چکیده سابقه و هدف آفرزیس روشی کارآمد جهت جمع‌آوری فرآورده‌های خونی مثل پلاسما، پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز و سفید در فرد اهداکننده می‌باشد. با توجه به اهمیت سلامت اهداکننده در آفرزیس و تعداد محدود مقالات، برآن شدیم تا اثرآفرزیس را بر میزان سلول‌های خونی اهداکنندگان پلاکت فرزیس بررسی نماییم. مواد و روش‌ها مطالعه‌ای مقطعی از دی ماه 1396 تا اردیبهشت 1397 بر روی 25 اهداکننده که حائز شرایط ورود به مطالعه بودند، انجام شد. از اهداکنندگان نمونه‌ای حاوی ضد انعقاد EDTA قبل و بعد از پلاکت‌آفرزیس و هم‌چنین 7 روز بعد گرفته شد. نمونه‌های CBC با دستگاه سل‌کانتر مدل Mindray BC 300 کالیبره، تجزیه و تحلیل و نتایج ثبت گردید. اطلاعات به دست آمده در چک لیست‌ها ثبت و توسط نرم‌افزار 23 SPSS تجزیه و تحلیل گردیدند. یافته‌ها مطالعه بر روی 25 اهداکننده مرد با میانگین سنی97/9 ± 4/32 سال، حداقل سن 19 سال و حداکثر 59 سال و میانگین وزنی 2/17 ± 84/85 کیلوگرم و میانگین قد 69/6 ± 2/178 سانتی‌متر انجام شد. تغییر معناداری در WBC ، RBC ، HCT ، Hb ، قبل و بعد از آفرزیس و 7 روز بعد در اهداکنندگان وجود نداشت. میزان پلاکت بلافاصله بعد از اهدا کاهش یافت و از /µL103 × 109/52 ± 720/235 به /µL103 × 240/44 ± 400/176 رسید و بعد از گذشت 7 روز تقریباً به سطح قبل از اهدا /µL103 × 399/67 ± 400/243 رسیده بود. نتیجه گیری تغییر معناداری در میزان WBC، RBC ، HCT ، Hb ، قبل و 7 روز بعداز اهدای پلاکت با روش آفرزیس دیده نشد. کلمات کلیدی: پلاکت فرزیس، اهداکنندگان خون، شمارش سلول‌های خون، شمارش پلاکت، شمارش لکوسیت شمارش اریتروسیت
تاریخ دریافت: 21/11/1399 تاریخ پذیرش: 02/04/1400
1- دانشجوی کارشناسی ارشد خون‌شناسی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران 2- مؤلف مسئول: متخصص بیهوشی ـ استادیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665 3- PhD ایمونولوژی ـ دانشیار مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران 4- کارشناس ارشد بیوشیمی ـ مربی مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران 5- دکترای تخصصی خون‌شناسی و بانک خون ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهران ـ ایران
مقدمه آفرزیس روشی کارآمد جهت جمع‌آوری فرآورده‌های خونی مثل پلاسما، پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز و سفید در فرد اهداکننده می‌باشد. پلاکت‌فرزیس فرآیند استانداردی است که طی آن پلاکت‌ها از خون کامل جــدا و جمع‌آوری می‌شوند. به این پلاکت‌های جمع‌آوری شده از یک اهداکننده واحد، پلاکت تک واحدی(single donor Platelet) می‌گویند(1). پلاکت فرزیس در طی فرآیند سایتوفرزیس، 2-1 ساعته جمع‌آوری شده و معمولاً شامل 1011×3 پلاکت بوده که این تعداد برابر 6-5 واحد پلاکت رندوم اهداکننده تصادفی(random donor) است(2). پیشرفت‌های اخیر تکنولوژی سبب شده تا فناوری آفرزیس آسان‌تر و شایع‌تر شود و در بعضی از مقالات عنوان شده که فرآورده آفرزیس علاوه بر کاهش آلوایمونیزاسیون، سبب کاهش انتقال بیماری‌های ویروسی مرتبط با انتقال خون نسبت به فرآورده‌های رندوم (اهداکننده تصادفی) می‌شود به دلیل آن که بیمار تنها با یک اهداکننده در تماس خواهدبود(4، 3). اگر چه پیشرفت‌هایی در فناوری آفرزیس حاصل شده ولی هنوز هم برخی از مشکلات همانند مدت زمان آفرزیس و مسمومیت با سیترات در آن باقی مانده است(5). همیشه یکی از مسائل مهم، ایمنی و سلامت اهداکنندگان در مراحل پس از فرآیند آفرزیس می‌باشد. به طوری که یکی از نگرانی‌ها تغییرات در تعداد پلاکت، هموگلوبین(Hb) و گلبول‌های سفید(WBC) اهداکننده است. به گفته بعضی از نویسندگان، بعد از پلاکـت فرزیس، ممکن است کاهش در شمارش کامل خون و پلاکت اهداکنندگان به صورت گذرا ایجاد شود(7، 6). برخی از مطالعه‌ها نشان داده‌اند که افزایش هموگلوبین، هماتوکریت و گلبول‌های سفید، پس از پلاکت فرزیس به وجود می‌آید(9، 8). در اولین دستورالعمل سازمان غذا و داروی امریکا(FDA) در مورد پلاکت فرزیس، در سال 1983 ، تعداد موارد اهدای پلاکت فرزیس را به 12 مورد در سال محدود کرد تا بیشتر از دو بار در هفته و با حداقل فاصله زمانی کمتراز 48 ساعت نباشد. در سال 1988، سازمان غذا و داروی آمریکـا در دستورالعمـل فوق تجدید نظر نمود تا مراکز خون بتوانند دوز مورد نیاز پلاکت و تقاضای دو برابر پلاکت فرزیس را تأمین کنند و بدین صورت پیش‌نویس راهنمایی را تنظیم کرد تا تعداد موارد جمع‌آوری پلاکت در یک سال را به 24 نوبت افزایش دهد(10). دستورالعمل خون در انگلستان از سال 2005، توصیه به ارزیابی سالانه تغییرات در پارامترهای هماتولوژیک پس از اهدای خون نموده است تا تاثیر آن را بر سلامت اهداکننده مشخص نماید(11)، طی دهه اخیر، هندوستان جهش عظیمی در انتقال خون و تولید پلاکت داشته است. با معرفـی جداکننده‌های سلولی پیشرفتـه، افزایـش شدیـــد تقاضای پلاکت‌های تک واحدی(SDP : Single Doner Platelet) مشاهده شده است. در حالی که قانون دارو و مواد آرایشی هند(Indian Drug and Cosmetic Act) در سال 1940، برای اهداکنندگان پلاکت چنین دستورالعمل و قانونی جهت ارزیابی سالانه تغییرات در پارامترهای هماتولوژیک پس از اهدای خون در نظر نگرفته است(12). تعداد پلاکت، هموگلوبین، هماتوکریت و تعداد کل لکوسیت‌ها بعد از اهدای خون با روش آفرزیس تغییرات قابل توجهی را نشان داده است. بعضی از مطالعه‌ها افزایش هموگلوبین پس از اهدا را گزارش کرده‌اند. در حالی که دیگران کاهش در این پارامترها را توصیف کرده‌اند(8). اخیراً نگرانی‌هایی در مورد کاهش تولید پلاکت با اهدای طولانی مدت ایجاد شده است(13). با توجه به آن که مقالات درخصوص سلامت اهداکننده در آفرزیس محدود است، برآن شدیم تا اثر پلاکت فرزیس را بر میزان پلاکت، هموگلوبین، هماتوکریت و تعداد کل لکوسیت‌های اهداکنندگان پلاکت آفرزیس در یک دستگاه جداکننده سلولی سانتریفوگال +Haemonetics MCS بررسی نماییم.
مواد و روش‌ها مطالعه‌ای مقطعی(cross sectional) و آینده‌نگر جهت بررسی تغییرات سلول‌های خونی اهداکنندگان پلاکت فرزیس که توسط یک دستگاه سانتریفوگال(Software L N 9000 ، Single needle Haemonetic MCS+) از آن‌ها پلاکت تهیه می‌گردید، طراحی شد. این تحقیق بعد از تصویب در کمیته اخلاق مؤسسه عالی طب انتقال خون (با کد اخلاق IR.TMI.REC.1396.008) از دی ماه 1396تا اردیبهشت 1397 بر روی 25 اهداکننده پلاکت مستمر که به طور تصادفی جهت پلاکت فرزیس به پایگاه انتقال خون تهران مراجعه کردند، انجام شد. بعد از توضیح کامل شرایط و نحوه همکاری در این طرح و دادن فرم‌های رضایت‌نامه فرآیند پلاکت فرزیس، در صورت احراز شرایط ورود به مطالعه، آن‌ها وارد این پژوهش گردیدند. شرایط ورود به مطالعه مطابق دستورالعمل‌های مصوب سازمان انتقال خون شامل مواردی همانند ذیل بودند: تمام اهداکنندگان داوطلب باید دارای شرایط سنی 18 تا 60 سال، تعداد پلاکت قبل از آفرزیس آن‌ها بیشتر از /L109×150 ، سطح هموگلوبین بیشتر از g/dL 5/12، وزن اهداکننده بالای 50 کیلوگرم، هماتوکریت بیشتر از 38% ، برای آزمایش‌های HIV ، HBsAg و HCV-Ag و سیفلیس، منفی و عاری از هر گونه بیماری زمینه‌ای باشند و در وضعیت سلامت کامل بوده و داروی آسپیرین طی حداقل دو روز قبل از اهدا و داروی پلاویکس حداقل 14 روز قبل از اهدا مصرف نکرده باشند. مطابق دستورالعمل‌های مصوب سازمان انتقال خون، هنگام اهدای پلاکت از سایر داروهای ضد پلاکت نیز استفاده ننموده باشند و دسترسی مناسب به رگ‌های وریدی آن‌ها وجود داشته باشد. در طی فرآیند پلاکت فرزیس، خون کامل توسط سوزن شماره 16 از طریق ورید آنته کوبیتال گرفته شد. در تمامی موارد پلاکت آفرزیس از ضد انعقاد سیتراتA به نسبت 1 به 9 ضد انعقاد به خون، استفاده شد.(در طی پلاکت‌آفرزیس، خون با ضد انعقاد سیترات مخلوط می‌گردد و از طریق سانتریفیوژ کردن، فرآورده مورد نظر از سایر اجزای خون جدا می‌شود و مابقی در یک سری سیکل دوباره به اهداکننده باز می‌گردد.) توزیع بازده تولید پلاکت(Yeild) در دستگاه MCS+، با توجه به میزان پلاکت اولیه اهداکننده وتوسط پزشک اهدا تعیین می‌گردید که جهت تمامی اهداکنندگان 1011 × 4 Yeild< در نظر گرفته شد. نمونه خون از 25 اهداکننده که توسط دستگاه MCS+ پلاکت فرزیس شدند،گرفته و جهت بررسی شمارش سلول‌های خونی وارد مطالعه گردیدند. از افراد قبل و بعد از پلاکت فرزیس و هم‌چنین 7 روز بعد از پلاکت فرزیس یک نمونه جهت انجام آزمایش‌ها(خون حاوی ضد انعقاد EDTA) به حجم 7 میلی‌لیتر گرفته شد. نمونه CBC قبل و بعد از پلاکت فرزیس از طریق وریدی از دست دیگر گرفته شد. نمونه‌های CBC با دستگاه سل کانتر مدل Mindray BC 300 کالیبره، تجزیه و تحلیل و نتایج ثبت گردید. اطلاعات به دست آمده در چک لیست تهیه شده ثبت گردید و داده‌های مربوط به شاخص‌های CBC در دستگاه +Haemonetics MCS از نظر آزمون شاپیرو - ویلک سطح طبیعی داشتند. بنابراین جهت تجزیه و تحلیل از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA one way) استفاده شد. در نهایت نتایج هماتولوژیک قبل از اهدا و پس از اهدا جمع‌آوری شده و توسط نرم‌افزار 23 SPSS تجزیه و تحلیل گردیدند.
یافته‌ها 25 اهداکننده پلاکت مستمر که شرایط ورود به مطالعه را کسب نمودند، مـرد بـا میانگیـن سنی 97/9 ± 4/32 سال، حداقل سن 19 و حداکثر 59 سال، میانگین وزنی 2/17 ± 84/85 کیلوگرم و میانگین قد 69/6 ± 2/178 سانتی‌متر، بودند. میانگین تعداد شمارش پلاکت اهداکنندگان قبل از اهدا /µL103× 109/52 ± 720/235 بود. میانگین گلبول‌های سفید قبل از اهدا /µL109× 277/2 ± 076/7 ، میانگین میزان گلبول‌های قرمز قبل از اهدا /µL106 × 13747/5 ± 438800/5 و میانگین سطح هموگلوبین قبل از اهدا g/dL 27/1 ± 24/16 بودند (نمودارهای 5-1). در نمونه‌های CBC قبل و بلافاصله بعد و 7 روز پس از اهدای پلاکت مشاهده شد که ریکاوری شمارش گلبول‌های سفید در دستگاه MCS+ بعد از آفرزیس WBC بعد از اهدا کاهش می‌یابد و 7 روز بعد به مقدار بالاتر از حد اولیه و قبل از اهدا می‌رسد(نمودار 5). بنا برنتایج به دست آمده تغییر معناداری در WBC، RBC ، HCT ، Hb ، قبل و بعد از آفرزیس و 7 روز بعد در
دستگاه Haemonetics MCS+ وجود نداشت. اما میزان پلاکت بلافاصله بعد از اهدا به شکل معناداری در دستگاه Haemonetics MCS+ کاهش می‌یابد که بعد از گذشت 7 روز به سطحی می‌رسد که با زمان قبل از آفرزیس تفاوت معناداری ندارد(نمودار 1). بحث 25 اهداکننده پلاکت مستمر مرد با میانگین سنی 97/9 ± 4/32 سال و میانگین وزنی 2/17 ± 84/85 کیلوگرم و میانگین قد 69/6 ± 2/178 سانتی‌متر شرایط ورود به مطالعه را داشته و پارامترهای هماتولوژیک آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این مطالعه با بررسی داده‌های مربوط به نمونه‌های CBC قبل و بلافاصله بعد و 7 روز پس از اهدای پلاکت دریافتیم، شمارش گلبول‌های سفید (تعداد WBC) در دستگاه MCS+ بلافاصله بعد از آفرزیس کاهش می‌یابد و 7 روز بعد از آن به مقدار بالاتر از حد اولیه و قبل از اهدا می‌رسد. بنابر نتایج به دست آمده، تغییر معناداری در WBC، RBC، HCT، Hb، قبل و بعد از آفرزیس و 7 روز بعد در اهداکنندگانی که با دستگاه Haemonetics MCS+ از آن‌ها پلاکت گرفته شده بود، وجود نداشت. اما میزان پلاکت بلافاصله بعد از اهدا به شکل معناداری در دستگاه Haemonetics MCS+ کاهش یافت که بعد از گذشت 7 روز به سطحی رسید که با زمان قبل از آفرزیس تفاوت معناداری نداشت. استفاده از SDP طی چند سال گذشته با جهش و افزایش همراه بوده است. SDP نـه تنها خلوص محصـول را از نظر کاهش آلودگی سلولی افزایش می‌دهد بلکه تعداد کلی پلاکت جمع‌آوری شده را نیز افزایش می‌دهد(13). نتایج مطالعه‌ها نشان می‌دهد که اهدای پلاکت باعث کاهش هماتوکریت، هموگلوبین و مقادیر شمارش گلبول‌های قرمز می‌شود(14). مطالعه ما نیز کاهش مختصری در سطح هموگلوبین، هماتوکریت و شمارش سلول‌های قرمز را نشان می‌دهد که این کاهش ناچیز در تحقیقات دیگر هم مشاهده شده است و آن‌ها عنوان نموده‌اند که از دست دادن خون در آفرزیس، میزان ناچیزی است. حتی پیشنهاد می‌کنند این روش، از دست دادن خون در حدود 30-20 میلی‌لیتر را به همراه دارد که در مقایسه با اهدای خون کامل، که منجر به از دست دادن تقریباً 450 میلی‌لیتر می‌شود، قابل توجه نیست(15). اگر چه یکی از دلایل آن را وجود خون باقی‌مانده در ست آفرزیس در انتهای کار می‌دانند که این خون باقی‌مانده بسته به دستگاه مورد استفاده از 20 تا 45 میلی‌لیتر است. دلیل دیگر همولیز یا پارگی غشای گلبول قرمز در سیستم‌های گردش خارج بدن در زمانی است که گلبول‌های قرمز در معرض استرس یا تغییر فشار اسمزی قرار گیرند(17، 16). دستگاه MCS+ دارای جریان متناوب است، درکل حجم خون کمتری پروسس شده و سیترات کمتری استفاده می‌شود ولی خون اهداکننده که وارد bowl دستگاه می‌شود، به علت نزدیک بودن چگالی گلبول‌های سفید به پلاکت‌ها، در هر چرخه مقداری از لکوسیت اهداکننده خارج شده و به بدن فرد باز نمی‌گردد. شایان ذکر است که به علت فیلتردار بودن ست آفرزیس، گلبول سفید اهداکننده وارد کیسه پلاکتی نمی‌شود و در واقع جذب پلیمرهای ست می‌شود که در نتیجه بلافاصله بعد از اهدا شاهد کاهش WBC می‌باشیم، در نهایت در دستگاه MCS+ با کاهش تعـداد پلاکت بعد از اهدا، تعداد گلبول‌های سفید خون نیز به صورت معناداری کاهش می‌یابد که مطالعه ما نیز نتایج مشابهی را نشان داد(18). هم‌چنین در مطالعه دیگری در سال 2018 که توسط محمود فاید بر روی تغییرات هماتولوژیک انجام شد، با وجود تغییرات و کاهش پارامترهای هماتولوژیک پس از پلاکت‌آفرزیس، این فرایند را ایمن گزارش کرد(20، 19). در مطالعه ما نیز این فرآیند کاملاً ایمن بود و هیچ‌گونه عارضه‌ای در اهداکنندگان دیده نشد. در مقاله‌ای که توسط راویندرا توکال و همکارانش بر روی 50 اهداکننده پلاکت در سال 2016 منتشر شد، نشان داد که بعد از 7 روز از اهدای پلاکت، مقدار پلاکت به حالت اولیه بر می‌گردد(21). در مطالعه ما نیز شاهد برگشت پلاکت به حالت اولیه بودیم. جوز لوئیس بوئنوس و همکارانش دراسپانیا در سال 2005 نشان دادندMCS+ بیشترین دقت را دارد، هم‌چنین بیان کردند کهMCS+ بیشترین زمان (7/66 دقیقه) را در مقایسه با سایر دستگاه‌ها داشت(22). در مطالعه ما نیز زمان انجام فرآیند در دستگاه MCS+ به طور میانگین 82 دقیقه بود (حداکثر 140 دقیقه و حداقل 74 دقیقه). در مقاله منتشر شده در سال 2016 توسط دیشا آرورا و همکارانش، نشان داده شد که فرآیند پلاکت فرزیس برای اهداکنندگان با میزان پایین پلاکت حدود 150 هزار نیز فرآیند ایمنی هست(23). در مطالعه مانیز از یک اهداکننده با پلاکت /µL103 × 150 بدون هیچ مشکلی یک واحد پلاکت گرفته شد و در نهایت با پیگیری هفت روزه از اهداکنندگان هیچ‌گونه عارضه‌ای همانند کبودی و هماتوم و غیره گزارش نشد. در واقع همان طور که دیشا آرورا بیان کرد، پلاکت‌آفرزیس می‌تواند فرآیند ایمنی باشد. ایمن بودن چرخه پلاکت‌آفرزیس در مقاله‌ای که در سال 2018 توسط ساهو و همکارانش بر روی 135 اهداکننده با بررسی جنبه‌های هماتولوژیکی انجام شد، نیز به اثبات رسید(24). طی بررسی‌هایی که توسط سخار داس و همکاران در سال 2009، در هند بر روی 457 فرد اهداکننده انجام شد، مشخص کردند که پلاکت‌آفرزیس ممکن است شمارش کلی سلول‌های خونی شامل WBC، RBC، Hb، HCT، PLt، RDW را کاهش دهد اما باعث آنمی و ترومبوسیتوپنی قابل ملاحظه‌ای نمی‌شود(25). در مطالعه ما نیز شاهد کاهش سلول‌های خونی بلافاصله بعد از اهدا بودیم که طی 7 روز پس از اهدا نزدیک میزان قبل از اهدا می‌شود. در مطالعه‌ای که در سال 2015 توسط مظفر ککلیک انجام شد، نشان داد اختلاف معناداری در میزان Hb و PLt و WBC قبل و بعد از آفرزیس وجود ندارد و هم‌چنین نشان داد دستگاه MCS+ به علت دارا بودن ست فیلتراسیون قبل از کیسه نهایی باعث کاهش WBC در کیسه‌های پلاکتی و در نتیجه کاهش عوارض آلوایمونیزاسیون و واکنش‌های انتقال غیرهمولیتیک تب‌زا در فرد گیرنده می‌شود(26). چیو و همکارانش در آخرین تحقیق خود گزارش نمودند که لکوسیت‌های اهداکننده سالم در تماس با سیترات فعال شده و حساسیت به s-HLA I ایجاد نموده و تعدیل ایمنی می‌دهد ولی پوپو مقاله‌ای منتشرکرد و عنوان نمود با توجه به آن که دستگاه‌های مختلف از روش‌‌های متفاوتی استفاده می‌کنند، لنفوسیت‌های اهداکنندگان را تغییرات متفاوتی می‌دهند. این بررسی در سال 2015 در ایتالیا بر روی 25 نفر، توسط ماسیمو چیو و همکاران انجام شد(27). در مقاله‌ای که توسط روجرزو همکارانش در سال 1995 منتشر شد، بر روی اهداکنندگانی که پلاکت طبیعی یا کمتر از 150 هزار داشتند پروسه پلاکت‌فرزیس انجام شد. در این طرح بیان شد که همه اهداکنندگان (اعم از پلاکت طبیعی با تعداد کمتر یا بیشتر از 109×150) بعد از پلاکت‌فرزیس دچار کاهش ناچیز مقدار پلاکت می‌شوند که در اهداکنندگان مستمر، با فاصله 20 روز بین هر اهدا، کاهش پلاکت معنادار نبود و روند برگشت به حالت پایه سریعتر اتفاق می‌افتاد. در واقع بیان کردند، اهدای پلاکت فرآیند ایمنی هست(29، 28). در مطالعه حاضر نیز برگشت اکثر پارامترهای هماتولوژیک(به جز هموگلوبین و هماتوکریت) در عرض 7 روز بعد از اهدا مشاهده شد و فرآیند پلاکت فرزیس در اهداکنندگان ما نیز تغییر چندانی در شمارش سلول‌های خونی ایجاد نکرده و بعد از هفت روز به سطح اولیه قبل از اهدا رسید. با توجه به آن که در هنگام انجام پلاکت فرزیس در این اهداکنندگان هیچ‌گونه همولیز یا مشکلی حین اهدا مشاهده نشد.
یکی از محدودیت‌های این پژوهش، عدم دسترسی به تنظیم یکسان میزان راندمان(Yield) اولیه دردستگاه است. نظر به این که جهت سلامت بیشتر اهداکننده، تعیین Yield اولیه دستگاه بر مبنای میزان پلاکت اولیه اهداکننده و نظر پزشک آفرزیس تنظیم می‌شود، امکان یکسان‌سازی آن برای تمامی اهداکنندگان نبود ولی بنابر سایر مطالعه‌ها میزان 1011 × 4 Yeild< در نظر گرفته شد. محدودیت دیگر ، تعداد کم اهداکنندگان بود که با توجه به بررسی بعد از هفت روز، اهداکنندگان رضایت به ورود به انجام این تحقیق را نداده و یا هنگام خونگیری در روز هفتم مراجعه نکردند. نتیجه‌گیری میزان گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، سطح هماتوکریت و هموگلوبین، قبل و بعد از آفرزیس و هم‌چنین هفت روز بعد از اهدای پلاکت با دستگاه Haemonetics MCS+ تغییر معناداری نیافت. اما میزان پلاکت بلافاصله بعد از اهدا کاهش یافت که بعد از گذشت 7 روز تقریباً به سطح اولیه رسید. تشکر و قدردانی این مقاله حاصل قسمتی از پایان‌نامـه دانشـجویی دوره کارشناسـی ارشد رشته خون‌شناسی مرکـز تحقیقـات مؤسسـه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون بـا کـد اخلاق(IR.TMI.REC.1396.008) می‌باشد. بودجه این مطالعه توسـط مؤسسه آموزشی و پژوهشـی طـب انتقـال خـون تامین گردیده است. از اهداکنندگان و پرسنل زحمتکش بخش آفرزیس پایگاه تهران که نهایت همکاری را دراین پژوهش نموده‌اند کمال تشکر را داریم.
Fani P, Chegini A, Shaiegan M, Samiee S, Hajati E. Evaluation of post- donation blood cell changes in donors undergoing plateletpheresis by Haemonetics MCS+. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2021; 18 (3) :171-179 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1239-fa.html
فانی پروانه، چگینی آزیتا، شایگان مژگان، سمیعی شهرام، حاجتی اسمردیس. تغییرات سلول‌های خون بعد از اهدای پلاکت با روش آفرزیس توسط دستگاه Haemonetics MCS+. فصلنامه پژوهشی خون. 1400; 18 (3) :171-179
