|
شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون مراجعه‌کننده به مراکز انتقال خون استان خوزستان
|
عبدالحسین شکورنیا   ، عبدالحسین قاسم‌زاده ، منیژه افرا ، غلامرضا ساری‌زاده ، سارا جاویدان ، علی خدادادی ، مجتبی اورکی ، شهره ساعتی ، سید محمود لطیفی ، مهدی پارسا نهاد |
| دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران ـ صندوق پستی: 393/61355 |
|
| واژه‌های کلیدی: کلمات کلیدی : بروسلوز، شیوع سرمی، اهدا کنندگان خون |
|
|
متن کامل [PDF 278 kb]
(1928 دریافت)
| چکیده (HTML) (7948 مشاهده)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
بيماري هاي عفوني
انتشار: 1393/7/5
|
|
|
|
|
|
|
متن کامل: (2744 مشاهده) |
شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون مراجعه‌کننده به مراکز انتقال خون
استان خوزستان
عبدالحسین شکورنیا1، عبدالحسین قاسم‌زاده2، منیژه افرا3، غلامرضا ساری‌زاده4، سارا جاویدان4، علی خدادادی5،
مجتبی اورکی6، شهره ساعتی4 ،سید محمود لطیفی7، مهدی پارسا نهاد8
چکیده
سابقه و هدف
بروسلوز بیماری عفونی مشترک بین انسان و دام است که در بسیاری از مناطق من جمله ایران به عنوان یک معضل بهداشتی و اقتصادی مورد توجه ویژه قرار دارد. با توجه به اندمیک بودن بیماری در کشور, این مطالعه با هدف بررسی شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون در استان خوزستان طراحی و اجرا شد.
مواد و روش‌ها
در یک مطالعه توصیفی- مقطعی، آنتی‌بادی ضد بروسلا در سرم خون 3000 اهداکننده خون مراجعه‌کننده به پایگاه‌های انتقال خون شهرهای استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا تمام نمونه‌های خون آزمایش کیفی رزبنگال شدند, سپس روی نمونه‌های مثبت رزبنگال، آزمایش رایت و 2ME انجام شد. تیتر رایت مساوی یا بیشتر از 80/1 و تیتر 2ME مساوی یا بیشتر از40/1، معیار تشخیصی جهت تشخیص سرولوژیکی بروسلوز در اهداکنندگان خون در نظر گرفته شد. یافته‌ها با استفاده از نرم‌افزار 18 SPSS و آزمون آماری کای‌دو تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها
از 3000 اهداکننده خون 50 نفر(7/1%) آزمایش رزبنگال, 44 نفر(46/1٪)رایت 80/1 و بالاتر و 17 نفر(56/0%) 2ME40/1 و بالاتر داشتند. شیوع سرمی بروسلوز 56/0٪ محاسبه گردید. بین شیوع سرمی بروسلوز، جنس و سن اهداکنندگان خون رابطه معناداری مشاهده نشد. بیشترین شیوع در ایذه(7/1%) و کمترین شیوع در اهواز(2/0%) مشاهده شد. اما بین فصل و محل زندگی اهداکنندگان خون و شیوع سرمی بروسلوز رابطه آماری معنادار وجود داشت(به ترتیب 019/0=p و032/0=p).
نتیجه گیری
بر اساس نتایج این مطالعه, شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون در خوزستان از موارد قابل انتظار بیشتر می‌باشد.
کلمات کلیدی: بروسلوز، شیوع سرمی، اهدا کنندگان خون
تاریخ دریافت : 28/1 /92
تاریخ پذیرش : 20/11/92
1- مؤلف مسؤول: کارشناس ارشد ایمونولوژی ـ مربی دانشکده پزشکی و پژوهشکده سلامت، مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی و گرمیسیری ـ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران ـ صندوق پستی: 393/61355
2- پزشک عمومی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون خوزستان ـ اهواز ـ ایران
3- کارشناس ارشد ایمونولوژی ـ مربی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران
4- پزشک عمومی ـ مرکز تحقیقات انتقال خون ـ مؤسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و پایگاه منطقه‌ای آموزشی انتقال خون خوزستان ـ اهواز ـ ایران
5- PhD ایمونولوژی ـ دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران
6- کارشناس ارشد سلولی ملکولی - مربی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران
7- کارشناس ارشد آمار حیاتی - مربی دانشکده بهداشت و مرکز تحقیقات دیابت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران
8- دانشجوی PhD ویروس شناسی ـ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ـ اهواز ـ ایران
مقدمه
بروسلوز بیماری عفونی مشترک بین انسان و دام است که در بسیاری از مناطق من جمله ایران به عنوان یک معضل بهداشتی و اقتصادی مورد توجه ویژه قرار دارد. این بیماری در کشورهای حوزه مدیترانه، خاورمیانه، امریکای مرکزی و جنوبی و شبه قاره هند اندمیک است(2، 1).
بیماری با علایم بالینی غیر اختصاصی مثل تب, بی‌حالی, خستگی و کاهش وزن تظاهر می‌کند و از قابلیت عود مکرر و مزمن شدن برخوردار است که ممکن است برای هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشد. بیماری دارای حالت فصلی بوده و بروز بیماری در فصول بهار و تابستان که زمان بارداری و زایمان دام‌ها می‌باشد، بیشتر اتفاق می‌افتد (4، 3).
باکتری عمدتاً از طریق مصرف مواد لبنی تازه, تماس مستقیم با دام آلوده و در مواردی از طریق انتقال خون و پیوند مغز استخوان منتقل می‌شود(5). درباره امکان انتقال بروسلوز از راه خون چندین گزارش وجود دارد که عامل بیماری از راه انتقال خون از دهنده بدون علامت به گیرنده منتقل شده بود. در پژوهش اکاکوم در ترکیه، در دو مورد تعویض خون نوزاد و در پژوهش اکونومیدو در یونان نیز در دو کودک تالاسمی گزارش گردیده که بروسلوز از راه خون منتقل شده است(7، 6).
تشخیص بروسلوز مانند سایر عفونت‌های باکتریال بر یافته‌های بالینی و جداسازی باکتری از خون و یا مغز استخوان استوار است. اما از آن جا که جداسازی میکروارگانیسم با کشت همواره امکان‌پذیر نمی‌باشد و به زمان بسیار زیادی نیاز دارد، بنابراین اغلب از طریق آزمون‌های سرولوژیک و بررسی تیتر آنتی‌بادی ضد بروسلا بیماری تشخیص داده می‌شود(9، 8).
علی‌رغم بهبود وضعیت بهداشتی مواد غذایی، هنوز این بیماری یکی از مشکلات اقتصادی - بهداشتی مطرح در بسیاری از نقاط دنیا می‌باشد، به نحوی که سالیانه 500 هزار بیمار مبتلا به بروسلوز در دنیا گزارش می‌شود(10). شرایط جغرافیایی ایران, مصرف مواد لبنی محلی و غیر پاستوریزه در بعضی مناطق و ارتباط شغلی کارگران کشتارگاه‌ها, دامداری‌ها و دامپزشکان ، بروسلوز را به عنوان
یک بیماری شغلی مطرح می‌سازد.
شیوع جهانی بروسلوز انسانی به علت دقیق نبودن روش‌های تشخیصی و ناکافی بودن سیستم گزارش‌دهی در بسیاری از کشورها نامشخص است. به گزارش سازمان جهانی بهداشت(WHO)، سالانه حدود نیم میلیون مورد بروسلوز انسانی در جهان اعلام می‌شود که بخش اعظم آن در کشورهای جهان سوم اتفاق می‌افتد(11). این بیماری در تمام نواحی ایران اندمیک بوده است، بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت و درمان، بروز تب مالت در کشور در سال 1389 به 9/15 مورد در هر یکصد هزار نفر در سال بالغ بوده است و در بیشتر استان‌های کشور آلودگی به درجات مختلف دیده می‌شود. بیشترین بروز این بیماری در استان‌های آذربایجان, همدان, لرستان, مرکزی و کرمانشاه با میزان بروز بسیار بالا(41-31 مورد در یکصد هزار) دیده شده است. استان خوزستان با میزان بروز 10-0 مورد در یکصد هزار در زمره مناطق با آلودگی پایین گزارش گردیده است. در این گزارش، هم چنین تاکید شده است که بیماری در تمام سنین وجود دارد ولی وفور آن در سنین 30-20 سالگی می‌باشد(12).
با این حال با توجه به موقعیت جغرافیایی استان خوزستان و همجواری با مراکز سنتی دامپروری نظیر لرستان، ایلام و چهار محال و بختیاری و کوچ فصلی عشایر از این مناطق به نواحی شمالی خوزستان, انتقال بیماری و افزایش آمار مبتلایان در طول زمان محتمل است. بنابراین احتمال داده می‌شود که روند بیماری در فصول مختلف سال در استان متغیر بوده و وضعیت بیماری از شهری به شهر دیگر نیز متفاوت باشد.
نظر به این که کم گزارش‌دهی بیماری تب مالت (به علت محدودیت منابع و تسهیلات آزمایشگاهی در برخی مناطق استان) امر شناخته شده‌ای است و اتکا به موارد گزارش شده توسط مرکز مدیریت بیماری‌ها ممکن است در ارزیابی واقعی بیماری، مشکلات غیر قابل جبرانی ایجاد کند و با توجه به گستردگی وتنوع اقوام و رواج دامپروری در استان و هم چنین شرایط جغرافیایی استان و نزدیکی به مراکز دامپروری استان‌های همجوار نظیر لرستان, ایلام و چهار محال و بختیاری و کوچ فصلی عشایر از این مناطق به استان خوزستان، هم چنین با توجه به فقدان تحقیق مشابه در استان درباره شیوع بیماری تب مالت، این مطالعه با هدف بررسی شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون در شهرهای استان خوزستان در فصول مختلف سال طراحی و اجرا گردید. آگاهی از شیوع بروسلوز در اهداکنندگان خون، یک نمای کلی از آندمیسیتی بروسلوز را در استان خوزستان آشکار می‌کند و ضمن این که الگوی بیماری بروسلوز را در این منطقه با اعتماد بیشتری نشان می‌دهد، می‌تواند در تعیین راه‌کارهای غربالگری عوامل عفونی نظیر بروسلوز در بانک‌های خون مفید باشد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه توصیفی- مقطعی از دی ماه 1389 تا دی ماه 1390 بر روی جامعه اهداکنندگان خون پایگاه‌های مراکز انتقال خون شهرهای استان خوزستان اجرا شد. برای تعیین حجم نمونه براساس نتایج یک مطالعه در شهرستان بوشهر که میزان شیوع بروسلوز را در اهداکنندگان خون 076/0 گزارش کرده، ضریب اطمینان 95% و دقت 01/0 ، نمونه لازم جهت مطالعه 2698 به دست آمد(13). به خاطر اطمینان بیشتر و همسان‌سازی فاکتورهای مخدوشگر، تعداد نمونه‌ها به 3000 نفر افزایش یافت.
نمونه‌های مورد نیاز از 5 شهر در مناطق مختلف استان با توجه به جمعیت ساکن در هر شهر تعیین و جمع‌آوری گردید. بر این اساس شهرهای دزفول و ایذه در شمال استان به ترتیب با 594 و 240 نفر, بهبهان در شرق با 308 نفر, آبادان در جنوب با 502 نفر و اهواز در مرکز و غرب با 1356 نفر با توجه به جمعیت ساکن در هر شهر انتخاب شده و نمونه سرم از اهداکنندگان خون در این شهرها تهیه گردید. نمونه‌های خون مورد نیاز از مراکز انتقال خون شهرهای مختلف در چهار فصل بهار, تابستان, پاییز و زمستان با توجه به حجم نمونه‌های مورد نیاز از این شهرها در این فصول گردآوری شد.
پرسشنامه‌ای بر اساس سن، جنس، محل زندگی، شغل و مصرف شیر محلی و فرآورده‌های آن تهیه و پس از اخذ رضایت توسط اهداکنندگان به طور داوطلبانه تکمیل شد. یک نمونه خون از افراد تکمیل‌کننده پرسشنامه گرفته شد. نمونه‌های خون سانتریفیوژ شده و سرم آن‌ها تا زمان انجام آزمایشها در دمای 70- درجه سانتی‌گراد نگهداری گردید.
با استفاده از آزمون‌های سرولوژی رزبنگال, رایت و 2-مرکاپتواتانل(ME 2) که هر سه بر اساس آگلوتیناسیون مستقیم می‌باشند، نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. بر روی نمونه‌های سرم اهداکنندگان، ابتدا آزمایش رزبنگال(RBPT = Rose Bengal plate test) که رایج‌ترین آزمون غربالگری برای بروسلوز می‌باشد، انجام شد. در مرحله بعد، بر روی نمونه‌هایی که از لحاظ رزبنگال مثبت شده بودند، برای تایید و تعیین تیتر آزمون رایت(STAT = Standard Tube Agglutination Test) انجام شد و در آخر روی هر نمونه‌ای که آزمایش رزبنگال و رایت آن مثبت شده بود, آزمایش ME 2 برای اندازه‌گیری تیتر IgG به عنوان یک نشانگر حالت فعال بیماری بروسلوز انجام گرفت.
آنتی‌ژن‌های رزبنگال و رایت از انستیتو رازی تهران و محلول ME 2 از کمپانی مرک آلمان خریداری شد. آزمایشها طبق دستورالعمل‌های کارخانه تولید کننده کیت و مواد و محلول‌های آزمایشگاهی به شرح زیر انجام شد:
در آزمون RBPT ، مقدار 30 میکرولیتر از سرم مورد آزمایش با همین مقدار از آنتی‌ژن رنگی رزبنگال بر روی لام قرار داده و مخلوط نموده و بعد از حداکثر 4 دقیقه حرکت دورانی همراه با کنترل مثبت و منفی، نتیجه قرائت شد. در آزمون رایت، رقت‌های سریال سرم با آنتی‌ژن STA مخلوط و حدود 24 ساعت در 37 درجه سانتی‌گراد اینکوبه شد و به دنبال آن در حضور کنترل مثبت و منفی نتیجه قرائت گردید(تیتر مساوی یا بیشتر از80/1 طبق برنامه ملی راهنمای کشوری مبارزه با بروسلوز وزارت بهداشت مثبت تلقی شد). در آزمایش ME 2 ، سرمtreat شده با ME 2 با رقت‌هایی مانند روش STAT همراه با آنتی‌ژن‌های STA برای 18 ساعت در 37 درجه سانتی‌گراد اینکوبه شد و تیتر مساوی یا بیشتر از 40/1 ، مثبت تلقی گردید(12).
در این مطالعه، مطابـق با الگوی مرکز کشوری مبارزه با بـروسلـوز، تیتـر ME 2 مسـاوی یـا بیشتـر از 40/1 معیـار
تشخیصی جهت تعیین بیماری بروسلوز در اهداکنندگان خون در نظر گرفته شد(12).
حساسیت و ویژگی آزمون‌های آگلوتیناسیون در تشخیص بروسلوز قابل قبول گزارش گردیده است. فرازی در یک مطالعه با بررسی اعتبار تشخیصی آزمایش‌های سرولوژی رایج در بروسلوز، حساسیت آزمایش‌های رزبنگال، رایت و ME 2 را به ترتیب 5/81 ، 89 و 3/75 درصد و ویژگی این آزمایشها را به ترتیب 94 ، 4/97 و 96 گزارش کرده است(14).
داده‌های آزمایشگاهی بر اساس نتایج آزمایش‌های رایت و ME 2 انجام شده روی نمونه‌های سرم به صورت تیتر استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار 18 SPSS استفاده شد. از آمار توصیفی جهت ارایه جداول فراوانی و نمودارها و از آزمون آماری کای‌دو برای بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شد.
یافته‌ها
در این پژوهش 3000 نفر از اهداکنندگان خون پایگاه‌های انتقال خون شهرهای مختلف استان خوزستان از نظر شیوع سرمی بروسلا مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 2870 نفر(7/95%) مرد و 130 نفر(3/4%) زن با میانگین سنی 9/8 ± 5/36 سال(17 تا 68 سال) بودند. 830 نفر(8/27%) از اهداکنندگان زیر 30 سال, 1036 نفر (6/34%) از آن‌ها 39-30 سال, 760 نفر(4/25%) از آن‌ها 49-40 سال و 364 نفر(2/12%) از آن‌ها بالای 50 سال سن داشتند.
از نظر توزیع شغلی، تعداد 1268 نفر(9/42%) کارمند, 1405 نفر(5/47%) دارای شغل آزاد, 148 نفر(5%) دانشجو, 70 نفر(4/2%) خانه‌دار و 67 نفر(3/2%) بیکار بودند.
در 50 نفر(7/1٪) از اهداکنندگان خون، آزمون رزبنگال و در 44 نفر(46/1٪) آزمون رایت با تیتر مساوی یا بیشتر از 80/1 و در 17 نفر(56/0%) تیتر ME2 مساوی یا بیشتر از40/1 مثبت بود(جدول 1). شیوع سرمی بروسلوز 56/0% در اهـداکنندگان خون محاسبه گردید کـه از این تعداد 16 نفر(53/0%) مذکر و 1 نفر(03/0%) مؤنث بودند. آزمون آماری کای‌دو نشان داد شیوع بروسلوز در اهداکنندگان مرد
جدول 1: فراوانی تیتر آنتی‌بادی ضد بروسلا در اهداکنندگان خون(3000 n=)
رایت
تعداد(درصد) |
ME 2
تعداد(درصد) |
تیتر |
| 7 (2/0) |
9 (3/0) |
40/1 |
| 26 (9/0) |
8 (3/0) |
80/1 |
| 8 (3/0) |
- |
160/1 |
| 3 (1/0) |
- |
320/1 |
| 44 (45/1) |
17 (56/0) |
جمع کل |
جدول 2: فراوانی موارد مثبت بروسلوز در اهداکنندگان خون در شهرهای مختلف
| شهر |
مثبت
تعداد(درصد) |
منفی
تعداد(درصد) |
کل
تعداد(درصد) |
| آبادان |
3 (6/0) |
498 (4/99) |
501 (100) |
| اهواز |
3 (2/0) |
1355 (8/99) |
1358 (100 ) |
| بهبهان |
1 (3/0) |
308 (7/99) |
309 (100) |
| دزفول |
6 (0/1) |
587 (0/99) |
593 (100 ) |
| ایذه |
4 (7/1) |
234 (3/98) |
238 (100) |
| کل |
17 (56/0) |
2982 (44/99) |
2999 (100 ) |
جدول 3: فراوانی موارد مثبت بروسلوز در اهداکنندگان خون بر حسب فصل
| فصل |
مثبت
تعداد(درصد) |
منفی
تعداد(درصد) |
کل
تعداد(درصد) |
| بهار |
4 (5/0) |
806 (5/99) |
810 (100) |
| تابستان |
1 (2/0) |
654 (8/99) |
655 (100 ) |
| پاییز |
2 (3/0) |
737 (7/99) |
739 (100) |
| زمستان |
10 (6/1) |
785 (7/98) |
795 (100 ) |
| کل |
17 (56/0) |
2982 (44/99) |
3000 (100) |
و زن تفاوت معنادار آماری ندارد. توزیع سنی این افراد از این قرار بود: 4 نفر(5/0%) زیر 30 سال, 8 نفر (8/0%) در محـدوده سنـی 39-30 سال, 9 نفر(2/1%) 49-40 سال و 1 نفر(3/0%) بالای 50 سال. توزیع ابتلا به بروسلا در گروه‌های سنی از نظر آماری معنادار نبود. به لحاظ جغرافیایی, 3 نفر(2/0%) در اهواز, 3 نفر(6/0%) در آبادان، 6 نفر(1%) در دزفول، 4 نفر(7/1%) در ایذه و یک نفر(3/0%) در بهبهان مبتلا بودند و توزیع ابتلا به بروسلا درشهرهای مورد بررسی از نظر آماری معنادار بود(032/0=p)(جدول 2).
به لحاظ شیوع فصلی, 4 نفر(5/0%) از افراد مبتلا به بروسلوز مربوط به بهار, 1 نفر(2/0%) تابستان, 2 مورد (3/0%) پاییز و 10 مورد(3/1%) زمستان بودند(جدول 3). توزیع ابتلا به بروسلا درفصول مختلف سال از نظر آماری معنادار گردید(019/0=p).
به لحاظ شغلی، 6 نفر از افراد مبتلا به بروسلوز کارمند، 10 نفر شغل آزاد و 1 نفر بیکار بودند. توزیع ابتلا به بروسلا در شغل‌های مختلف از نظر آماری معنادار نبود.
10 نفر(6/0%) از مبتلایان به بروسلوز سابقه مصرف لبنیات محلی داشتند و در 5 نفر(5/0%) چنین سابقه‌ای ذکر نشد که این تفاوت از نظر آماری معنادار نبود.
بحث
بیماری بروسلوز علی‌رغم کنترل و پیشگیری هم چنان در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از مشکلات مهم بهداشتی- اقتصادی مطرح است. شیوع این بیماری به دلیل دقیق نبودن روش‌های تشخیصی، ناکافی بودن سیستم گزارش‌دهی و عدم پیگیری مناسب، در بسیاری از مناطق نامشخص است. ایران نیز در شمار مناطق اندمیک به حساب می‌آید. از آن جایی که احتمال سرایت بیماری از انسانی به انسان دیگر از طریق انتقال خون وجود دارد؛ شیوع بالای بروسلوز در یک جامعه می‌تواند به عنوان یک فاکتور خطر در انتقال خون اهمیت داشته باشد. بنابراین, سنجش تیتر آنتی‌بادی ضد بروسلا و تعیین بیماران به ویژه در مناطق اندمیک ضرورت دارد(15). لذا بررسی شیوع این بیماری در مناطقی مثل خوزستان که دارای مراکز سنتی دامپروری می‌باشد و در مسیر کوچ دام‌های آلوده نواحی همجوار قرار گرفته، از اهمیت خاصی برخوردار است.
در مجموع یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد شیوع سرمی بروسلوز از آمار منتشر شده در راهنمای کشوری مبارزه با بروسلوز مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر دار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1391 که میزان بروز بروسلوز را در استان خوزستان بین 10-0 مورد در یکصد هزار گزارش کرده است، بالاتر می‌باشد(12). نتایج مطالعه علوی و همکاران روی عشایر کوچ نشین استان نیز آمار بالاتری را نشان می‌دهد که دال بر شیوع بیشتر این بیماری در استان می‌باشد(16). مطالعه‌های بیشتر و دقیق‌تر در این زمینه می‌تواند در تعیین آمار دقیق شیوع این بیماری در استان کمک کند.
در این مطالعه 17 نفر(56/0%) از جمعیت مورد بررسی تیتر ME2 مساوی یا بیشتر از 40/1 داشتند که در مقایسه با نتایج مطالعه‌های انجام شده در استان بوشهر و مرکزی که کمتر از 1/0% از اهداکنندگان خون تیتر آنتی بادی ضد بروسلای مثبت داشتند، بیشتر است(17، 13)؛ در حالی که این آمار با یافته‌های غیلیان در اهداکنندگان خون در یزد که میزان آلودگی به بروسلوز را 6/0% گزارش کرده است, مطابقت دارد(18). نتایج یک مطالعه در کشور هندوستان روی اهداکنندگان خون نیز شیوع بیماری بروسلوز را در 321 اهداکننده خون، 62/0% گزارش کرده است, که با یافته‌های این پژوهش هم‌خوانی دارد(19).
سایر مطالعه‌های انجام شده در نقاط مختلف کشور و کشورهای همجوار در مناطقی نظیر ترکیه, با شیوع سرمی 63/0% و عراق با شیوع سرمی 29/5% همگی نشان‌دهنده بومی بودن بیماری بروسلوز در منطقه خاورمیانه می‌باشد(21، 20). شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی، قرار گرفتن در مسیر عشایر کوچ‌رو, دامپروری سنتی در منطقه، عدم رعایت بهداشت، آلودگی بالا و مصرف فرآورده‌های لبنی محلی می‌تواند از علل تفاوت شیوع بیماری باشد.
نتایج مطالعه نشان داد که از نظر میزان شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون در مناطق مختلف استان اختلاف معناداری وجود دارد. به طوری که این میزان بین 2/0% در مرکز استان(اهواز) تا 7/1% در شمال استان(ایذه) در نوسان است. بیشترین میزان آلودگی در مناطق شمالی و کمترین آلودگی در مرکز و شرق استان مشاهده شد. در بررسی سرواپیدمیولوژیک بیماری بروسلوز که در بهار سال 1383 در عشایر کوچ رو استان خوزستان انجام شد نیز، میزان آلودگی در شهرهای شمالی استان بیشتر گزارش شد(16). با توجه به اطلاعات به دست آمده از شیوع بالای بیماری در استان‌های همسایه به عنوان کانون‌های جغرافیایی آلوده، می‌توان گفت که مجاورت شهرهای شمالی استان خوزستان با مناطقی با آلودگی بسیار بالا مثل لرستان و ایلام و پراکنش سیاه چادرهای عشایر کوچ رو در نوار شمالی استان خصوصاً در شهرهای دزفول و ایذه و نقل و انتقال دام بین ساکنین این مناطق، می‌تواند توجیهی بر انتشار بیشتر بروسلوز در این نواحی و شیوع بالاتر آلودگی در این مناطق باشد. در ایران حدود 5/1 میلیون نفر عشایر کوچ رو وجود دارد که حدود 130 هزار نفر از آنان به صورت پراکنده درمناطق کوهستانی شمالی و شمال غربی استان خوزستان زندگی می‌کنند. به نظر می‌رسد بیماری بروسلوز یکی از بیماری‌های شایع عشایر کوچ رو در ایران باشد(16). به علت سبک خاص زندگی، شیوه کوچ عشایر و تماس نزدیک با حیوانات اهلی, این افراد در معرض ابتلا به بیماری‌های مشترک انسان و دام و به خصوص تب مالت می‌باشند.
یافته‌های دیگر مطالعه نشان داد که شیوع بیماری بروسلوز در فصول مختلف سال متفاوت است. از نظر فصلی در این مطالعه بیماری بروسلوز در فصل زمستان و بهار بیشتر و در فصل تابستان و پاییز کمتر مشاهده شد که با سایر مطالعه‌های انجام شده در کشور که فصل تابستان و یا بهار را شایع‌ترین فصل معرفی کرده‌اند، مطابقت ندارد(11). ناهمخوانی ابتلا به تب مالت در فصول مختلف در این منطقه در مقایسه با مناطق دیگر می‌تواند به دلیل شرایط جغرافیایی و آب و هوایی باشد. در مناطق مرتفع که دارای هوای معتدل در فصل بهار و تابستان می‌باشند، شیوع بروسلوز بیشتر در این فصول مشاهده می‌شود. در این فصول که موعد زایش دام‌ها است؛ در اثر تماس با بقایای آبستنی دام‌های سقط شده و مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی آلوده این دام‌ها توسط سایر افراد, بروز موارد بیماری افزایش می‌یابد(9). اما گرمای هوای استان خوزستان در فصل تابستان, عدم زایش دام‌ها در این فصل و تولید کم شیر و فرآورده‌های آن منجر به کاهش بیماری در این فصل در استان خوزستان می‌شود. با سرد شدن هوا در پاییز، کوچ عشایر از مناطق مرتفع و برفگیر ارتفاعات زاگرس به مناطق پست جنوبی استان خوزستان(به ویژه شهرهای شمالی مثل دزفول و ایذه) شروع می‌شود و با اسکان کوچ نشینان به همراه دام‌هایشان در اطراف شهرهای مختلف, شیر و فرآورده‌های لبنی محلی تولید شده توسط دام‌های آلوده, به وسیله ساکنین مصرف شده و بعد از مدتی یعنی در فصل زمستان شیوع بیماری افزایش می‌یابد. بنابراین عشایر‌پذیر بودن مناطق شمالی استان در ماه‌های سرد سال در فصل زمستان و احتمال ورود دام‌های آلوده به منطقه، می‌تواند علت اصلی افزایش آلودگی در این فصول باشد.
در این مطالعه, میزان شیوع سرمی بروسلوز بین دو جنس تفاوت معناداری را نشان نداد. در تحقیق انجام شده بر روی اهداکنندگان خون در یزد نیز اختلاف معناداری بین زنان و مردان مشاهده نشد(19). اما برخی مطالعه‌ها، شیوع بروسلوز را در جنس مذکر و برخی دیگر بر عکس در جنس مؤنث بالاتر گزارش کرده‌اند(20، 16). این تفاوت‌ها حاکی از تفاوت در نحوه نگهداری دام, موقعیت جغرافیایی و شرایط بومی و فرهنگ کاری زنان و مردان در تماس با دام در مناطق مختلف می‌باشد(16).
در پژوهش حاضر اگر چه 10 نفر(59%) از 17 نفر با تیتر آنتی‌بادی مثبت دارای مشاغل آزاد از قبیل کشاورزی بودند, با این وجود از نظر آماری اختلاف معناداری در گروه‌های شغلی مختلف وجود نداشت. این نتیجه تا حدی با بررسی غیلیان در یزد و خسروانی در بویر احمد که 7%-5% از افراد با مشاغل مرتبط با دام تیتر مثبت داشتند, تا اندازه‌ای مطابقت دارد(22، 18).
از نظر توزیع سنی عفونت و بیماری بروسلوز در جمعیت مورد بررسی، در مطالعه حاضر اختلاف معناداری بین سنین مختلف مشاهده نشد. پژوهش انجام شده روی اهداکنندگان خون در یزد و عشایر کوچ رو در خوزستان نیز تفاوت معناداری را در گروه‌های سنی مختلف از نظر آلودگی به بروسلا گزارش نکرده‌اند(21، 17). اگر چه بروسلوز در هر گروه سنی دیده می‌شود, در مطالعه غیلیان و علوی بیشترین میزان شیوع عفونت در گروه سنی زیر 40 سال مشاهده شده که این یافته در مطالعه ما به اثبات نرسید(18، 16). به گزارش الماسی به نقل از عزیزی در ایران و مناطقی که بروسلوز آندمیک است, تفاوت قابل توجهی در بروز آلودگی بین بزرگسالان و کودکان وجود ندارد(8).
مصرف مواد لبنی و محصولات دامی که اکثراً به صورت غیر بهداشتی تهیه می‌شوند، از مهم‌ترین راه‌های سرایت بیماری در جامعه می‌باشند. برخی پژوهش‌ها ارتباط آماری معناداری بین مصرف محصولات لبنی با شیوع بروسلوز گزارش کرده‌اند(23). در بررسی انجام شده در آذربایجان شرقی بر روی 5732 نفر، مهم‌ترین عوامل خطر مصرف شیر و پنیر تازه بوده است(23). در این مطالعه ارتباط آماری معناداری بین مصرف مواد لبنی محلی و شیوع بروسلوز مشاهده نشد. در مطالعه وحدت در بوشهر و غیلیان در یزد نیز ارتباط آماری معناداری بین مصرف شیر محلی و بروسلوز مشاهده نشد(24، 18). احتمالاً افزایش سطح آگاهی مردم نسبت به راه‌های انتقال بیماری بروسلوز به دلیل تبلیغاتی که در این زمینه صورت می‌گیرد، باعث گردیده تا مردم مسایل بهداشتی را بیشتر رعایت نمایند و از محصولات لبنی تهیه شده از شیر تازه و نجوشیده کمتر استفاده کنند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین ابتلا به بروسلوز با شغل ارتباط معناداری وجود ندارد. غیلیان در یزد نیز گزارش کرده است که از نظر شغل در ابتلا به بروسلوز اختلاف معناداری در گروه‌های شغلی مرتبط و غیر مرتبط با دام وجود ندارد(18). کریمی و همکاران میزان شیوع بروسلوز را در قصابان و کارکنان کشتارگاه‌ها بالا گزارش کرده‌اند(25). در مطالعه قاسمی در کردستان نیز ابتلا به بروسلوز در اثر تماس مستقیم با حیوان آلوده و فرآورده‌های دامی بوده است(26). اگر چه در ابتلا به بروسلوز؛ شغل به عنوان یک عامل خطر محسوب می‌شود، اما به نظر نمی‌رسد که در کشورهای جهان سوم بیماری الزاماً شغلی باشد(8). در افرادی که تماس شغلی دارند, علاوه بر شغل، مصرف مواد لبنی نیز می‌تواند در ابتلا نقش داشته باشد؛ بنابراین یکی از عمده‌ترین علل شیوع بروسلوز را می‌توان فرهنگ خاص غذایی و عدم رعایت نکات بهداشتی دانست. به دلیل آگاهی پایین مردم نسبت به راه‌های انتقال بیماری در برخی مناطق به ویژه در حاشیه شهرها و عدم رعایت موازین بهداشتی در مصرف لبنیات و فرآورده‌های دامی سالم، تقریباً تمام اقشار جامعه در معرض خطر ابتلا به بروسلوز هستند. شیوع بیماری در افراد بیسواد و عدم شیوع آن در قشر باسواد, بیانگر تاثیر مثبت آگاهی در پیشگیری از بیماری است(8). علی‌رغم توزیع لبنیات پاستوریزه در خوزستان، به نظر می‌رسد هنوز وجود لبنیات غیر پاستوریزه(شیر خام، خامه و پنیر محلی) و مصرف این محصولات از علل بروز بیماری در اقشار مختلف جامعه باشد. در کشورهای پیشرفته و در مناطقی که به حد قابل قبولی از استانداردهای بهداشتی رسیده‌اند, بروسلوز یک بیماری شغلی محسوب شده و بیشتر در مردان دیده می‌شود.
با توجه به بروز بیشتر بیماری در برخی شهرها و روند بروز آن در برخی فصول سال, باید آموزش‌ها و مداخلاتی در شهرها و فصولی که انتقال بیماری زیادتر می‌شود انجام شود. جا دارد که با آموزش بیشتر و تاکید بر راه‌های انتقال بیماری میزان آگاهی مردم را نسبت به این بیماری بالا برد.
نتایج دیگر مطالعه نشان داد درصد تیتر مثبت آنتی‌بادی ضد بروسلا در اهداکنندگانی که لبنیات غیر پاستوریزه مصرف کرده بودند با اهداکنندگانی که لبنیات غیر پاستوریزه مصرف نکرده بودند، تفاوت معناداری نداشت. در مطالعه غیلیان روی اهداکنندگان خون در یزد نیز نتایج مشابهی گزارش گردید(18). اما نتایج مطالعه خسروانی در بویر احمد نشان داد که 5/10% از افرادی که لبنیات غیر پاستوریزه مصرف کرده بودند، تیتر رایت مثبت داشتند(22). نتایج یک مطالعه بر روی کودکان در تهران نیز نشان داده است که هیچ یک از کودکانی که لبنیات غیر پاستوریزه مصرف کرده بودند، تیتر رایت مثبت نداشتند(26). ناهمخوانی نتایج ممکن است به دلیل جامعه مورد مطالعه، تعداد نمونه‌های مورد بررسی و یا روش‌های سنجش آنتی‌بادی باشد. اما در هر حال مصرف مواد لبنی غیر پاستوریزه می‌تواند به عنوان یک فاکتور خطر در بروسلوز اهمیت داشته باشد.
نتیجه‌گیری
بـا توجه به این که این مطالعه در افراد اهداکننده سالمی
که هیچ‌گونه علایم و نشانه‌های بالینی ندارند انجام شده است، صرفاً یافته‌های سرولوژیک نمی‌تواند دلیل بر توان آلوده‌کنندگی باشد. قطعاً مطالعه‌های بیشتر در ارتباط با بروسلوز در این منطقه می‌تواند کمک‌کننده باشد. بنابراین توصیه می‌شود در مورد اهداکنندگان خون خصوصاً در شهرهای واقع در مناطق شمالی استان از قبیل ایذه و دزفول که در مسیر اتراق و تردد بیشتر عشایر مهاجر از استان‌های همجوار به استان خوزستان قرار دارند، ملاحظات و دقت بیشتری به عمل آید و این ملاحظات به ویژه در مورد افرادی که در حاشیه شهرها و یا روستاها زندگی می‌کنند به طور خاص مد نظر قرار گرفته و این گونه افراد حتماً از نظـر ابتـلای قبـلی بـه بیمـاری و یا علایم تب مالت مورد بـررسی دقیـق قـرار گیرنـد. ضمنـاً در طـول سـال به طور
تصادفی روی تعدادی از نمونه‌های خون اهداکنندگان در مناطق مختلف آزمایش رایت انجام شود.
تشکر و قدردانی
این مطالعه ماحصل طرح تحقیقاتی مشترک و مصوب دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و سازمان منطقه‌ای انتقال خون خوزستان با کد 90116 می‌باشد. نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از کلیه کسانی که در اجرای این پژوهش ما را یاری نموده‌اند به ویژه مسؤولان و کارکنان مراکز انتقال خون استان خوزستان و دکتر سید محمد علوی استاد گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه، صمیمانه قدردانی و تشکر نمایند.
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
|
Shakurnia A, Ghasemzade A, Afra M, Sarizadeh G, Javidan S, Khodadadi A, et al . The Seroprevalence of brucellosis among blood donors referred to blood centers of Khuzestan province . Sci J Iran Blood Transfus Organ 2014; 11 (3) :180-189 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-745-fa.html
شکورنیا عبدالحسین، قاسم‌زاده عبدالحسین، افرا منیژه، ساری‌زاده غلامرضا، جاویدان سارا، خدادادی علی، و همکاران. و همکاران.. شیوع سرمی بروسلوز در اهداکنندگان خون مراجعه‌کننده به مراکز انتقال خون استان خوزستان . فصلنامه پژوهشی خون. 1393; 11 (3) :180-189 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-745-fa.html
|
