جلد 16، شماره 1 - ( بهار 1398 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 8-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
KhajehNajafi A, Maghsudlu M, Etemad K. Assessment the impact of blood and blood components tariff setting on the requests for blood, platelets and plasma components in the hospitals of Western Azarbayjan province. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2019; 16 (1) :1-8
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1231-fa.html
URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1231-fa.html
خواجه نجفی علیرضا، مقصودلو مهتاب، اعتماد کوروش. ارزیابی نقش تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن در درخواست خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی. فصلنامه پژوهشی خون. 1398; 16 (1) :1-8
متخصص پزشکـی اجتماعـی ـ دانشیـار مرکـز تحقیقـات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون
متن کامل [PDF 429 kb]
(1331 دریافت)
| چکیده (HTML) (3796 مشاهده)
مقدمه
انتقال خون نقش حیاتی را در سلامت بیماران ایفا می‌کند اما به دلیل احتمال انتقال بیماریهای عفونی و واکنشهای مرتبط با انتقال خون، میتواند بالقوه عوارضی به همراه داشته و گاهی مرگبار نیز باشد. تلاشهای مداوم برای سلامت و ایمنی خون و هم چنین افزایش هزینههای جمعآوری و نگهداری اهداکنندگان موجب افزایش هزینههای تأمین خون کافی و سالم میشود(1).
در ایران هم چون سایر کشورها از جمله ایالات متحده و اروپا، ترکیب جمعیتی در حال تغییر است و به سوی پیر شدن در حال حرکت است(2). دادههای سرشماری پیشبینی میکنند که افراد 65 سال و به بالا، درصد بزرگ و رو به افزایشی از جمعیت ما را تشکیل خواهند داد(3). با پیر شدن جمعیت، نیاز به خون و فرآوردهها نیز افزایش می‌یابد چرا که درصد بزرگ و نامتناسبـی از جمعیت در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی که نیاز به مداخلات مبتنی بر جراحی هستند قرار خواهند گرفت که با افزایش نیاز برای انتقال خون همراه است(2). به علاوه، روش‌های درمانی پیچیده مانند جراحی قلب و عروق، پیوند اعضا جامد و پیوند سلولهای بنیادی خونساز، گزینههای درمانی جمعیت سالمندان هستند که نیاز به فرآوردههای خونی را افزایش میدهد.
باید توجه داشت که تهیه خون و انجام آزمایشهای مختلف و حمل و نقل و نگهداری آن هزینه زیادی بر دوش بودجه سلامت کشور میگذارد(5، 4). ارزشگذاری خدمات انتقال خون و پرداخت هزینه این خدمات توسط بیماران یا بیمههای پوششدهنده آنها و همین طور اطلاع از قیمتهای جهانی خون و فرآوردههای خونی، سبب میشود که استفاده بهینه و مبتنی بر شواهد از این فرآوردهها مد نظر قرار گیرد. در سطح جهانی، هزینههای تهیه خون سالم در چند سال اخیر، دو برابر شده است، به طوری که هزینه هر واحد خون از تهیه تا تزریق، از 300 تا 1000 دلار برآورد میشود(6).
بر این اساس، از ابتدای آبان ماه سال 1394، در راستای مأموریت اصلی این سازمان که تامین خون و محصولات خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقا سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است و با توجه به مصوبه هیئت دولت و ابلاغ معاون اول ریاست جمهوری، خدمات سازمان انتقال خون تعرفهگذاری و اجرایی گردید و ساماندهی این خدمات به منظور کاهش هزینهها و پرداختی‌های مردم در راستای طرح تحول سلامت اجرایی گردید.
در سال 1394، قیمت‌گذاری و تعرفهگذاری برای یک واحد گلبول قرمز 308000 ریال، یک واحد پلاسما 193600ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 220000 ریال و در سال 1396 برای یک واحد گلبول قرمز 333200 ریال، یک واحد پلاسما 209440 ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 238000 ریال قیمت تعیین شده است.
استان آذربایجان غربی یکی از استانهای کوهستانی کشور، با جمعیتی در حدود 3150000 نفر و با مساحتی در حدود 37059 کیلومتر مربع است. این استان 25/2 درصد مساحت کشور را تشکیل میدهد و 08/4% جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و جمعیت شهر ارومیه (شهر بیمارستانهای مورد تحقیق) تقریباً 980000 نفر می‌باشد.
در این مطالعه بر آن شدیم که به مقایسه میزان درخواست، مصرف، ضایعات و برگشت خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در مراکز درمانی شهرستان ارومیه (بیمارستانهای خصوصی، دولتی، بیمارستانهای آموزشی و تخصصی به طور خاص) در طی دو سال، قبل و بعد از دریافت تعرفه، از مراکز درمانی بپردازیم و با بررسی فاکتورهای دخیل در نحوه درخواست خون، انواع بخش‌های بستری و مراکز تخصصی و مدیریت بیمارستانی بتوانیم در جهت حفظ ذخایر خونی و جلوگیری از هدر رفت منابع و ارتقاء کیفیت خدمات سازمان انتقال خون بکوشیم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. تمامی درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی و واحدهای تحویل شده به تمامی بیمارستانهای سطح شهر
ارومیه به روش سرشماری، تحت مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به این نکته که به جهت رعایت استانداردهای سازمان انتقال خون، هر فرآورده‌ای که از واحد پخش خون به مراکز درمانی ارسال شد به جز در شرایط کاملاً استثنایی، قابلیت توزیع مجدد به مراکز درمانی را ندارد، در این مطالعه توزیع خون معادل مصرف خون در نظر گرفته شده است. در سطح شهر ارومیه 10 بیمارستان (چهار بیمارستان آموزشی، سه بیمارستان دولتی وسه بیمارستان خصوصی) موجود بودند که همگی در تحقیق وارد شده و تعرفه اعمال شده برای همه بیمارستانها یکسان در نظر گرفته شد. از نظر دسترسی بیمارستانی تقریباً شرایط مشابهی داشتند. در تعداد بیمارستانها و تعداد تخت‌های هر بیمارستان در مدت زمان تحقیق تغییرات بارزی وجود نداشت.
ابتدا تعداد اهدای خون در استان و هم چنین در شهر ارومیه(نسبت به جمعیت) در سالهای تحت مطالعه استخراج گردید. سپس تعداد درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی به تفکیک از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394(دو سال قبل از شروع تعرفه) جمعآوری شد. هم‌چنین تعداد خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی تحویل داده شده به مراکز درمانی در همان بازه زمانی استخراج شد.
میزان مصرف مراکز مورد مطالعه و مقدار ضایعات و برگشتی موارد فوقالذکر در همان زمان از طریق نرم‌افزار و از سوابق سازمان انتقال خون و بانک خونهای مراکز مورد مطالعه جمعآوری و در چک لیستهای تحقیق وارد شدند و آنها را با اطلاعات به دست آمده در بعد از اجرای طرح، در مدت دو سال(ابتدای آبان ماه 1394 لغایت آخر مهر ماه 1396) با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و SPSS بررسی مقایسهای کرده و تحلیل نمودیم. در مدت زمان مطالعه، طول عمرRBC تهیه شده 35 روز، پلاکت 4 روز و پلاسمای تازه منجمد 2 سال بود و تمامی پلاکت‌های مورد استفاده از نوع رندوم بودند. برای بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها در این پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد.
میانگین مصرف ماهانه هر یک از فرآوردهها قبل و بعد
از اجرای تعرفهگذاری محاسبه و با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها، از آزمونهای غیر پارامتریک استفاده گردید.
یافتهها
نتایج این مطالعه نشان داد تعداد اهدا در استان در دو سال قبل از اجرای تعرفه 144.215 واحد بوده و در دو سال بعد از اجرای تعرفه به 148.227 واحد افزایش پیدا کرده است(جدول 1). تعداد درخواست RBC در شهر ارومیه در سال 92، 33658 واحد بوده است که در سال 93 با 7% افزایش به 36266 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، درخواست مراکز درمانی در سال 94 با 5/0% کاهش به 36087 و در سال 95 با 6/7% کاهش به 33310 واحد رسیده است.
تعداد درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال 92، 10509 واحد بوده است که در سال 93 با 3/23% افزایش به 12956 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، این درخواست در سال اول با 7 درصد کاهش به 12043 واحد رسید. این درخواست در دومین سال دریافت تعرفه با 4/9% افزایش به 13176 واحد رسید. تعداد درخواست پلاکت نیز در سال 92، 19719 واحد بوده که در سال 93 با 22% افزایش به 24120 واحد رسید. با شروع دریافت تعرفه این درخواست در سال اول برنامه(94) با 9/3% کاهش 23180 واحد و در سال دوم برنامه(95) با 6/10% کاهش به 20722 واحد رسید. میانگین توزیع ماهانه RBC از 2663 واحد در دو سال پیش از اجرای طرح به 2579واحد در پس از اجرای طرح رسیده است هر چند این کاهش از نظر آماری معنادار نمی‌باشد(نمودار 1). میانگین مصرف FFP نیز از 941 واحد در پیش از اجرای طرح به 1003 واحد پس از اجرای طرح رسیده است که این نیز از نظر آماری معنادار نیست. در نهایت یافتههای این مطالعه نشان داد که میانگین مصرف پلاکت از 1621 واحد در پیش از اجرای طرح به 1544 واحد در پس از اجرای طرح کاهش یافته است که این کاهش از نظر آماری معنادار می‌باشد(001/0p< ). این در حالی است که میزان فرآوردههای برگشتی از مراکز درمانی کاهش بارزی داشته است(جدول 2).
هم چنین برای مقایسه وضعیت بیمارستانهای خصوصی و آموزشی، نتایج میزان مصرف ماهانه برای هر فرآورده در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی محاسبه و توسط آزمون ویلکاکسون(wilcoxon) مقایسه گردید(جدول 3)(نمودار 2).
جدول 1: اطلاعات جمعیتی و اهدای خون استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در طول سالهای مطالعه
جدول 2: تعداد درخواست، توزیع و برگشتی خون و فرآوردهها در دو سال قبل و بعد از اجرای تعرفه
نمودار 1: میانگین توزیع ماهانه هر یک از فرآوردههای خونی قبل و بعد از اجرای تعرفهگذاری
بحث
در مقایسه دو سال قبل و بعد از دریافت تعرفه، یافتههای به دست آمده نشان از کاهش روند مصرف RBC، FFP و PLt نسبت به پیش از اجرای آن داشت که این امر نشاندهنده کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن پس از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سـازمان انتقـال خـون در مراکز درمانی شهر ارومیه است.
میزان درخواست و توزیع در طول مطالعه نه تنها سیر صعودی پیشین را نداشت بلکه در طول سال اول بعد از مطالعه، ثابت ماند و در طی سال دوم کاهش نشان داد. با توجه به این یافتهها، کاهش قابل ملاحظه در هزینهها، مواد مصرفی آزمایشگاهی، حجم کار بانک خون، دست نخورده باقی ماندن فرآوردههای خونی و مدیریت بهتر در مصرف واحدهای خون از جمله فواید بالینی حاصل از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون خواهد بود.
با توجه به این که مدیرت مصرف بهینه خون و فرآوردههای خونی و اجرای هموویژلانس از قبل در بیمارستانها راه‌ا‌ندازی شده بود و این خود نیز نقش به سزایی در کنترل مصرف بهینه ایفا کرده بود، کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن تحت تاثیر قرار گرفت.
هر چند در مرور پیشینه مطالعه‌های محدودی یافت شد که نقش تعرفهگذاری در مدیریت مصرف خون را بر میزان مصرف خون، پلاکت و سایر فرآوردههای خونی مورد بررسی قرار داده باشد، اما مطالعه‌هایی که به بررسی مصرف خون و فرآوردههای خونی در طول سالهای مختلف و در بیمارستانهای مختلف پرداختهاند، رهنمودهایی را ارائه کردهاند که بر اهمیت تهیه دستورالعمل و اتخاذ تصمیمگیری بر پایه اندیکاسیونهای آزمایشگاهی و کلینیکی تاکید دارد.
نتایج پژوهش جوادزاده شهشهانی و تقوی(2017) تحت عنوان "مدیریت ضایعات خون در مرکز انتقال خون منطقهای استان یزد" نشان داد از میان فرآوردههای خونی، PLts بیشترین میزان ضایعات را داشتند(7). پس از اجرای مداخلـه، میـزان ضایعـات PLt از 23% در ســال 1391 به
6/12% در سال 1392 کاهش یافته است. در پایان سال 1393، اقدامات اصلاحی خاصی نظیر آماده‌سازی تولید PLt بر اساس تقاضای هفتگی و ارسال واحد اضافیPLt به مراکز خون در استانهای مجاور صورت گرفت، صرفهجویی هزینههای کاهش مصرف خون، به قیمت 1،500،000 دلار تخمین زده شد(8).
پژوهش آنانی و همکاران در استان کرمان" نشان داد، تعداد بازگشتی FFP و واحدهای پلاکتی پس از تعرفه افزایش یافته اما معنادار نبوده است. بازگشت گلبولهای قرمز خون پس از تعرفه به طور آماری افزایش یافت. تقاضا برای تولیدات خون، از جملهFFP ، RBC و پلاکت، در سال 1395 نسبت به سال 1394 افزایش یافت. به طور مشابه، تحویلی پلاکت و گلبول قرمز کمی افزایش یافته که از لحاظ آماری معنادار نبود، با این حال افزایش مشاهده شده در نرخ بازگشت و نسبت بازگشت/ تحویل به میزان بسیار ناچیز ممکن است به دلیل افزایش تحویل باشد اما عمدتاً نتیجه تعرفه بوده است. به طور غیرمنتظره در تحویل FFP به بیمارستانها در استان کرمان کاهش مشاهده شد که معنادار نبود. هم چنین افزایش درخواست تولیدات خون معنادار نبود اما بازگشت FFP و پلاکت پس از تعرفه افزایش یافت که معنادار نبود. بازگشت RBC از نظر آماری معنادار بود که نشاندهنده مصرف و مدیریت کارآمد واحدهای RBC است(9).
در مجموع، یافتههای به دست آمده حاکی از اثربخش بودن اجرای طرح تعرفهگذاری فرآوردههای خون توسط سازمان انتقال خون ایران است. در واقع، اجرای این طرحها در تناسب با نیازها و امکانات موجود در جامعه، با افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان و تعدیل هزینههای هنگفت تهیه انواع فرآوردههای خونی، منجر به ساماندهی فرآیند تقاضا و مصرف خون و فرآوردههای خون شده است که در نهایت توسط سازمان انتقال خون ایران برای بیماران نیازمند به خون، به نحوه مطلوبی مرتفع می‌گردند.
این مطالعه نیز خالی از محدودیت نبود. روش تحقیق در این مطالعه از نوع دو متغیره بوده که امکان بررسی سایر عوامل اثرگذار بر میزان مصرف خون و فرآورههای خونی به واسطه تعرفهگذاری خدمات انتقال خون را ممکن نمیسازد. از سوی دیگر، یافتههای مطالعه حاضر محدود به بیمارستانهای سطح شهر ارومیه است و برای تعمیم یافتهها نیاز به مطالعه در سایر بیمارستانها در دیگر مناطق کشور است.
نتیجه‌گیری
در پایان، با توجه به یافتههای به دست آمده در مطالعه حاضر، آموزش طب انتقال خون به پرستاران و پزشکان در دوران تحصیل به منظور بهبود مستندسازی و تکمیل فرم درخواست خون همراه با درخواستهای اصولی و مناسب برای تزریق، میتواند به کارآمد نمودن نظام مراقبت از خون درجهت ایجاد الگوی مناسب مصرف خون کمک کند. علاوه بر این، همکاری و هماهنگی بین بیمارستانها و مراکز انتقال خون در اجرای درست تعرفهگذاری فرآوردههای خون و اجرای طرح هموویژلانس میتواند به مدیریت بهینه خون و فرآوردههای حاصل از آن و در نهایت، ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.
تشکر و قدردانی
در خاتمه برخود لازم می‌دانیم از همکاری و هم‌فکری آقای دکتر قهرمان رضائیه، مدیر کل انتقال خون آذربایجان غربی و آقای ثبات ثانی، رئیس واحد آمار استان، هم چنین همکاران این مرکز انتقال خون و بیمارستانهای مورد مطالعه، تشکر و قدردانی نماییم.
مقدمه
انتقال خون نقش حیاتی را در سلامت بیماران ایفا می‌کند اما به دلیل احتمال انتقال بیماریهای عفونی و واکنشهای مرتبط با انتقال خون، میتواند بالقوه عوارضی به همراه داشته و گاهی مرگبار نیز باشد. تلاشهای مداوم برای سلامت و ایمنی خون و هم چنین افزایش هزینههای جمعآوری و نگهداری اهداکنندگان موجب افزایش هزینههای تأمین خون کافی و سالم میشود(1).
در ایران هم چون سایر کشورها از جمله ایالات متحده و اروپا، ترکیب جمعیتی در حال تغییر است و به سوی پیر شدن در حال حرکت است(2). دادههای سرشماری پیشبینی میکنند که افراد 65 سال و به بالا، درصد بزرگ و رو به افزایشی از جمعیت ما را تشکیل خواهند داد(3). با پیر شدن جمعیت، نیاز به خون و فرآوردهها نیز افزایش می‌یابد چرا که درصد بزرگ و نامتناسبـی از جمعیت در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی که نیاز به مداخلات مبتنی بر جراحی هستند قرار خواهند گرفت که با افزایش نیاز برای انتقال خون همراه است(2). به علاوه، روش‌های درمانی پیچیده مانند جراحی قلب و عروق، پیوند اعضا جامد و پیوند سلولهای بنیادی خونساز، گزینههای درمانی جمعیت سالمندان هستند که نیاز به فرآوردههای خونی را افزایش میدهد.
باید توجه داشت که تهیه خون و انجام آزمایشهای مختلف و حمل و نقل و نگهداری آن هزینه زیادی بر دوش بودجه سلامت کشور میگذارد(5، 4). ارزشگذاری خدمات انتقال خون و پرداخت هزینه این خدمات توسط بیماران یا بیمههای پوششدهنده آنها و همین طور اطلاع از قیمتهای جهانی خون و فرآوردههای خونی، سبب میشود که استفاده بهینه و مبتنی بر شواهد از این فرآوردهها مد نظر قرار گیرد. در سطح جهانی، هزینههای تهیه خون سالم در چند سال اخیر، دو برابر شده است، به طوری که هزینه هر واحد خون از تهیه تا تزریق، از 300 تا 1000 دلار برآورد میشود(6).
بر این اساس، از ابتدای آبان ماه سال 1394، در راستای مأموریت اصلی این سازمان که تامین خون و محصولات خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقا سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است و با توجه به مصوبه هیئت دولت و ابلاغ معاون اول ریاست جمهوری، خدمات سازمان انتقال خون تعرفهگذاری و اجرایی گردید و ساماندهی این خدمات به منظور کاهش هزینهها و پرداختی‌های مردم در راستای طرح تحول سلامت اجرایی گردید.
در سال 1394، قیمت‌گذاری و تعرفهگذاری برای یک واحد گلبول قرمز 308000 ریال، یک واحد پلاسما 193600ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 220000 ریال و در سال 1396 برای یک واحد گلبول قرمز 333200 ریال، یک واحد پلاسما 209440 ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 238000 ریال قیمت تعیین شده است.
استان آذربایجان غربی یکی از استانهای کوهستانی کشور، با جمعیتی در حدود 3150000 نفر و با مساحتی در حدود 37059 کیلومتر مربع است. این استان 25/2 درصد مساحت کشور را تشکیل میدهد و 08/4% جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و جمعیت شهر ارومیه (شهر بیمارستانهای مورد تحقیق) تقریباً 980000 نفر می‌باشد.
در این مطالعه بر آن شدیم که به مقایسه میزان درخواست، مصرف، ضایعات و برگشت خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در مراکز درمانی شهرستان ارومیه (بیمارستانهای خصوصی، دولتی، بیمارستانهای آموزشی و تخصصی به طور خاص) در طی دو سال، قبل و بعد از دریافت تعرفه، از مراکز درمانی بپردازیم و با بررسی فاکتورهای دخیل در نحوه درخواست خون، انواع بخش‌های بستری و مراکز تخصصی و مدیریت بیمارستانی بتوانیم در جهت حفظ ذخایر خونی و جلوگیری از هدر رفت منابع و ارتقاء کیفیت خدمات سازمان انتقال خون بکوشیم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. تمامی درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی و واحدهای تحویل شده به تمامی بیمارستانهای سطح شهر
ارومیه به روش سرشماری، تحت مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به این نکته که به جهت رعایت استانداردهای سازمان انتقال خون، هر فرآورده‌ای که از واحد پخش خون به مراکز درمانی ارسال شد به جز در شرایط کاملاً استثنایی، قابلیت توزیع مجدد به مراکز درمانی را ندارد، در این مطالعه توزیع خون معادل مصرف خون در نظر گرفته شده است. در سطح شهر ارومیه 10 بیمارستان (چهار بیمارستان آموزشی، سه بیمارستان دولتی وسه بیمارستان خصوصی) موجود بودند که همگی در تحقیق وارد شده و تعرفه اعمال شده برای همه بیمارستانها یکسان در نظر گرفته شد. از نظر دسترسی بیمارستانی تقریباً شرایط مشابهی داشتند. در تعداد بیمارستانها و تعداد تخت‌های هر بیمارستان در مدت زمان تحقیق تغییرات بارزی وجود نداشت.
ابتدا تعداد اهدای خون در استان و هم چنین در شهر ارومیه(نسبت به جمعیت) در سالهای تحت مطالعه استخراج گردید. سپس تعداد درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی به تفکیک از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394(دو سال قبل از شروع تعرفه) جمعآوری شد. هم‌چنین تعداد خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی تحویل داده شده به مراکز درمانی در همان بازه زمانی استخراج شد.
میزان مصرف مراکز مورد مطالعه و مقدار ضایعات و برگشتی موارد فوقالذکر در همان زمان از طریق نرم‌افزار و از سوابق سازمان انتقال خون و بانک خونهای مراکز مورد مطالعه جمعآوری و در چک لیستهای تحقیق وارد شدند و آنها را با اطلاعات به دست آمده در بعد از اجرای طرح، در مدت دو سال(ابتدای آبان ماه 1394 لغایت آخر مهر ماه 1396) با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و SPSS بررسی مقایسهای کرده و تحلیل نمودیم. در مدت زمان مطالعه، طول عمرRBC تهیه شده 35 روز، پلاکت 4 روز و پلاسمای تازه منجمد 2 سال بود و تمامی پلاکت‌های مورد استفاده از نوع رندوم بودند. برای بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها در این پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد.
میانگین مصرف ماهانه هر یک از فرآوردهها قبل و بعد
از اجرای تعرفهگذاری محاسبه و با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها، از آزمونهای غیر پارامتریک استفاده گردید.
یافتهها
نتایج این مطالعه نشان داد تعداد اهدا در استان در دو سال قبل از اجرای تعرفه 144.215 واحد بوده و در دو سال بعد از اجرای تعرفه به 148.227 واحد افزایش پیدا کرده است(جدول 1). تعداد درخواست RBC در شهر ارومیه در سال 92، 33658 واحد بوده است که در سال 93 با 7% افزایش به 36266 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، درخواست مراکز درمانی در سال 94 با 5/0% کاهش به 36087 و در سال 95 با 6/7% کاهش به 33310 واحد رسیده است.
تعداد درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال 92، 10509 واحد بوده است که در سال 93 با 3/23% افزایش به 12956 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، این درخواست در سال اول با 7 درصد کاهش به 12043 واحد رسید. این درخواست در دومین سال دریافت تعرفه با 4/9% افزایش به 13176 واحد رسید. تعداد درخواست پلاکت نیز در سال 92، 19719 واحد بوده که در سال 93 با 22% افزایش به 24120 واحد رسید. با شروع دریافت تعرفه این درخواست در سال اول برنامه(94) با 9/3% کاهش 23180 واحد و در سال دوم برنامه(95) با 6/10% کاهش به 20722 واحد رسید. میانگین توزیع ماهانه RBC از 2663 واحد در دو سال پیش از اجرای طرح به 2579واحد در پس از اجرای طرح رسیده است هر چند این کاهش از نظر آماری معنادار نمی‌باشد(نمودار 1). میانگین مصرف FFP نیز از 941 واحد در پیش از اجرای طرح به 1003 واحد پس از اجرای طرح رسیده است که این نیز از نظر آماری معنادار نیست. در نهایت یافتههای این مطالعه نشان داد که میانگین مصرف پلاکت از 1621 واحد در پیش از اجرای طرح به 1544 واحد در پس از اجرای طرح کاهش یافته است که این کاهش از نظر آماری معنادار می‌باشد(001/0p< ). این در حالی است که میزان فرآوردههای برگشتی از مراکز درمانی کاهش بارزی داشته است(جدول 2).
هم چنین برای مقایسه وضعیت بیمارستانهای خصوصی و آموزشی، نتایج میزان مصرف ماهانه برای هر فرآورده در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی محاسبه و توسط آزمون ویلکاکسون(wilcoxon) مقایسه گردید(جدول 3)(نمودار 2).
جدول 1: اطلاعات جمعیتی و اهدای خون استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در طول سالهای مطالعه
جدول 2: تعداد درخواست، توزیع و برگشتی خون و فرآوردهها در دو سال قبل و بعد از اجرای تعرفه
.jpg)
نمودار 1: میانگین توزیع ماهانه هر یک از فرآوردههای خونی قبل و بعد از اجرای تعرفهگذاری
بحث
در مقایسه دو سال قبل و بعد از دریافت تعرفه، یافتههای به دست آمده نشان از کاهش روند مصرف RBC، FFP و PLt نسبت به پیش از اجرای آن داشت که این امر نشاندهنده کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن پس از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سـازمان انتقـال خـون در مراکز درمانی شهر ارومیه است.
میزان درخواست و توزیع در طول مطالعه نه تنها سیر صعودی پیشین را نداشت بلکه در طول سال اول بعد از مطالعه، ثابت ماند و در طی سال دوم کاهش نشان داد. با توجه به این یافتهها، کاهش قابل ملاحظه در هزینهها، مواد مصرفی آزمایشگاهی، حجم کار بانک خون، دست نخورده باقی ماندن فرآوردههای خونی و مدیریت بهتر در مصرف واحدهای خون از جمله فواید بالینی حاصل از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون خواهد بود.
با توجه به این که مدیرت مصرف بهینه خون و فرآوردههای خونی و اجرای هموویژلانس از قبل در بیمارستانها راه‌ا‌ندازی شده بود و این خود نیز نقش به سزایی در کنترل مصرف بهینه ایفا کرده بود، کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن تحت تاثیر قرار گرفت.
هر چند در مرور پیشینه مطالعه‌های محدودی یافت شد که نقش تعرفهگذاری در مدیریت مصرف خون را بر میزان مصرف خون، پلاکت و سایر فرآوردههای خونی مورد بررسی قرار داده باشد، اما مطالعه‌هایی که به بررسی مصرف خون و فرآوردههای خونی در طول سالهای مختلف و در بیمارستانهای مختلف پرداختهاند، رهنمودهایی را ارائه کردهاند که بر اهمیت تهیه دستورالعمل و اتخاذ تصمیمگیری بر پایه اندیکاسیونهای آزمایشگاهی و کلینیکی تاکید دارد.
نتایج پژوهش جوادزاده شهشهانی و تقوی(2017) تحت عنوان "مدیریت ضایعات خون در مرکز انتقال خون منطقهای استان یزد" نشان داد از میان فرآوردههای خونی، PLts بیشترین میزان ضایعات را داشتند(7). پس از اجرای مداخلـه، میـزان ضایعـات PLt از 23% در ســال 1391 به
6/12% در سال 1392 کاهش یافته است. در پایان سال 1393، اقدامات اصلاحی خاصی نظیر آماده‌سازی تولید PLt بر اساس تقاضای هفتگی و ارسال واحد اضافیPLt به مراکز خون در استانهای مجاور صورت گرفت، صرفهجویی هزینههای کاهش مصرف خون، به قیمت 1،500،000 دلار تخمین زده شد(8).
پژوهش آنانی و همکاران در استان کرمان" نشان داد، تعداد بازگشتی FFP و واحدهای پلاکتی پس از تعرفه افزایش یافته اما معنادار نبوده است. بازگشت گلبولهای قرمز خون پس از تعرفه به طور آماری افزایش یافت. تقاضا برای تولیدات خون، از جملهFFP ، RBC و پلاکت، در سال 1395 نسبت به سال 1394 افزایش یافت. به طور مشابه، تحویلی پلاکت و گلبول قرمز کمی افزایش یافته که از لحاظ آماری معنادار نبود، با این حال افزایش مشاهده شده در نرخ بازگشت و نسبت بازگشت/ تحویل به میزان بسیار ناچیز ممکن است به دلیل افزایش تحویل باشد اما عمدتاً نتیجه تعرفه بوده است. به طور غیرمنتظره در تحویل FFP به بیمارستانها در استان کرمان کاهش مشاهده شد که معنادار نبود. هم چنین افزایش درخواست تولیدات خون معنادار نبود اما بازگشت FFP و پلاکت پس از تعرفه افزایش یافت که معنادار نبود. بازگشت RBC از نظر آماری معنادار بود که نشاندهنده مصرف و مدیریت کارآمد واحدهای RBC است(9).
در مجموع، یافتههای به دست آمده حاکی از اثربخش بودن اجرای طرح تعرفهگذاری فرآوردههای خون توسط سازمان انتقال خون ایران است. در واقع، اجرای این طرحها در تناسب با نیازها و امکانات موجود در جامعه، با افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان و تعدیل هزینههای هنگفت تهیه انواع فرآوردههای خونی، منجر به ساماندهی فرآیند تقاضا و مصرف خون و فرآوردههای خون شده است که در نهایت توسط سازمان انتقال خون ایران برای بیماران نیازمند به خون، به نحوه مطلوبی مرتفع می‌گردند.
این مطالعه نیز خالی از محدودیت نبود. روش تحقیق در این مطالعه از نوع دو متغیره بوده که امکان بررسی سایر عوامل اثرگذار بر میزان مصرف خون و فرآورههای خونی به واسطه تعرفهگذاری خدمات انتقال خون را ممکن نمیسازد. از سوی دیگر، یافتههای مطالعه حاضر محدود به بیمارستانهای سطح شهر ارومیه است و برای تعمیم یافتهها نیاز به مطالعه در سایر بیمارستانها در دیگر مناطق کشور است.
نتیجه‌گیری
در پایان، با توجه به یافتههای به دست آمده در مطالعه حاضر، آموزش طب انتقال خون به پرستاران و پزشکان در دوران تحصیل به منظور بهبود مستندسازی و تکمیل فرم درخواست خون همراه با درخواستهای اصولی و مناسب برای تزریق، میتواند به کارآمد نمودن نظام مراقبت از خون درجهت ایجاد الگوی مناسب مصرف خون کمک کند. علاوه بر این، همکاری و هماهنگی بین بیمارستانها و مراکز انتقال خون در اجرای درست تعرفهگذاری فرآوردههای خون و اجرای طرح هموویژلانس میتواند به مدیریت بهینه خون و فرآوردههای حاصل از آن و در نهایت، ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.
تشکر و قدردانی
در خاتمه برخود لازم می‌دانیم از همکاری و هم‌فکری آقای دکتر قهرمان رضائیه، مدیر کل انتقال خون آذربایجان غربی و آقای ثبات ثانی، رئیس واحد آمار استان، هم چنین همکاران این مرکز انتقال خون و بیمارستانهای مورد مطالعه، تشکر و قدردانی نماییم.
متن کامل: (7806 مشاهده)
ارزیابی نقش تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن در درخواست خون، پلاکت
و فرآوردههای پلاسمایی در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی
دکتر علیرضا خواجه نجفی1، مهتاب مقصود لو2، دکتر کوروش اعتماد3
چکیده
سابقه و هدف
عدم درخواست خون و فرآوردههای آن بر پایه راهنمای بالینی توسط مراکز درمانی، یکی از مشکلات شایع مراکز انتقال خون است که توزیع نامناسب فرآوردههای خون، افزایش هزینهها و افزایش ضایعات را به دنبال دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعرفهگذاری فرآورده های خون در میزان درخواست و مصرف خون و فرآوردههای آن در طی دو سال در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی بیمارستانهای سطح شهر ارومیه بودند. میزان درخواستها و توزیع خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در زمان دو سال قبل از دریافت تعرفه (از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394)، هم‌چنین میزان برگشت فرآوردهها جمعآوری شد. سپس اطلاعات جمعآوری شده با اطلاعات دو سال بعد از آغاز تعرفهگذاری(از ابتدای آبان 1394 لغایت آخر مهر1396) توسط روش‌های آمار توصیفی و 22 SPSS مقایسه و تحلیل گردید.
یافتهها
یافتههای به دست آمده نشان میدهد درخواست RBC در سال اول دریافت تعرفه 5/0% و در سال دوم 6/7% کاهش داشته است. درخواست پلاکت نیز در سال اول و دوم پس از دریافت تعرفه به ترتیب 9/3% و 6/10% کاهش داشته است. درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال اول 7% کاهش ولی در سال دوم شروع تعرفه 4/9% افزایش داشته است.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داده، ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون منجر به کاهش درخواست خون و فرآوردههای آن در مراکز درمانی شهر ارومیه شده است.
کلمات کلیدی: پلاکت‌ها، پلاسما، بیمارستانها، ایران
تاریخ دریافت: 22/7/97
تاریخ پذیرش: 7 /9 /97
1- پزشک عمومی و MPH ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون ارومیه ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ ارومیه ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص پزشکـی اجتماعـی ـ دانشیـار مرکـز تحقیقـات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهـران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- متخصص اپیدمیولوژی ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
و فرآوردههای پلاسمایی در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی
دکتر علیرضا خواجه نجفی1، مهتاب مقصود لو2، دکتر کوروش اعتماد3
چکیده
سابقه و هدف
عدم درخواست خون و فرآوردههای آن بر پایه راهنمای بالینی توسط مراکز درمانی، یکی از مشکلات شایع مراکز انتقال خون است که توزیع نامناسب فرآوردههای خون، افزایش هزینهها و افزایش ضایعات را به دنبال دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعرفهگذاری فرآورده های خون در میزان درخواست و مصرف خون و فرآوردههای آن در طی دو سال در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی بیمارستانهای سطح شهر ارومیه بودند. میزان درخواستها و توزیع خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در زمان دو سال قبل از دریافت تعرفه (از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394)، هم‌چنین میزان برگشت فرآوردهها جمعآوری شد. سپس اطلاعات جمعآوری شده با اطلاعات دو سال بعد از آغاز تعرفهگذاری(از ابتدای آبان 1394 لغایت آخر مهر1396) توسط روش‌های آمار توصیفی و 22 SPSS مقایسه و تحلیل گردید.
یافتهها
یافتههای به دست آمده نشان میدهد درخواست RBC در سال اول دریافت تعرفه 5/0% و در سال دوم 6/7% کاهش داشته است. درخواست پلاکت نیز در سال اول و دوم پس از دریافت تعرفه به ترتیب 9/3% و 6/10% کاهش داشته است. درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال اول 7% کاهش ولی در سال دوم شروع تعرفه 4/9% افزایش داشته است.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داده، ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون منجر به کاهش درخواست خون و فرآوردههای آن در مراکز درمانی شهر ارومیه شده است.
کلمات کلیدی: پلاکت‌ها، پلاسما، بیمارستانها، ایران
تاریخ دریافت: 22/7/97
تاریخ پذیرش: 7 /9 /97
1- پزشک عمومی و MPH ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون ارومیه ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ ارومیه ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص پزشکـی اجتماعـی ـ دانشیـار مرکـز تحقیقـات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهـران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- متخصص اپیدمیولوژی ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
مقدمه
انتقال خون نقش حیاتی را در سلامت بیماران ایفا می‌کند اما به دلیل احتمال انتقال بیماریهای عفونی و واکنشهای مرتبط با انتقال خون، میتواند بالقوه عوارضی به همراه داشته و گاهی مرگبار نیز باشد. تلاشهای مداوم برای سلامت و ایمنی خون و هم چنین افزایش هزینههای جمعآوری و نگهداری اهداکنندگان موجب افزایش هزینههای تأمین خون کافی و سالم میشود(1).
در ایران هم چون سایر کشورها از جمله ایالات متحده و اروپا، ترکیب جمعیتی در حال تغییر است و به سوی پیر شدن در حال حرکت است(2). دادههای سرشماری پیشبینی میکنند که افراد 65 سال و به بالا، درصد بزرگ و رو به افزایشی از جمعیت ما را تشکیل خواهند داد(3). با پیر شدن جمعیت، نیاز به خون و فرآوردهها نیز افزایش می‌یابد چرا که درصد بزرگ و نامتناسبـی از جمعیت در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی که نیاز به مداخلات مبتنی بر جراحی هستند قرار خواهند گرفت که با افزایش نیاز برای انتقال خون همراه است(2). به علاوه، روش‌های درمانی پیچیده مانند جراحی قلب و عروق، پیوند اعضا جامد و پیوند سلولهای بنیادی خونساز، گزینههای درمانی جمعیت سالمندان هستند که نیاز به فرآوردههای خونی را افزایش میدهد.
باید توجه داشت که تهیه خون و انجام آزمایشهای مختلف و حمل و نقل و نگهداری آن هزینه زیادی بر دوش بودجه سلامت کشور میگذارد(5، 4). ارزشگذاری خدمات انتقال خون و پرداخت هزینه این خدمات توسط بیماران یا بیمههای پوششدهنده آنها و همین طور اطلاع از قیمتهای جهانی خون و فرآوردههای خونی، سبب میشود که استفاده بهینه و مبتنی بر شواهد از این فرآوردهها مد نظر قرار گیرد. در سطح جهانی، هزینههای تهیه خون سالم در چند سال اخیر، دو برابر شده است، به طوری که هزینه هر واحد خون از تهیه تا تزریق، از 300 تا 1000 دلار برآورد میشود(6).
بر این اساس، از ابتدای آبان ماه سال 1394، در راستای مأموریت اصلی این سازمان که تامین خون و محصولات خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقا سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است و با توجه به مصوبه هیئت دولت و ابلاغ معاون اول ریاست جمهوری، خدمات سازمان انتقال خون تعرفهگذاری و اجرایی گردید و ساماندهی این خدمات به منظور کاهش هزینهها و پرداختی‌های مردم در راستای طرح تحول سلامت اجرایی گردید.
در سال 1394، قیمت‌گذاری و تعرفهگذاری برای یک واحد گلبول قرمز 308000 ریال، یک واحد پلاسما 193600ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 220000 ریال و در سال 1396 برای یک واحد گلبول قرمز 333200 ریال، یک واحد پلاسما 209440 ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 238000 ریال قیمت تعیین شده است.
استان آذربایجان غربی یکی از استانهای کوهستانی کشور، با جمعیتی در حدود 3150000 نفر و با مساحتی در حدود 37059 کیلومتر مربع است. این استان 25/2 درصد مساحت کشور را تشکیل میدهد و 08/4% جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و جمعیت شهر ارومیه (شهر بیمارستانهای مورد تحقیق) تقریباً 980000 نفر می‌باشد.
در این مطالعه بر آن شدیم که به مقایسه میزان درخواست، مصرف، ضایعات و برگشت خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در مراکز درمانی شهرستان ارومیه (بیمارستانهای خصوصی، دولتی، بیمارستانهای آموزشی و تخصصی به طور خاص) در طی دو سال، قبل و بعد از دریافت تعرفه، از مراکز درمانی بپردازیم و با بررسی فاکتورهای دخیل در نحوه درخواست خون، انواع بخش‌های بستری و مراکز تخصصی و مدیریت بیمارستانی بتوانیم در جهت حفظ ذخایر خونی و جلوگیری از هدر رفت منابع و ارتقاء کیفیت خدمات سازمان انتقال خون بکوشیم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. تمامی درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی و واحدهای تحویل شده به تمامی بیمارستانهای سطح شهر
ارومیه به روش سرشماری، تحت مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به این نکته که به جهت رعایت استانداردهای سازمان انتقال خون، هر فرآورده‌ای که از واحد پخش خون به مراکز درمانی ارسال شد به جز در شرایط کاملاً استثنایی، قابلیت توزیع مجدد به مراکز درمانی را ندارد، در این مطالعه توزیع خون معادل مصرف خون در نظر گرفته شده است. در سطح شهر ارومیه 10 بیمارستان (چهار بیمارستان آموزشی، سه بیمارستان دولتی وسه بیمارستان خصوصی) موجود بودند که همگی در تحقیق وارد شده و تعرفه اعمال شده برای همه بیمارستانها یکسان در نظر گرفته شد. از نظر دسترسی بیمارستانی تقریباً شرایط مشابهی داشتند. در تعداد بیمارستانها و تعداد تخت‌های هر بیمارستان در مدت زمان تحقیق تغییرات بارزی وجود نداشت.
ابتدا تعداد اهدای خون در استان و هم چنین در شهر ارومیه(نسبت به جمعیت) در سالهای تحت مطالعه استخراج گردید. سپس تعداد درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی به تفکیک از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394(دو سال قبل از شروع تعرفه) جمعآوری شد. هم‌چنین تعداد خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی تحویل داده شده به مراکز درمانی در همان بازه زمانی استخراج شد.
میزان مصرف مراکز مورد مطالعه و مقدار ضایعات و برگشتی موارد فوقالذکر در همان زمان از طریق نرم‌افزار و از سوابق سازمان انتقال خون و بانک خونهای مراکز مورد مطالعه جمعآوری و در چک لیستهای تحقیق وارد شدند و آنها را با اطلاعات به دست آمده در بعد از اجرای طرح، در مدت دو سال(ابتدای آبان ماه 1394 لغایت آخر مهر ماه 1396) با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و SPSS بررسی مقایسهای کرده و تحلیل نمودیم. در مدت زمان مطالعه، طول عمرRBC تهیه شده 35 روز، پلاکت 4 روز و پلاسمای تازه منجمد 2 سال بود و تمامی پلاکت‌های مورد استفاده از نوع رندوم بودند. برای بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها در این پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد.
میانگین مصرف ماهانه هر یک از فرآوردهها قبل و بعد
از اجرای تعرفهگذاری محاسبه و با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها، از آزمونهای غیر پارامتریک استفاده گردید.
یافتهها
نتایج این مطالعه نشان داد تعداد اهدا در استان در دو سال قبل از اجرای تعرفه 144.215 واحد بوده و در دو سال بعد از اجرای تعرفه به 148.227 واحد افزایش پیدا کرده است(جدول 1). تعداد درخواست RBC در شهر ارومیه در سال 92، 33658 واحد بوده است که در سال 93 با 7% افزایش به 36266 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، درخواست مراکز درمانی در سال 94 با 5/0% کاهش به 36087 و در سال 95 با 6/7% کاهش به 33310 واحد رسیده است.
تعداد درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال 92، 10509 واحد بوده است که در سال 93 با 3/23% افزایش به 12956 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، این درخواست در سال اول با 7 درصد کاهش به 12043 واحد رسید. این درخواست در دومین سال دریافت تعرفه با 4/9% افزایش به 13176 واحد رسید. تعداد درخواست پلاکت نیز در سال 92، 19719 واحد بوده که در سال 93 با 22% افزایش به 24120 واحد رسید. با شروع دریافت تعرفه این درخواست در سال اول برنامه(94) با 9/3% کاهش 23180 واحد و در سال دوم برنامه(95) با 6/10% کاهش به 20722 واحد رسید. میانگین توزیع ماهانه RBC از 2663 واحد در دو سال پیش از اجرای طرح به 2579واحد در پس از اجرای طرح رسیده است هر چند این کاهش از نظر آماری معنادار نمی‌باشد(نمودار 1). میانگین مصرف FFP نیز از 941 واحد در پیش از اجرای طرح به 1003 واحد پس از اجرای طرح رسیده است که این نیز از نظر آماری معنادار نیست. در نهایت یافتههای این مطالعه نشان داد که میانگین مصرف پلاکت از 1621 واحد در پیش از اجرای طرح به 1544 واحد در پس از اجرای طرح کاهش یافته است که این کاهش از نظر آماری معنادار می‌باشد(001/0p< ). این در حالی است که میزان فرآوردههای برگشتی از مراکز درمانی کاهش بارزی داشته است(جدول 2).
هم چنین برای مقایسه وضعیت بیمارستانهای خصوصی و آموزشی، نتایج میزان مصرف ماهانه برای هر فرآورده در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی محاسبه و توسط آزمون ویلکاکسون(wilcoxon) مقایسه گردید(جدول 3)(نمودار 2).
جدول 1: اطلاعات جمعیتی و اهدای خون استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در طول سالهای مطالعه
| مرحله | تاریخ | جمعیت استان | جمعیت ارومیه | میزان اهدا در استان |
شاخص اهدا به هزار نفر در استان |
میزان اهدا در ارومیه |
شاخص اهدا به هزار نفر در ارومیه |
| پیش از اجرای تعرفه | 30/7/93-1/8/92 | 3088278 | 966148 | 72349 | 5/12 | 38488 | 5/19 |
| 30/7/94-1/8/93 | 3119237 | 975832 | 71866 | 5/11 | 37998 | 5/19 | |
| پس از اجرای تعرفه | 30/7/95-1/8/94 | 3150507 | 985616 | 74908 | 12 | 35697 | 5/18 |
| 30/7/96-1/8/95 | 3182091 | 995496 | 73319 | 5/11 | 35537 | 5/17 |
جدول 2: تعداد درخواست، توزیع و برگشتی خون و فرآوردهها در دو سال قبل و بعد از اجرای تعرفه
| تعداد درخواست | تعداد توزیع | نسبت درخواست / توزیع | تعداد برگشتی | ||
| RBC | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
33658 | 31069 | 30/92% | 3734 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
36266 | 32854 | 59/90% | 3106 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
36078 | 31094 | 18/86% | 998 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
33310 | 31060 | 24/93% | 308 | |
| FFP | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
10509 | 10349 | 47/98% | 263 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
12956 | 12257 | 60/94% | 306 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
12043 | 11354 | 27/94% | 140 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
13176 | 12737 | 66/96% | 0 | |
| PLt | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
19719 | 18126 | 92/91% | 402 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
24120 | 20791 | 19/86% | 389 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
23180 | 19803 | 43/85% | 329 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
20722 | 17262 | 30/83% | 32 | |
|
3000
2500 2000 1500 1000 500 0 |
نمودار 1: میانگین توزیع ماهانه هر یک از فرآوردههای خونی قبل و بعد از اجرای تعرفهگذاری
جدول 3: میانگین توزیع ماهانه خون و فرآوردهها دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
نمودار 2: میانگین توزیع ماهانه دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
| گروه | نام فرآورده | مرحله | میانگین توزیع ماهانه | انحراف معیار(SD) | P |
| آموزشی و دولتی | RBC | پیش از اجرا | 2298 | 24/244 | 157/0 |
| پس از اجرا | 2232 | 09/429 | |||
| FFP | پیش از اجرا | 862 | 73/231 | 505/0 | |
| پس از اجرا | 910 | 36/214 | |||
| PLt | پیش از اجرا | 1542 | 65/442 | 001/0 | |
| پس از اجرا | 1395 | 60/393 | |||
| خصوصی | RBC | پیش از اجرا | 365 | 31/129 | 229/0 |
| پس از اجرا | 357 | 26/113 | |||
| FFP | پیش از اجرا | 80 | 99/55 | 409/0 | |
| پس از اجرا | 94 | 22/27 | |||
| PLt | پیش از اجرا | 79 | 25/47 | 262/0 | |
| پس از اجرا | 149 | 01/32 |
|
2500
2000 1500 1000 500 0 |
|
PLt بعد PLt قبل FFP بعد FFP قبل RBC بعد RBC قبل
|
|
دولتی
خصوصی |
نمودار 2: میانگین توزیع ماهانه دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
بحث
در مقایسه دو سال قبل و بعد از دریافت تعرفه، یافتههای به دست آمده نشان از کاهش روند مصرف RBC، FFP و PLt نسبت به پیش از اجرای آن داشت که این امر نشاندهنده کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن پس از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سـازمان انتقـال خـون در مراکز درمانی شهر ارومیه است.
میزان درخواست و توزیع در طول مطالعه نه تنها سیر صعودی پیشین را نداشت بلکه در طول سال اول بعد از مطالعه، ثابت ماند و در طی سال دوم کاهش نشان داد. با توجه به این یافتهها، کاهش قابل ملاحظه در هزینهها، مواد مصرفی آزمایشگاهی، حجم کار بانک خون، دست نخورده باقی ماندن فرآوردههای خونی و مدیریت بهتر در مصرف واحدهای خون از جمله فواید بالینی حاصل از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون خواهد بود.
با توجه به این که مدیرت مصرف بهینه خون و فرآوردههای خونی و اجرای هموویژلانس از قبل در بیمارستانها راه‌ا‌ندازی شده بود و این خود نیز نقش به سزایی در کنترل مصرف بهینه ایفا کرده بود، کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن تحت تاثیر قرار گرفت.
هر چند در مرور پیشینه مطالعه‌های محدودی یافت شد که نقش تعرفهگذاری در مدیریت مصرف خون را بر میزان مصرف خون، پلاکت و سایر فرآوردههای خونی مورد بررسی قرار داده باشد، اما مطالعه‌هایی که به بررسی مصرف خون و فرآوردههای خونی در طول سالهای مختلف و در بیمارستانهای مختلف پرداختهاند، رهنمودهایی را ارائه کردهاند که بر اهمیت تهیه دستورالعمل و اتخاذ تصمیمگیری بر پایه اندیکاسیونهای آزمایشگاهی و کلینیکی تاکید دارد.
نتایج پژوهش جوادزاده شهشهانی و تقوی(2017) تحت عنوان "مدیریت ضایعات خون در مرکز انتقال خون منطقهای استان یزد" نشان داد از میان فرآوردههای خونی، PLts بیشترین میزان ضایعات را داشتند(7). پس از اجرای مداخلـه، میـزان ضایعـات PLt از 23% در ســال 1391 به
6/12% در سال 1392 کاهش یافته است. در پایان سال 1393، اقدامات اصلاحی خاصی نظیر آماده‌سازی تولید PLt بر اساس تقاضای هفتگی و ارسال واحد اضافیPLt به مراکز خون در استانهای مجاور صورت گرفت، صرفهجویی هزینههای کاهش مصرف خون، به قیمت 1،500،000 دلار تخمین زده شد(8).
پژوهش آنانی و همکاران در استان کرمان" نشان داد، تعداد بازگشتی FFP و واحدهای پلاکتی پس از تعرفه افزایش یافته اما معنادار نبوده است. بازگشت گلبولهای قرمز خون پس از تعرفه به طور آماری افزایش یافت. تقاضا برای تولیدات خون، از جملهFFP ، RBC و پلاکت، در سال 1395 نسبت به سال 1394 افزایش یافت. به طور مشابه، تحویلی پلاکت و گلبول قرمز کمی افزایش یافته که از لحاظ آماری معنادار نبود، با این حال افزایش مشاهده شده در نرخ بازگشت و نسبت بازگشت/ تحویل به میزان بسیار ناچیز ممکن است به دلیل افزایش تحویل باشد اما عمدتاً نتیجه تعرفه بوده است. به طور غیرمنتظره در تحویل FFP به بیمارستانها در استان کرمان کاهش مشاهده شد که معنادار نبود. هم چنین افزایش درخواست تولیدات خون معنادار نبود اما بازگشت FFP و پلاکت پس از تعرفه افزایش یافت که معنادار نبود. بازگشت RBC از نظر آماری معنادار بود که نشاندهنده مصرف و مدیریت کارآمد واحدهای RBC است(9).
در مجموع، یافتههای به دست آمده حاکی از اثربخش بودن اجرای طرح تعرفهگذاری فرآوردههای خون توسط سازمان انتقال خون ایران است. در واقع، اجرای این طرحها در تناسب با نیازها و امکانات موجود در جامعه، با افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان و تعدیل هزینههای هنگفت تهیه انواع فرآوردههای خونی، منجر به ساماندهی فرآیند تقاضا و مصرف خون و فرآوردههای خون شده است که در نهایت توسط سازمان انتقال خون ایران برای بیماران نیازمند به خون، به نحوه مطلوبی مرتفع می‌گردند.
این مطالعه نیز خالی از محدودیت نبود. روش تحقیق در این مطالعه از نوع دو متغیره بوده که امکان بررسی سایر عوامل اثرگذار بر میزان مصرف خون و فرآورههای خونی به واسطه تعرفهگذاری خدمات انتقال خون را ممکن نمیسازد. از سوی دیگر، یافتههای مطالعه حاضر محدود به بیمارستانهای سطح شهر ارومیه است و برای تعمیم یافتهها نیاز به مطالعه در سایر بیمارستانها در دیگر مناطق کشور است.
نتیجه‌گیری
در پایان، با توجه به یافتههای به دست آمده در مطالعه حاضر، آموزش طب انتقال خون به پرستاران و پزشکان در دوران تحصیل به منظور بهبود مستندسازی و تکمیل فرم درخواست خون همراه با درخواستهای اصولی و مناسب برای تزریق، میتواند به کارآمد نمودن نظام مراقبت از خون درجهت ایجاد الگوی مناسب مصرف خون کمک کند. علاوه بر این، همکاری و هماهنگی بین بیمارستانها و مراکز انتقال خون در اجرای درست تعرفهگذاری فرآوردههای خون و اجرای طرح هموویژلانس میتواند به مدیریت بهینه خون و فرآوردههای حاصل از آن و در نهایت، ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.
تشکر و قدردانی
در خاتمه برخود لازم می‌دانیم از همکاری و هم‌فکری آقای دکتر قهرمان رضائیه، مدیر کل انتقال خون آذربایجان غربی و آقای ثبات ثانی، رئیس واحد آمار استان، هم چنین همکاران این مرکز انتقال خون و بیمارستانهای مورد مطالعه، تشکر و قدردانی نماییم.
ارزیابی نقش تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن در درخواست خون، پلاکت
و فرآوردههای پلاسمایی در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی
دکتر علیرضا خواجه نجفی1، مهتاب مقصود لو2، دکتر کوروش اعتماد3
چکیده
سابقه و هدف
عدم درخواست خون و فرآوردههای آن بر پایه راهنمای بالینی توسط مراکز درمانی، یکی از مشکلات شایع مراکز انتقال خون است که توزیع نامناسب فرآوردههای خون، افزایش هزینهها و افزایش ضایعات را به دنبال دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعرفهگذاری فرآورده های خون در میزان درخواست و مصرف خون و فرآوردههای آن در طی دو سال در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی بیمارستانهای سطح شهر ارومیه بودند. میزان درخواستها و توزیع خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در زمان دو سال قبل از دریافت تعرفه (از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394)، هم‌چنین میزان برگشت فرآوردهها جمعآوری شد. سپس اطلاعات جمعآوری شده با اطلاعات دو سال بعد از آغاز تعرفهگذاری(از ابتدای آبان 1394 لغایت آخر مهر1396) توسط روش‌های آمار توصیفی و 22 SPSS مقایسه و تحلیل گردید.
یافتهها
یافتههای به دست آمده نشان میدهد درخواست RBC در سال اول دریافت تعرفه 5/0% و در سال دوم 6/7% کاهش داشته است. درخواست پلاکت نیز در سال اول و دوم پس از دریافت تعرفه به ترتیب 9/3% و 6/10% کاهش داشته است. درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال اول 7% کاهش ولی در سال دوم شروع تعرفه 4/9% افزایش داشته است.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داده، ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون منجر به کاهش درخواست خون و فرآوردههای آن در مراکز درمانی شهر ارومیه شده است.
کلمات کلیدی: پلاکت‌ها، پلاسما، بیمارستانها، ایران
تاریخ دریافت: 22/7/97
تاریخ پذیرش: 7 /9 /97
1- پزشک عمومی و MPH ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون ارومیه ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ ارومیه ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص پزشکـی اجتماعـی ـ دانشیـار مرکـز تحقیقـات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهـران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- متخصص اپیدمیولوژی ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
و فرآوردههای پلاسمایی در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی
دکتر علیرضا خواجه نجفی1، مهتاب مقصود لو2، دکتر کوروش اعتماد3
چکیده
سابقه و هدف
عدم درخواست خون و فرآوردههای آن بر پایه راهنمای بالینی توسط مراکز درمانی، یکی از مشکلات شایع مراکز انتقال خون است که توزیع نامناسب فرآوردههای خون، افزایش هزینهها و افزایش ضایعات را به دنبال دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعرفهگذاری فرآورده های خون در میزان درخواست و مصرف خون و فرآوردههای آن در طی دو سال در بیمارستانهای مرکز استان آذربایجان غربی انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی بیمارستانهای سطح شهر ارومیه بودند. میزان درخواستها و توزیع خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در زمان دو سال قبل از دریافت تعرفه (از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394)، هم‌چنین میزان برگشت فرآوردهها جمعآوری شد. سپس اطلاعات جمعآوری شده با اطلاعات دو سال بعد از آغاز تعرفهگذاری(از ابتدای آبان 1394 لغایت آخر مهر1396) توسط روش‌های آمار توصیفی و 22 SPSS مقایسه و تحلیل گردید.
یافتهها
یافتههای به دست آمده نشان میدهد درخواست RBC در سال اول دریافت تعرفه 5/0% و در سال دوم 6/7% کاهش داشته است. درخواست پلاکت نیز در سال اول و دوم پس از دریافت تعرفه به ترتیب 9/3% و 6/10% کاهش داشته است. درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال اول 7% کاهش ولی در سال دوم شروع تعرفه 4/9% افزایش داشته است.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داده، ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون منجر به کاهش درخواست خون و فرآوردههای آن در مراکز درمانی شهر ارومیه شده است.
کلمات کلیدی: پلاکت‌ها، پلاسما، بیمارستانها، ایران
تاریخ دریافت: 22/7/97
تاریخ پذیرش: 7 /9 /97
1- پزشک عمومی و MPH ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و اداره کل انتقال خون ارومیه ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ ارومیه ـ ایران
2- مؤلف مسئول: متخصص پزشکـی اجتماعـی ـ دانشیـار مرکـز تحقیقـات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون ـ تهـران ـ ایران ـ صندوق پستی: 1157-14665
3- متخصص اپیدمیولوژی ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ تهران ـ ایران
مقدمه
انتقال خون نقش حیاتی را در سلامت بیماران ایفا می‌کند اما به دلیل احتمال انتقال بیماریهای عفونی و واکنشهای مرتبط با انتقال خون، میتواند بالقوه عوارضی به همراه داشته و گاهی مرگبار نیز باشد. تلاشهای مداوم برای سلامت و ایمنی خون و هم چنین افزایش هزینههای جمعآوری و نگهداری اهداکنندگان موجب افزایش هزینههای تأمین خون کافی و سالم میشود(1).
در ایران هم چون سایر کشورها از جمله ایالات متحده و اروپا، ترکیب جمعیتی در حال تغییر است و به سوی پیر شدن در حال حرکت است(2). دادههای سرشماری پیشبینی میکنند که افراد 65 سال و به بالا، درصد بزرگ و رو به افزایشی از جمعیت ما را تشکیل خواهند داد(3). با پیر شدن جمعیت، نیاز به خون و فرآوردهها نیز افزایش می‌یابد چرا که درصد بزرگ و نامتناسبـی از جمعیت در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی که نیاز به مداخلات مبتنی بر جراحی هستند قرار خواهند گرفت که با افزایش نیاز برای انتقال خون همراه است(2). به علاوه، روش‌های درمانی پیچیده مانند جراحی قلب و عروق، پیوند اعضا جامد و پیوند سلولهای بنیادی خونساز، گزینههای درمانی جمعیت سالمندان هستند که نیاز به فرآوردههای خونی را افزایش میدهد.
باید توجه داشت که تهیه خون و انجام آزمایشهای مختلف و حمل و نقل و نگهداری آن هزینه زیادی بر دوش بودجه سلامت کشور میگذارد(5، 4). ارزشگذاری خدمات انتقال خون و پرداخت هزینه این خدمات توسط بیماران یا بیمههای پوششدهنده آنها و همین طور اطلاع از قیمتهای جهانی خون و فرآوردههای خونی، سبب میشود که استفاده بهینه و مبتنی بر شواهد از این فرآوردهها مد نظر قرار گیرد. در سطح جهانی، هزینههای تهیه خون سالم در چند سال اخیر، دو برابر شده است، به طوری که هزینه هر واحد خون از تهیه تا تزریق، از 300 تا 1000 دلار برآورد میشود(6).
بر این اساس، از ابتدای آبان ماه سال 1394، در راستای مأموریت اصلی این سازمان که تامین خون و محصولات خونی کافی و سالم به منظور حفظ و ارتقا سلامت و بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است و با توجه به مصوبه هیئت دولت و ابلاغ معاون اول ریاست جمهوری، خدمات سازمان انتقال خون تعرفهگذاری و اجرایی گردید و ساماندهی این خدمات به منظور کاهش هزینهها و پرداختی‌های مردم در راستای طرح تحول سلامت اجرایی گردید.
در سال 1394، قیمت‌گذاری و تعرفهگذاری برای یک واحد گلبول قرمز 308000 ریال، یک واحد پلاسما 193600ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 220000 ریال و در سال 1396 برای یک واحد گلبول قرمز 333200 ریال، یک واحد پلاسما 209440 ریال و برای یک واحد پلاکت به روش سینگل 238000 ریال قیمت تعیین شده است.
استان آذربایجان غربی یکی از استانهای کوهستانی کشور، با جمعیتی در حدود 3150000 نفر و با مساحتی در حدود 37059 کیلومتر مربع است. این استان 25/2 درصد مساحت کشور را تشکیل میدهد و 08/4% جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و جمعیت شهر ارومیه (شهر بیمارستانهای مورد تحقیق) تقریباً 980000 نفر می‌باشد.
در این مطالعه بر آن شدیم که به مقایسه میزان درخواست، مصرف، ضایعات و برگشت خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی در مراکز درمانی شهرستان ارومیه (بیمارستانهای خصوصی، دولتی، بیمارستانهای آموزشی و تخصصی به طور خاص) در طی دو سال، قبل و بعد از دریافت تعرفه، از مراکز درمانی بپردازیم و با بررسی فاکتورهای دخیل در نحوه درخواست خون، انواع بخش‌های بستری و مراکز تخصصی و مدیریت بیمارستانی بتوانیم در جهت حفظ ذخایر خونی و جلوگیری از هدر رفت منابع و ارتقاء کیفیت خدمات سازمان انتقال خون بکوشیم.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشتهنگر بود. تمامی درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی و واحدهای تحویل شده به تمامی بیمارستانهای سطح شهر
ارومیه به روش سرشماری، تحت مطالعه قرار گرفتند.
با توجه به این نکته که به جهت رعایت استانداردهای سازمان انتقال خون، هر فرآورده‌ای که از واحد پخش خون به مراکز درمانی ارسال شد به جز در شرایط کاملاً استثنایی، قابلیت توزیع مجدد به مراکز درمانی را ندارد، در این مطالعه توزیع خون معادل مصرف خون در نظر گرفته شده است. در سطح شهر ارومیه 10 بیمارستان (چهار بیمارستان آموزشی، سه بیمارستان دولتی وسه بیمارستان خصوصی) موجود بودند که همگی در تحقیق وارد شده و تعرفه اعمال شده برای همه بیمارستانها یکسان در نظر گرفته شد. از نظر دسترسی بیمارستانی تقریباً شرایط مشابهی داشتند. در تعداد بیمارستانها و تعداد تخت‌های هر بیمارستان در مدت زمان تحقیق تغییرات بارزی وجود نداشت.
ابتدا تعداد اهدای خون در استان و هم چنین در شهر ارومیه(نسبت به جمعیت) در سالهای تحت مطالعه استخراج گردید. سپس تعداد درخواستهای خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی به تفکیک از ابتدای آبان 1392 لغایت آخر مهر ماه 1394(دو سال قبل از شروع تعرفه) جمعآوری شد. هم‌چنین تعداد خون، پلاکت و فرآوردههای پلاسمایی تحویل داده شده به مراکز درمانی در همان بازه زمانی استخراج شد.
میزان مصرف مراکز مورد مطالعه و مقدار ضایعات و برگشتی موارد فوقالذکر در همان زمان از طریق نرم‌افزار و از سوابق سازمان انتقال خون و بانک خونهای مراکز مورد مطالعه جمعآوری و در چک لیستهای تحقیق وارد شدند و آنها را با اطلاعات به دست آمده در بعد از اجرای طرح، در مدت دو سال(ابتدای آبان ماه 1394 لغایت آخر مهر ماه 1396) با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و SPSS بررسی مقایسهای کرده و تحلیل نمودیم. در مدت زمان مطالعه، طول عمرRBC تهیه شده 35 روز، پلاکت 4 روز و پلاسمای تازه منجمد 2 سال بود و تمامی پلاکت‌های مورد استفاده از نوع رندوم بودند. برای بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها در این پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد.
میانگین مصرف ماهانه هر یک از فرآوردهها قبل و بعد
از اجرای تعرفهگذاری محاسبه و با توجه به طبیعی نبودن توزیع داده‌ها، از آزمونهای غیر پارامتریک استفاده گردید.
یافتهها
نتایج این مطالعه نشان داد تعداد اهدا در استان در دو سال قبل از اجرای تعرفه 144.215 واحد بوده و در دو سال بعد از اجرای تعرفه به 148.227 واحد افزایش پیدا کرده است(جدول 1). تعداد درخواست RBC در شهر ارومیه در سال 92، 33658 واحد بوده است که در سال 93 با 7% افزایش به 36266 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، درخواست مراکز درمانی در سال 94 با 5/0% کاهش به 36087 و در سال 95 با 6/7% کاهش به 33310 واحد رسیده است.
تعداد درخواست فرآوردههای پلاسمایی در سال 92، 10509 واحد بوده است که در سال 93 با 3/23% افزایش به 12956 واحد رسیده است. با شروع دریافت تعرفه، این درخواست در سال اول با 7 درصد کاهش به 12043 واحد رسید. این درخواست در دومین سال دریافت تعرفه با 4/9% افزایش به 13176 واحد رسید. تعداد درخواست پلاکت نیز در سال 92، 19719 واحد بوده که در سال 93 با 22% افزایش به 24120 واحد رسید. با شروع دریافت تعرفه این درخواست در سال اول برنامه(94) با 9/3% کاهش 23180 واحد و در سال دوم برنامه(95) با 6/10% کاهش به 20722 واحد رسید. میانگین توزیع ماهانه RBC از 2663 واحد در دو سال پیش از اجرای طرح به 2579واحد در پس از اجرای طرح رسیده است هر چند این کاهش از نظر آماری معنادار نمی‌باشد(نمودار 1). میانگین مصرف FFP نیز از 941 واحد در پیش از اجرای طرح به 1003 واحد پس از اجرای طرح رسیده است که این نیز از نظر آماری معنادار نیست. در نهایت یافتههای این مطالعه نشان داد که میانگین مصرف پلاکت از 1621 واحد در پیش از اجرای طرح به 1544 واحد در پس از اجرای طرح کاهش یافته است که این کاهش از نظر آماری معنادار می‌باشد(001/0p< ). این در حالی است که میزان فرآوردههای برگشتی از مراکز درمانی کاهش بارزی داشته است(جدول 2).
هم چنین برای مقایسه وضعیت بیمارستانهای خصوصی و آموزشی، نتایج میزان مصرف ماهانه برای هر فرآورده در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی محاسبه و توسط آزمون ویلکاکسون(wilcoxon) مقایسه گردید(جدول 3)(نمودار 2).
جدول 1: اطلاعات جمعیتی و اهدای خون استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در طول سالهای مطالعه
| مرحله | تاریخ | جمعیت استان | جمعیت ارومیه | میزان اهدا در استان |
شاخص اهدا به هزار نفر در استان |
میزان اهدا در ارومیه |
شاخص اهدا به هزار نفر در ارومیه |
| پیش از اجرای تعرفه | 30/7/93-1/8/92 | 3088278 | 966148 | 72349 | 5/12 | 38488 | 5/19 |
| 30/7/94-1/8/93 | 3119237 | 975832 | 71866 | 5/11 | 37998 | 5/19 | |
| پس از اجرای تعرفه | 30/7/95-1/8/94 | 3150507 | 985616 | 74908 | 12 | 35697 | 5/18 |
| 30/7/96-1/8/95 | 3182091 | 995496 | 73319 | 5/11 | 35537 | 5/17 |
جدول 2: تعداد درخواست، توزیع و برگشتی خون و فرآوردهها در دو سال قبل و بعد از اجرای تعرفه
| تعداد درخواست | تعداد توزیع | نسبت درخواست / توزیع | تعداد برگشتی | ||
| RBC | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
33658 | 31069 | 30/92% | 3734 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
36266 | 32854 | 59/90% | 3106 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
36078 | 31094 | 18/86% | 998 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
33310 | 31060 | 24/93% | 308 | |
| FFP | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
10509 | 10349 | 47/98% | 263 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
12956 | 12257 | 60/94% | 306 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
12043 | 11354 | 27/94% | 140 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
13176 | 12737 | 66/96% | 0 | |
| PLt | 2 سال قبل 30/7/93-1/8/92 |
19719 | 18126 | 92/91% | 402 |
| 1 سال قبل 30/7/94- 1/8/93 |
24120 | 20791 | 19/86% | 389 | |
| 1 سال بعد 30/7/95-1/8/94 |
23180 | 19803 | 43/85% | 329 | |
| 2 سال بعد 30/7/96- 1/8/95 |
20722 | 17262 | 30/83% | 32 | |
نمودار 1: میانگین توزیع ماهانه هر یک از فرآوردههای خونی قبل و بعد از اجرای تعرفهگذاری
جدول 3: میانگین توزیع ماهانه خون و فرآوردهها دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
نمودار 2: میانگین توزیع ماهانه دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
| گروه | نام فرآورده | مرحله | میانگین توزیع ماهانه | انحراف معیار(SD) | P |
| آموزشی و دولتی | RBC | پیش از اجرا | 2298 | 24/244 | 157/0 |
| پس از اجرا | 2232 | 09/429 | |||
| FFP | پیش از اجرا | 862 | 73/231 | 505/0 | |
| پس از اجرا | 910 | 36/214 | |||
| PLt | پیش از اجرا | 1542 | 65/442 | 001/0 | |
| پس از اجرا | 1395 | 60/393 | |||
| خصوصی | RBC | پیش از اجرا | 365 | 31/129 | 229/0 |
| پس از اجرا | 357 | 26/113 | |||
| FFP | پیش از اجرا | 80 | 99/55 | 409/0 | |
| پس از اجرا | 94 | 22/27 | |||
| PLt | پیش از اجرا | 79 | 25/47 | 262/0 | |
| پس از اجرا | 149 | 01/32 |
نمودار 2: میانگین توزیع ماهانه دو سال قبل و پس از اجرای طرح در بیمارستانهای آموزشی و خصوصی
بحث
در مقایسه دو سال قبل و بعد از دریافت تعرفه، یافتههای به دست آمده نشان از کاهش روند مصرف RBC، FFP و PLt نسبت به پیش از اجرای آن داشت که این امر نشاندهنده کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن پس از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سـازمان انتقـال خـون در مراکز درمانی شهر ارومیه است.
میزان درخواست و توزیع در طول مطالعه نه تنها سیر صعودی پیشین را نداشت بلکه در طول سال اول بعد از مطالعه، ثابت ماند و در طی سال دوم کاهش نشان داد. با توجه به این یافتهها، کاهش قابل ملاحظه در هزینهها، مواد مصرفی آزمایشگاهی، حجم کار بانک خون، دست نخورده باقی ماندن فرآوردههای خونی و مدیریت بهتر در مصرف واحدهای خون از جمله فواید بالینی حاصل از اجرای طرح ارزشگذاری خدمات سازمان انتقال خون خواهد بود.
با توجه به این که مدیرت مصرف بهینه خون و فرآوردههای خونی و اجرای هموویژلانس از قبل در بیمارستانها راه‌ا‌ندازی شده بود و این خود نیز نقش به سزایی در کنترل مصرف بهینه ایفا کرده بود، کارآمدی تعرفهگذاری خون و فرآوردههای آن تحت تاثیر قرار گرفت.
هر چند در مرور پیشینه مطالعه‌های محدودی یافت شد که نقش تعرفهگذاری در مدیریت مصرف خون را بر میزان مصرف خون، پلاکت و سایر فرآوردههای خونی مورد بررسی قرار داده باشد، اما مطالعه‌هایی که به بررسی مصرف خون و فرآوردههای خونی در طول سالهای مختلف و در بیمارستانهای مختلف پرداختهاند، رهنمودهایی را ارائه کردهاند که بر اهمیت تهیه دستورالعمل و اتخاذ تصمیمگیری بر پایه اندیکاسیونهای آزمایشگاهی و کلینیکی تاکید دارد.
نتایج پژوهش جوادزاده شهشهانی و تقوی(2017) تحت عنوان "مدیریت ضایعات خون در مرکز انتقال خون منطقهای استان یزد" نشان داد از میان فرآوردههای خونی، PLts بیشترین میزان ضایعات را داشتند(7). پس از اجرای مداخلـه، میـزان ضایعـات PLt از 23% در ســال 1391 به
6/12% در سال 1392 کاهش یافته است. در پایان سال 1393، اقدامات اصلاحی خاصی نظیر آماده‌سازی تولید PLt بر اساس تقاضای هفتگی و ارسال واحد اضافیPLt به مراکز خون در استانهای مجاور صورت گرفت، صرفهجویی هزینههای کاهش مصرف خون، به قیمت 1،500،000 دلار تخمین زده شد(8).
پژوهش آنانی و همکاران در استان کرمان" نشان داد، تعداد بازگشتی FFP و واحدهای پلاکتی پس از تعرفه افزایش یافته اما معنادار نبوده است. بازگشت گلبولهای قرمز خون پس از تعرفه به طور آماری افزایش یافت. تقاضا برای تولیدات خون، از جملهFFP ، RBC و پلاکت، در سال 1395 نسبت به سال 1394 افزایش یافت. به طور مشابه، تحویلی پلاکت و گلبول قرمز کمی افزایش یافته که از لحاظ آماری معنادار نبود، با این حال افزایش مشاهده شده در نرخ بازگشت و نسبت بازگشت/ تحویل به میزان بسیار ناچیز ممکن است به دلیل افزایش تحویل باشد اما عمدتاً نتیجه تعرفه بوده است. به طور غیرمنتظره در تحویل FFP به بیمارستانها در استان کرمان کاهش مشاهده شد که معنادار نبود. هم چنین افزایش درخواست تولیدات خون معنادار نبود اما بازگشت FFP و پلاکت پس از تعرفه افزایش یافت که معنادار نبود. بازگشت RBC از نظر آماری معنادار بود که نشاندهنده مصرف و مدیریت کارآمد واحدهای RBC است(9).
در مجموع، یافتههای به دست آمده حاکی از اثربخش بودن اجرای طرح تعرفهگذاری فرآوردههای خون توسط سازمان انتقال خون ایران است. در واقع، اجرای این طرحها در تناسب با نیازها و امکانات موجود در جامعه، با افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان و تعدیل هزینههای هنگفت تهیه انواع فرآوردههای خونی، منجر به ساماندهی فرآیند تقاضا و مصرف خون و فرآوردههای خون شده است که در نهایت توسط سازمان انتقال خون ایران برای بیماران نیازمند به خون، به نحوه مطلوبی مرتفع می‌گردند.
این مطالعه نیز خالی از محدودیت نبود. روش تحقیق در این مطالعه از نوع دو متغیره بوده که امکان بررسی سایر عوامل اثرگذار بر میزان مصرف خون و فرآورههای خونی به واسطه تعرفهگذاری خدمات انتقال خون را ممکن نمیسازد. از سوی دیگر، یافتههای مطالعه حاضر محدود به بیمارستانهای سطح شهر ارومیه است و برای تعمیم یافتهها نیاز به مطالعه در سایر بیمارستانها در دیگر مناطق کشور است.
نتیجه‌گیری
در پایان، با توجه به یافتههای به دست آمده در مطالعه حاضر، آموزش طب انتقال خون به پرستاران و پزشکان در دوران تحصیل به منظور بهبود مستندسازی و تکمیل فرم درخواست خون همراه با درخواستهای اصولی و مناسب برای تزریق، میتواند به کارآمد نمودن نظام مراقبت از خون درجهت ایجاد الگوی مناسب مصرف خون کمک کند. علاوه بر این، همکاری و هماهنگی بین بیمارستانها و مراکز انتقال خون در اجرای درست تعرفهگذاری فرآوردههای خون و اجرای طرح هموویژلانس میتواند به مدیریت بهینه خون و فرآوردههای حاصل از آن و در نهایت، ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.
تشکر و قدردانی
در خاتمه برخود لازم می‌دانیم از همکاری و هم‌فکری آقای دکتر قهرمان رضائیه، مدیر کل انتقال خون آذربایجان غربی و آقای ثبات ثانی، رئیس واحد آمار استان، هم چنین همکاران این مرکز انتقال خون و بیمارستانهای مورد مطالعه، تشکر و قدردانی نماییم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
