غربالگری شدند. سپس هویت آنتیبادیها در بیماران تعیین و در انتها آلوآنتیبادیهای تشخیص داده شده براساس گروه خونی اصلی ABO و Rh تقسیم بندی شدند.
یافته‌ها
تعداد 30659 بیمار(59% مؤنث و 41% مذکر، با دامنه سنی85-1 سال) مورد مطالعه قرار گرفتند. از بین 30659 بیمار، 123 نفر(4/0%) غربالگری آنتیبادی مثبت داشتند. شایع‌ترین آلوآنتیبادیها عبارت بودند از anti-E(7/31%)، anti-K (8/30%) و anti-D (6/14%). هم چنین از 4364 بیمار بخش زایمان، 20 نفر(46/0%) غربالگری آلوآنتی‌بادی مثبت داشتند.
نتیجه گیری
براساس نتایج، anti-E و anti-K شایع‌ترین آلوآنتیبادیها میباشند که این موضوع میتواند در تصمیم‌گیری جهت ذخیره‌سازی فرآوردههای خونی با گروه خونی نادر مفید باشد. هم چنین در بررسی آلوآنتیبادیهای شایع در این مطالعه در بیماران بخش زایمان، نکته چشمگیر این مسئله است که تجویز رگام در بیماران بخش زایمان جهت پیشگیری از بیماری همولیتیک نوزاد و جنین به تنهایی ممکن است کافی نباشد، بلکه آلوآنتیبادیهای دیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
کلمات کلیدی: ناسازگاری گروه خونی، آلوآنتیبادیها، اتوآنتی‌بادی‌ها، بیماری همولیتیک نوزادی، واکنشهای انتقال خون
تاریخ دریافت: 21/1/98
تاریخ پذیرش: 1 /3/98
1- مؤلف مسئول: کارشناس ارشد خون‌شناسی آزمایشگاهی و بانک خون ـ دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران ـ کدپستی: 8491754683
2- PhD ایمونوهماتولوژی بالینی ـ استاد دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ مرکز تحقیقات بیماریهای خونی مادرزادی کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
3- PhD آمار زیستی ـ دانشیار دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
4- کارشناسی ارشد خون‌شناسی آزمایشگاهی و بانک خون ـ دانشکده پیراپزشکی دانشگاه تربیت مدرس ـ تهران ـ ایران
5- متخصص آسیب‌شناسی ـ مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ تهران ـ ایران
6- دانشجوی PhD هماتولوژی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
7- کارشناسی ارشد فیزیولوژی پزشکی ـ دانشکده علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ تهران ـ ایران
بیمارستان امام خمینی(ره) تهران
محمدرضا محمدی مرام1، احمد قره‌باغیان2، احمدرضا باغستانی3، بهاره وحیدیان‌فر4، علیرضا عبداللهی5،
الهام رازانی6، مریم خوانساری7
چکیده
سابقه و هدف
آنتیبادیهای متفاوتی وجود دارند که منجر به بروز واکنشهای تزریق خون مرتبط با سیستم ایمنی میشوند. هدف از این مطالعه یافتن فراوانی آلوآنتیبادیهای مرتبط با گروه خونی در بیماران نیازمند تزریق خون بود.
مواد و روش‌ها
در یک مطالعه توصیفی به روش سرشماری، در طول سال 1396، بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران از نظر حضور آنتیبادی علیه آنتیژنهای گروه خونی غربالگری شدند. سپس هویت آنتیبادیها در بیماران تعیین و در انتها آلوآنتیبادیهای تشخیص داده شده براساس گروه خونی اصلی ABO و Rh تقسیم بندی شدند.
یافته‌ها
تعداد 30659 بیمار(59% مؤنث و 41% مذکر، با دامنه سنی85-1 سال) مورد مطالعه قرار گرفتند. از بین 30659 بیمار، 123 نفر(4/0%) غربالگری آنتیبادی مثبت داشتند. شایع‌ترین آلوآنتیبادیها عبارت بودند از anti-E(7/31%)، anti-K (8/30%) و anti-D (6/14%). هم چنین از 4364 بیمار بخش زایمان، 20 نفر(46/0%) غربالگری آلوآنتی‌بادی مثبت داشتند.
نتیجه گیری
براساس نتایج، anti-E و anti-K شایع‌ترین آلوآنتیبادیها میباشند که این موضوع میتواند در تصمیم‌گیری جهت ذخیره‌سازی فرآوردههای خونی با گروه خونی نادر مفید باشد. هم چنین در بررسی آلوآنتیبادیهای شایع در این مطالعه در بیماران بخش زایمان، نکته چشمگیر این مسئله است که تجویز رگام در بیماران بخش زایمان جهت پیشگیری از بیماری همولیتیک نوزاد و جنین به تنهایی ممکن است کافی نباشد، بلکه آلوآنتیبادیهای دیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
کلمات کلیدی: ناسازگاری گروه خونی، آلوآنتیبادیها، اتوآنتی‌بادی‌ها، بیماری همولیتیک نوزادی، واکنشهای انتقال خون
تاریخ دریافت: 21/1/98
تاریخ پذیرش: 1 /3/98
1- مؤلف مسئول: کارشناس ارشد خون‌شناسی آزمایشگاهی و بانک خون ـ دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران ـ کدپستی: 8491754683
2- PhD ایمونوهماتولوژی بالینی ـ استاد دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ مرکز تحقیقات بیماریهای خونی مادرزادی کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
3- PhD آمار زیستی ـ دانشیار دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
4- کارشناسی ارشد خون‌شناسی آزمایشگاهی و بانک خون ـ دانشکده پیراپزشکی دانشگاه تربیت مدرس ـ تهران ـ ایران
5- متخصص آسیب‌شناسی ـ مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ تهران ـ ایران
6- دانشجوی PhD هماتولوژی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
7- کارشناسی ارشد فیزیولوژی پزشکی ـ دانشکده علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ تهران ـ ایران
مقدمه
امروزه این تصور که تزریق خون سودمند است در پزشکی چنان نفوذ کرده است که تزریق گلبولهای قرمز خون اغلب به عنوان تصمیم پیش فرض در نظر گرفته میشود، در حالی که تزریق خون بدون خطر نیست(1). از بین فواید شناخته شده تزریق گلبولهای قرمز خون میتوان افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون، بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت و بهبود هموستاز را نام برد(2).
کم خونی در بین 30% تا 90% بیماران مبتلا به سرطان مشاهده میشود که این وضعیت با خونریزی در حین جراحی، سرکوب مغز استخوان مرتبط با شیمی درمانی و رادیوتراپی، ممکن است وخیمتر نیز شود(3). علیرغم این حقیقت که کم خونی با عوارض بدی همراه است ولی شواهد بسیاری وجود دارد که تزریق خون الزاماً عوارض را بهبود نداده و در واقع ممکن است منجر به شرایط بدتری شود(4). از جمله مشکلات تزریق فرآوردههای خونی، هزینهبر بودن، محدود بودن فرآوردههای خونی و هم‌چنین خطرات بالقوه تزریق فرآورده خونی میباشد(5).
اولین نگرانی عمومی در تزریق فرآوردههای خونی، انتقال بیماریهای عفونی است که این خطرات به سبب معرفی آزمایش‌های نوکلئیک اسید، تشخیص زودهنگامتر و کاهش دوره پنجره، در دهههای اخیر به شکل چشمگیری کاهش یافته است(6).
امروزه حتی در کشورهای توسعه یافته خطرات جدی غیر عفونی تزریق خون، معمولترین عوارض انتقال خون میباشد(7، 2). این واکنشها با در نظر گرفتن علت بروز به زیرگروههای مرتبط و غیر مرتبط با سیستم ایمنی تقسیم میشوند(7).
از جمله تاثیرات پاتولوژیک آنتیبادیهای گروه خونی میتوان به تخریب گلبولهای قرمزآلوژنیک اهدا شده و بروز واکنشهای همولیتیک انتقال خون، تخریب گلبولهای قرمز اتولوگ، تخریب گلبولهای قرمز و پیش‌سازهای اریتروئیدی جنین و نوزاد توسط آنتیبادیهای مادر عبور کرده از جفت و آسیب به بافت پیوندی تحت تأثیر آنتیژنهای گروه خونی در بافت پیوندی اشاره کرد(8).
واکنشهای همولیتیک انتقال خون، جدی‌ترین عارضه انتقال خون مرتبط با تداخل آنتیبادیهای پلاسمای گیرنده خون و آنتیژنهای سطحی گلبول قرمز اهدایی میباشد(9). اگر آنتیبادی علیه گلبولهای قرمز توانایی اتصال کمپلمان را داشته باشد بر همکنش آنتیژن و آنتیبادی میتواند منجر به فعالسازی کمپلمانها و همولیز داخل عروقی گردد(10). از علایم معمول این نوع همولیز میتوان لرز، تشنج، افت فشار خون، هموگلوبینمی، هموگلوبینوری، انعقاد منتشر داخل عروقی و نارسایی کلیه را نام برد(8).
در واکنش همولیتیک انتقال خون خارج عروقی، آنتیبادیهای درگیر عموماً از نوع IgG هستند که توانایی اتصال به کمپلمان ندارند و یا به C3 ناکافی جهت فعالسازی همولیز متصل میگردند(8). در این واکنش گلبولهای قرمز پوشیده شده با آنتیبادیها توسط ماکروفاژهای ساکن کبد و طحال فاگوسیت میشوند که باعث همولیز داخل عروقی می‌گردد(10).
در بین عوارض غیر عفونی انتقال خون، آلوایمیونیزاسیون علیه آنتیژنهای گروه خون و تشخیص زود هنگام وجود این آلوآنتیبادیها توسط غربالگری آنتیبادی پیش از تزریق بسیار حائز اهمیت میباشد(11). به همین منظور در مراکز درمانی در کنار آزمایش‌های تعیین گروه خون بیمار، آزمایش غربالگری آنتیبادیهای ناخواسته و کراس‌مچ نیز صورت میپذیرد. هر کدام از آلوآنتیبادیهای ناخواسته شناسایی شده در بیماران نیازمند فرآورده خونی، دارای خصوصیات و پتانسیلهای متفاوتی میباشند، که با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد در هر کدام از آنها، جهت آماده‌سازی فرآورده مناسب اقدامات متناسب صورت میپذیرد.
هر کدام از آلوآنتیبادیهای گروه خون اصلی و فرعی دارای فراوانی متفاوتی میباشند که با توجه به این موضوع اتخاذ تصمیمات مناسب جهت آماده‌سازی فرآوردههای خونی در شرایط خاص تحت تاثیر قرار میگیرد. در این مطالعه به بررسی فراوانی آنتیبادیهای ناخواسته در بیمـاران درخواسـت‌کننـده فـرآوردههای خونی پرداخته‌ایم.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی، اطلاعات بیمارانی که در طی یک سال(1396) به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران مراجعه نموده و برای آنها فرآورده خونی درخواست گردیده بود، از طریق سرشماری و انتقال اطلاعات به نرم‌افزار excel با کمک روش آماری تمایل مرکزی (میانگین) مورد بررسی قرار گرفت. به منظور آماده‌سازی فرآوردههای خونی مناسب برای بیماران به طور روتین آزمایش‌های تعیین گروه خون ABO و Rh ، غربالگری آنتیبادی و کراس‌مچ صورت گرفت. طبق روند اجرایی استاندارد(SOP)، هر کدام از آزمایش‌ها به شیوه زیر اجرا شدند. آنتیبادیها و هم چنین آلبومین مورد استفاده در روند اجرای آزمایش‌ها، تولید شده در شرکت ایمونودیاگنوستیک و محصول کشور آلمان بودند.
آزمایش تعیین گروه خونی ABO :
1- یک قطره آنتی A و یک قطره آنتی B در دو لوله تمیز جداگانه ریخته و نشانه‌گذاری شد.
2- به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز بیمار اضافه شد.
3- سه لوله جداگانه با علائم سلول‌های A ، B وO نشانه‌گذاری گردید.
4- به هر لوله 2 تا 4 قطره سرم بیمار اضافه شد.
5- یک تا دو قطره(نصف حجم سرم) از سوسپانسیون‌های استاندارد 2% تا 5% A1 ، B و O به لوله‌های آماده شده اضافه شد.
6- لوله‌ها را به مدت 30 ثانیه با دور 3000 در دقیقه سانتریفیوژ کرده و برای واکنش آگلوتیناسیون بررسی نمودیم.
آزمایش تعیین گروه خونی Rh :
1- یک قطره آنتی D در یک لوله تمیز ریخته شد.
2- یک قطره از کنترل مناسب در لوله دیگر ریخته شد.
3- به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز بیمار اضافه گردید.
4- لـولـه‌هـا بـه مـدت 30 ثانیـه بـا دور 3000 در دقیقــه
سانتریفیوژ شدند و برای واکنش مورد بررسی قرار گرفتند.
آزمایش غربالگری آنتیبادی:
1- یک لوله 75×10 برای هر ویال از گلبولهای اسکرین و یک لوله برای اتو کنترل نشانه‌گذاری گردید.
2- دو قطره سرم بیمار به هر لوله افزوده شد و سپس به طور جداگانه به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای اسکرین اضافه گردید.
3- لوله‌ها به مدت 5 تا 15 دقیقه در حرارت اتاق(RT) انکوبه و پس از سانتریفیوژ از نظر واکنش مورد بررسی قرار گرفت.
4- دو قطره محلول آلبومین به هر لوله اضافه کرده و پس از مخلوط کردن به مدت 20 تا 30 دقیقه در حرارت 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه شد(در صورت مشاهده واکنش در فاز حرارتی اتاق، برای فاز 37 درجه سانتی‌گراد و کومبس از لوله جداگانه دیگر استفاده گردید).
5- لوله‌ها را سانتریفیوژ کرده و از نظر واکنش مورد بررسی قرار دادیم.
6- محتوای لوله را 3 تا 4 بار با سرم فیزیولوژی شست و شو داده و یک تا دو قطره AHG (Anti Human Glubolin) به سوسپانسیون خشک گلبولهای قرمز شسته شده اضافه و سانتریفیوژ نمودیم و واکنش را بررسی کردیم.
7- با استفاده از سلول های حساس شده یا چک سل(CC) از فعال بودن AHG اطمینان حاصل شد.
آزمایش کراس‌مچ:
1- دو قطره سرم بیمار به لوله آزمایش اضافه و علامت‌گذاری گردید.
2- یک یا دو قطره از سوسپانسیون 2% تا 5% گلبولهای قرمز دهنده به لوله اضافه و مخلوط گردید.
3- لوله‌ها به مدت 5 تا 15 دقیقه در حرارت اتاق(RT) انکوبه و پس از سانتریفیوژ از نظر واکنش مورد بررسی قرار گرفت.
4- دو قطـره محلـول آلبومین 22% تا 30% به هر لوله اضافه کرده و پس از مخلوط کردن به مدت 20 تا 30 دقیقه در حرارت 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه شد(در صورت مشاهده واکنش در فاز حرارتی اتاق، برای فاز 37 درجه سانتی‌گراد و کومبس از لوله جداگانه دیگر استفاده گردید).
5- لوله‌ها را سانتریفیوژ کرده و از نظر واکنش مورد بررسی قرار دادیم.
6- محتوای لوله را 3 تا 4 بار با سرم فیزیولوژی شست و شو داده و یک تا دو قطره AHG به سوسپانسیون خشک گلبولهای قرمز شسته شده اضافه و سانتریفیوژ نمودیم و واکنش را بررسی کردیم.
7- با استفاده از سلول‌های حساس شده یا چک سل(CC) از فعال بودن AHG اطمینان حاصل شد.
پس از انجام آزمایش‌های روتین در آزمایشگاه بانک خون، بیمارانی که جواب مشکوک و غیر منتظره از نظر تعیین گروه خونی و یا غربالگری آنتیبادی داشتند شناسایی شدند. در ادامه با نمونه‌گیری مجدد از بیماران و
ارسال نمونه تازه به سازمان انتقال خون تهران، تائید تعیین گروه خون و غربالگری آنتیبادی و هم چنین تعیین هویت آنتی‌بادی‌هایی که موجب واکنشهای ناخواسته شدند از سازمان مذکور درخواست گردید.
در انتها با مطالعه جواب آزمایش‌های بیماران مراجعه کرده به بانک خون و هم چنین جواب‌های دریافتی از سازمان انتقال خون تهران فراوانی آنتیبادیهای ناخواسته بیماران مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 30659 بیمار(با دامنه سنی 85-1 سال) در طی مدت مطالعه به بانک خون جهت دریافت فرآورده خونی مراجعه کردند. از بین این مراجعه‌کنندگان 46/59% از بیماران را زنان و 54/40% را آقایان تشکیل دادند.
جدول 1: فراوانی آنتیبادیهای گروه خونی در بین بیماران با جواب آزمایش غربالگری مثبت(تعداد کل بیماران = 123)
جدول 2: فراوانی آنتیبادیهای گروه خونی در بین بیماران بخش زایمان با آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت(تعداد کل بیماران = 20)
| ABO/Rh | A+ | B+ | O+ | AB+ | A- | B- | O- | AB- | Total | % |
| Ab Type | ||||||||||
| D | - | - | - | - | 4 | 5 | 6 | 3 | 18 | 6/14 |
| C | 1 | - | 1 | - | 2 | 1 | 4 | - | 9 | 3/7 |
| C | 2 | 6 | 2 | - | - | - | - | - | 10 | 1/8 |
| E | 19 | 10 | 9 | 1 | 1 | - | - | - | 39 | 7/31 |
| e | - | 1 | - | - | - | - | - | - | 1 | 8/0 |
| K | 10 | 6 | 13 | 4 | 3 | 2 | - | - | 38 | 8/30 |
| JKa | - | - | 2 | - | - | - | - | - | 2 | 6/1 |
| JKb | 1 | 2 | 1 | - | - | - | - | - | 4 | 2/3 |
| Fya | - | 3 | 2 | - | - | - | - | - | 5 | 4 |
| Fyb | - | - | 1 | - | - | - | - | - | 1 | 8/0 |
| KPa | - | - | 2 | - | - | - | - | - | 2 | 6/1 |
| KPb | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Lea | - | - | 1 | - | - | - | 1 | - | 2 | 6/1 |
| Leb | - | 3 | - | 1 | - | - | - | - | 4 | 2/3 |
| S | - | 1 | 1 | - | - | - | - | - | 2 | 6/1 |
| S | - | 2 | - | - | - | - | - | - | 2 | 6/1 |
| M | 4 | 1 | 2 | 1 | 1 | - | - | - | 9 | 3/7 |
| N | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| P1 | - | - | 3 | - | - | - | - | - | 3 | 4/2 |
| LUa | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| LUb | - | - | - | 1 | - | - | - | - | 1 | 8/0 |
| I | 1 | 1 | - | 1 | - | - | - | - | 3 | 4/2 |
| Fy3 | - | - | 2 | - | - | - | - | - | 2 | 6/1 |
| Auto Ab | 5 | 1 | 1 | 2 | - | 2 | 1 | - | 12 | 7/9 |
جدول 2: فراوانی آنتیبادیهای گروه خونی در بین بیماران بخش زایمان با آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت(تعداد کل بیماران = 20)
| ABO/Rh | A+ | B+ | O+ | AB+ | A- | B- | O- | AB- | Total | % |
| Ab Type | ||||||||||
| D | - | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 4 | 20 |
| C | - | - | - | - | - | - | 2 | - | 2 | 10 |
| c | - | 2 | - | - | - | - | - | - | 2 | 10 |
| E | 3 | 3 | - | - | - | - | - | - | 6 | 30 |
| e | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| K | 2 | 1 | - | - | - | - | - | - | 3 | 15 |
| JKa | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| JKb | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Fya | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Fyb | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| KPa | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| KPb | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Lea | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Leb | - | 1 | - | - | - | - | - | - | 1 | 5 |
| S | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| S | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| M | - | - | 1 | - | - | - | - | - | 1 | 5 |
| N | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| P1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| LUa | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| LUb | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| I | 1 | - | - | 1 | - | - | - | - | 2 | 10 |
| aD due to RhIG | - | - | - | - | 1 | - | - | - | 1 | 5 |
| Auto Ab | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | 2 | 10 |
بیماران بخش زایمان از بین کل بیماران، شامل 4364 بیمار بود که 471 نفر(10.79%) Rh منفی و3893 نفر (21/89%) Rh مثبت بودند.
از بین 30659 بیمار مورد مطالعه، آزمایش غربالگری آنتیبادی 123 نفر(4/0%) مثبت بود. پس از بررسی جواب آزمایش تعیین هویت آنتیبادی مشخص شد که در بین این 123 بیمار، 39 نفر(7/31%) آنتیبادی علیه آنتیژن E ، 38 نفر(8/30%) آنتیبادی علیه آنتیژن K و 18 نفر(6/14%) آنتیبادی علیه آنتیژن D داشتند(جدول 1).
در بین 4364 بیمار بستری در بخش زایمان، آزمایش غربالگری آنتیبادی20 نفر(46/0% بیماران بخش زایمان) مثبت بود. با بررسی آزمایش تعیین هویت آنتیبادی بیماران مشخص شد که از بین این 20 بیمار، 6 نفر(30%) آنتیبادی علیه آنتیژن E ، 4 نفر(20%) آنتیبادی علیه آنتیژن D و 3 نفر(15%) آنتیبادی علیه آنتیژن K داشتند.
فراوانی هر کدام از آنتیبادیهای دیگر بروز یافته در بیماران بخش زایمان با توجه به گروه خونی اصلی ABO در جدول به طور تفکیک شده نشان داده شده است(جدول 2).
بحث
در مطالعه حاضر که در بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان امام خمینی(ره) تهران صورت گرفت، میزان شیوع آزمایش غربالگری آنتیبادی با جواب مثبت، 4/0% تخمین زده شد. از این بین شایع‌ترین آلوآنتیبادیها عبارتند از anti-E (7/31%)، anti-K (8/30%) و anti-D (6/14%). هم چنین در سرم 7/9% از بیماران اتوآنتی بادی حضور داشت.
مطالعه‌های مشابه متفاوتی در زمینه فراوانی آلوآنتیبادیها و اتوآنتی‌بادی‌ها در بیماران متفاوت از جمله بیماران تالاسمی با دریافت مکرر فرآوردههای خونی و بیماران تحت عمل جراحی نیازمند دریافت فرآورده خونی و هم چنین اهداکنندگان خون در ایران و سایر کشورهای جهان صورت گرفته است.
در مطالعه گذشته‌نگری از دوره زمانی 1995-1975 در ایالت مینه‌سوتا آمریکا در سال 2001 ، تعداد 1345 نفر بیمار و اهداکننده فرآورده خونی از نظر حضور آنتیبادیهای گروه خونی مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 33 نفر با حضور آلوآنتی‌بادی در سرم آنها شناسایی شدند. شایع‌ترین این آنتیبادیها anti-E (8/20%)، anti-Lea (6/18%)، anti-K (7/14%)، anti-D (9/12%) و anti-Leb (4/9%) گزارش شدند(12).
در مطالعه گذشته‌نگر دیگری که در سال 2005 در کویت صورت گرفت، 179045بیمار در دوره زمانی 2001-1992 مورد مطالعه قرار گرفتند. شایع‌ترین آلوآنتیبادیهای شناسایی شده در مطالعه مذکور عبارتند از anti-D (3/27%)، anti-E (5/18%)، anti-K (6/15%) ، anti-Lea (7/8%) و anti-Leb (6/6%). هم‌چنین آلوآنتیبادیهای anti-D ، anti-E و anti-K در زنان نسبت به مردان شایع‌تر گزارش شدند(13).
در سال 2010 مطالعه‌ای در مالزی صورت گرفته است که طی آن آزمایش غربالگری آنتیبادی جهت 24262 بیمار انجام شده است و از این بین 184 بیمار(76/0%) جواب آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت داشتند. از این تعداد 39 نفر(2/21%) به عنوان اتوآنتی‌بادی و 140 نفر(1/76%) به عنوان آلوآنتی‌بادی گزارش شدند، هم‌چنین 5 بیمار(7/2%) آنتیبادی نامشخص بروز دادند. شایع‌ترین این آلوآنتیبادیها عبارتند از anti-Mia (4/30%)، anti- E (6/18%) و anti-D (7/13%)(14).
مطالعه‌ای بر روی بیماران تالاسمی در شرق هندوستـان
در سال 2015 انجام شده است که در این مطالعه از بین 500 بیمار، 28 نفر(6/5%) با آلوآنتی‌بادی و 5 بیمار با اتوآنتی‌بادی گزارش شدند. آلوآنتیبادیهای anti-c (57/28%) و anti-E (42/21%) آلوآنتیبادیهای با بیشترین فراوانی اعلام شدند. با توجه به این که در مطالعه ذکر شده، این مسئله مطرح شده است که در این منطقه آزمایش‌های غربالگری پیش از تزریق صورت نمی‌پذیرد، به منظور تزریق ایمن، آغاز غربالگری آنتیبادی در این منطقه توصیه شده است(15).
از بین مطالعه‌های صورت گرفته در ایران میتوان به مطالعه‌ای که اخیراً در زنجان بر روی 75 نفر اهداکننده فرآورده خونی صورت گرفته اشاره کرد. آلوآنتیبادیها در سرم 6 نفر(8%) از اهداکنندگان گزارش شده‌اند که از نوع anti-K ، anti-c و anti-e بودند. این آلوآنتیبادیها تنها در بین اهداکنندگان مذکر شناسایی شده‌اند که این موضوع به دلیل ناکافی بودن جامعه اهداکنندگان مؤنث مورد مطالعه میباشد(73 نفر اهداکننده مذکر و 2 نفر اهداکننده مؤنث)(16). همان طور که مشخص است در این مطالعه همانند مطالعه کنونی، anti-K جزو آنتیبادیهای شایع گزارش شده است.
در مطالعه‌ای دیگر که در بیماران تحت عمل جراحی در بیمارستان امام خمینی(ره) اردبیل بر روی 1420 بیمار صورت گرفت، 13 مورد(92/0%) حضور آلوآنتی‌بادی گزارش شد. از این بین، بیشترین آلوآنتیبادیهای یافت شده anti-K ، anti-E و anti-c بودند(17).
هم چنین در مطالعه صورت گرفته در چهار بیمارستان در تهران، 30 بیمار از بین 3092 بیمار تحت عمل جراحی با حضور آلوآنتیبادیها در سرم گزارش شدند. شایع‌ترین ایـن آنتی‌بادی‌هـا عبارتنـــد از anti-K (53/23%)، anti-E
(59/20%) و anti-c (56/17%)(18).
در این دو مطالعه نیز شیوع بالای آلوآنتیبادیهای anti-K و anti-E در بیماران ایرانی مشابه با نتایج مطالعه حاضر گزارش گردید.
از جمله مطالعه‌های صورت گرفته در بیماران تالاسمی ایران میتوان به مطالعه‌ای در جنوب غرب ایران اشاره کرد که از بین 133 بیمار نیازمند تزریق خون مکرر β تالاسمی، 42 بیمار(06/32%) آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت نشان دادند. 55% این آلوآنتیبادیها علیه سیستم گروه خون Rh و 33% علیه سیستم گروه خون Kell گزارش شدند(19).
هم چنین در مطالعه‌ای دیگر در شمال شرق ایران از بین 313 بیمار تالاسمی که تزریق مکرر فرآورده خونی داشتند، 9 بیمار(78/2%) جواب آزمایش غربالگری مثبت داشتند که تمامی آلوآنتیبادیهای شناسایی شده علیه سیستم گروه خونی Rh گزارش شدند. شایع‌ترین این آلوآنتیبادیها anti-D (88/88%) و سپس anti-C و anti-E بودند(20).
همان گونه که مشخص است، آزمایش‌های پیش از تزریق خون از جمله غربالگری آنتیبادی می‌توانند از جنبه‌های گوناگونی بسیار سودمند باشند. از جمله فواید این آزمایش‌ها صرفه‌جویی در زمان، هزینه و هم چنین کاهش اتلاف انرژی کارکنان بانک خون در آماده‌سازی فرآورده خونی سازگار میباشد، بدین نحو که در صورت مشاهده جواب آزمایش غربالگری آنتیبادی مثبت، آزمایش کراس‌مچ بر روی تمامی کیسه‌های خونی موجود در بانک خون توسط پرسنل جهت آماده‌سازی برای تزریق صورت نگرفته و ابتدا تعیین هویت آنتیبادی مسبب ایجاد واکنش در آزمایش غربالگری، درخواست میشود. در ادامه با توجه به هویت آنتیبادیهای تعیین شده، به منظور فراهم کردن کیسه‌های خونی سازگار، اقدامات لازم توسط پرسنل صورت میپذیرد. هم چنین غربالگری آنتیبادی در اهداکنندگان فرآوردههای خونی در پی بردن به حضور آلوآنتیبادیها و اتوآنتی‌بادی‌های ناخواسته در پلاسمای اهداکنندگان خون مؤثر میباشد.
نکته قابل توجه دیگر در نتایج این مطالعه این است که بیماران بستری در بخش زایمان که جواب آزمایش
غربالگری آنتیبادی آنها مثبت است، احتمال حضور anti-E به نحو چشمگیری در سرم آنها وجود دارد. این مسئله از این رو حائز اهمیت است که ، نه تنها تجویز رگام در بیماران بخش زایمان به منظور جلوگیری از بروز بیماری (HDFN Hemolytic Disease of fetus and new born;) ممکن است همیشه کافی نباشد، بلکه آنتیبادیهای دیگری نیز ممکن است منجر به شکل‌گیری HDFN حتی در صورت تجویز رگام شوند. البته این مسئله از نظر میزان دخیل بودن و میزان بروز این عارضه در حضور دیگر آلوآنتیبادیها بهتر است دقیق‌تر مورد مطالعه قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
بنابراین اجرای یک آزمایش غربالگری آنتیبادی صحیح در مراکز درمانی مصرف‌کننده فرآوردههای خونی، گروه‌بندی صحیح و هم‌چنین دریافت تاریخچه دقیق از بیمار و استقرار یک سیستم هموویژلانس به شکل مطلوبی میتواند در کاهش عوارض ناخواسته تزریق فرآوردههای خونی ناشی از سیستم ایمنی مؤثر واقع گردد. هم چنین این مسئله بسیار حائز اهمیت است که نه تنها تجویز رگام در بیماران بخش زایمان به منظور جلوگیری از بروز بیماری HDFN همیشه به تنهایی ممکن است کافی نباشد، بلکه آلوآنتیبادیهای دیگری هم چون anti-E با فراوانی بالا نیز جهت احتمال بروز این عارضه بهتر است مورد بررسی و توجه قرار گیرند.
تشکر و قدردانی
در انتها لازم است از زحمات پرسنل بانک خون بیمارستان امام خمینی(ره) تهران در روند انجام آزمایش‌های صورت گرفته، تشکر و قدردانی به عمل آید.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
