|
میزان درخواست، تزریق و هدررفت خون و فرآورده‌های خونی بر اساس شاخص نسبت تعداد خون کراس‌مچ شده به خون تزریق شده در بیمارستان‌های شهرستان سمنان در سال 1394
|
مرضیه رضایی   ، علی خالقیان  ، فرنوش علیزاده ، مجید میرمحمد خانی |
| استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان |
|
| واژه‌های کلیدی: کلمات کلیدی: انتقال خون، بیمارستان‌ها، گلبول‌های قرمز |
|
|
متن کامل [PDF 401 kb]
(1222 دریافت)
| چکیده (HTML) (3523 مشاهده)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
اهدا خون
انتشار: 1398/1/19
|
|
|
|
|
|
|
متن کامل: (1902 مشاهده) |
میزان درخواست، تزریق و هدررفت خون و فرآورده‌های خونی بر اساس
شاخص نسبت تعداد خون کراس‌مچ شده به خون تزریق شده در بیمارستان‌های
شهرستان سمنان در سال 1394
مرضیه رضایی1، علی خالقیان2، فرنوش علیزاده3، مجید میرمحمدخانی4
چکیده
سابقه و هدف
تهیه خون و محصولات خونی بسیار هزینه بردار می‌باشد. نیاز است به طور دائم مصرف فرآورده‌های خونی مورد بررسی قرار بگیرد. هدف از انجام این مطالعه بررسی میزان درخواست، تزریق و هدر رفت خون و فرآورده‌های خونی بر اساس شاخص نسبت تعداد خون کراس‌مچ شده به خون تزریق شده در بیمارستان‌های شهرستان سمنان بود.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مقطعی‌ـ توصیفی که روی 6749 فرم درخواست خون و فرآورده‌های خونی که از ابتدای مهرماه 1394 تا پایان شهریور ماه 1395 به بانک خون سه بیمارستان a ، b و c سمنان رسیده بود، انجام شد. داده‌ها با استفاده از 16 SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. میانگین ± انحراف معیار متغیرهای عددی و توزیع فراوانی مطلق و نسبی متغیرهای رسته‌ای به تفکیک زیرگروه‌های مورد مطالعه گزارش شدند.
یافته‌ها
در مطالعه حاضر به استناد اطلاعات 6749 فرم درخواست خون و فرآورده‌های خونی، 14296 واحد RBC ، FFP و یا پلاکت(به ترتیب 8/58 ، 7/28 و 5/12 درصد) درخواست گردید. درصد RBC درخواستی برای سه بیمارستان a ، b و c به ترتیب 9/24 ، 8/58 و 4/16 درصد و شاخص کراس‌مچ به ترانسفیوژن (C/T ratio) به ترتیب 37/1 ، 77/1 و 34/1 بود.
نتیجه گیری
از نتایج مطالعه حاضر می‌توان استنباط کرد که مصرف خون در بیمارستان‌های سمنان در مقایسه با استانداردهای جهانی از وضعیت خوبی برخوردار بوده است و لازم است تنها در بخش‌هایی مثل داخلی، ICU و اورژانس، برنامه‌ریزی بهتری جهت سفارش خون صورت بگیرد.
کلمات کلیدی: انتقال خون، بیمارستان‌ها، گلبول‌های قرمز
تاریخ دریافت: 11/10/97
تاریخ پذیرش: 12/12/97
1- پزشک عمومی ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان ـ سمنان ـ ایران
2- مؤلف مسئول: PhD بیوشیمی ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان ـ پردیس آموزشی ـ سمنان ـ ایران ـ صندوق پستی: 3514533
3- دانشجوی پزشکی ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان ـ سمنان ـ ایران
4- PhD اپیدمیولوژی ـ دانشیار مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت ـ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان ـ سمنان ـ ایران
مقدمه
انتقال خون می‌تواند یک مداخله نجات‌دهنده باشد ولی در عین حال مانند سایر درمان‌ها ممکن است منجر به عوارض زودرس یا تاخیری شده و خطر عفونت‌های وابسته به انتقال خون مانند HIV ، هپاتیت، سیفلیس و بیماری شاگاس را نیز در برداشته باشد(1). خون اگر به طور مناسب مصرف شود، حیات‌بخش است ولی در عین حال شواهدی مبنی بر تفاوت‌های قابل ملاحظه در الگوی استفاده بالینی از خون بین بیمارستان‌ها، متخصصان بالینی و حتی پزشکان همکار در یک گروه، وجود دارد. این موضوع نشان می‌دهد که خون و فرآورده‌های آن اغلب به طور نامناسب مورد استفاده قرار می‌گیرند(3، 2).
کیفیت و سلامت خون طی روند انتخاب اهداکننده تا تزریق فرآورده به بیمار باید مورد اطمینان باشد. این کار به طراحی برنامه‌ای برای اهدای خون منظم و رایگان توسط اهداکنندگان داوطلب، غربالگری و پالایش خون‌های اهدا شده توسط کارکنان آموزش دیده که بر اساس استانداردهای ملی عمل می‌کنند و نیز استفاده مناسب از خون، نیاز دارد. تصمیم‌گیری برای انتقال خون و فرآورده‌های آن باید بر پایه اندیکاسیون‌های دقیق کلینیکی و آزمایشگاهی، بازگوکننده ضرورت تزریق خون باشد(5، 4).
از آن جا که بسیاری از جراحی‌ها به ندرت نیاز به تزریق خون پیدا می‌کنند، انجام آزمایش سازگاری (کراس‌مچ) به شکل روتین برای هر جراحی ضرورتی نداشته و با پرهیز از انجام آزمایش سازگاری بر روی خون‌ها و آماده نگه‌داشتن آن‌ها، در زمان و هزینه‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای صرفه‌جویی می‌شود(6، 2). جدول درخواست خون جدولی است که مصرف معمول خون برای هر عمل جراحی انتخابی به همراه فهرست تعداد واحدهای خونی که برای هر نوع عمل جراحی مورد آزمایش سازگاری قرار می‌گیرند را شامل می‌گردد. این جدول باید انعکاسی از مصرف بالینی خون در روش‌های جراحی متداول باشد که بستگی کامل به پیچیدگی آن جراحی و پیش‌بینی میزان خونی که از دست می‌رود، دارد. هم چنین این جدول باید شامل راهنمای چگونگی استفاده
از گروه خون، آزمایش سازگاری و روش‌های جایگزینی برای بیماران تحت عمل جراحی که به طور معمول به ندرت نیاز به تزریق گلبول قرمز دارند، نیز باشد(2). برای منطقی بودن تقاضا و مصرف خون، از نسبت تعداد خون آزمایش تجانس شده به خون تزریق شده یا C/T استفاده می‌شود که مقدار قابل قبول آن 7/2-1/2 است. مقادیر بالاتر به معنای غیر منطقی بودن درخواست‌ها می‌باشد (1). اگر نسبت کراس‌مچ به تزریق خون بالا باشد، بار زیادی جهت نگهداری واحدهای خون به بانک خون تحمیل شده، پرسنل وقت بیشتری را صرف کار می‌کنند و در نهایت تعداد واحدهای انقضا یافته افزایش می‌یابد(7). گلبول‌های قرمز و خون کامل باید همیشه در درجه حرارت بین 2 تا 6 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. گلبول‌های قرمز و خون کاملی که بیش از 30 دقیقه از نگهداری و ذخیره‌سازی در شرایط مناسب محروم بوده‌اند، هرگز نباید جهت مصارف بعدی در یخچال گذاشته شوند چرا که آمادگی ایجاد عفونت باکتریایی و نقصان در عملکرد سلول‌های آن‌ها وجود دارد(8، 2).
توجه به هزینه‌های گزاف تهیه فرآورده‌های خونی از اهمیت خاصی برخوردار است. در یکی از مراکز پزشکی ایالات متحده، در مطالعهای مشخص شد قیمت پایه برای تهیه یک واحد پک سل(PC) 114 دلار می‌باشد(9). هزینه تولید یک واحد PC در ایتالیا 70 دلار و در فرانسه 80 دلار محاسبه شده است(10).
امروزه یکی از مهم‌ترین چالش‌های فرآوری در سازمان‌های انتقال خون، کاربرد مناسب و به جای فرآورده‌های خونی است. فناوری‌های پرهزینه و پر زحمت برای تهیه انواع فرآورده‌های سلولی و پلاسمایی به علاوه محدودیت در منابع جایگزین آن، ما را بر آن داشت تا با بررسی میزان مصرف خون و فرآورده‌های خونی به تفکیک بخش‌های بستری و علت درخواست خون، نسبت به تهیه دستورالعمل‌ها و استانداردها و هم‌چنین نسبت انجام آزمایش‌های کراس‌مچ (سازگاری) به تزریق خون در مراکز درمانی شهرستان سمنان در زمینه استفاده صحیح و مناسب خون و فرآورده‌های خونی برای حفظ هر چه بیشتر منابع، گام برداریم.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع توصیفی ـ مقطعی بود. به منظور مشخص شدن میزان درخواست، تزریق و هدررفت خون و فرآورده‌های خونی بر اساس شاخص نسبت تعداد خون کراس‌مچ شده به خون تزریق شده در بیمارستان‌های تحت مطالعه شهرستان سمنان پرسشنامه‌ای در مراکز درمانی؛ تکمیل و از نرم‌افزار موجود در اداره کل انتقال خون سمنان که کلیه درخواست‌ها به تفکیک نوع فرآورده، مرکز درمانی درخواست‌کننده و تاریخ درخواست ثبت شده بود، استفاده شد.
داده‌های تحقیق با استفاده از نرم‌افزار آماری 16 SPSS مورد تحلیل قرار گرفت و میانگین ± انحراف معیار متغیرهای عددی و توزیع فراوانی مطلق و نسبی متغیرهای رسته‌ای به تفکیک زیر گروه‌های مورد مطالعه گزارش شد.
یافته‌ها
در این مطالعه به کمک 6749 فرم درخواست خون و
فرآورده‌های خونی، به بررسی میزان خون کراس‌مچ و ترانسفیوژن شده در بیمارستان‌های شهر سمنان پرداخته شد. 14296 واحد RBC ، FFP و یا پلاکت درسال 1394 درخواست گردیده بود، به طوری که 8405 واحد از آن(8/58%) از کل واحدهای درخواستی مربوط به گلبول قرمز متراکم بود. از کل واحدهای گلبول قرمز متراکم درخواست شده، تعداد 7751 واحد (2/92%) تزریق شده و مورد استفاده قرار گرفته و فقط 654 واحد(8/7%) به دلایل مختلف مورد استفاده قرار نگرفته بود. فراوانی مطلق کل موارد کراس‌مچ 12529 بار و شاخص کراس‌مچ به ترانسفیوژن در کل 62/1 به دست آمد(جداول 1 و 2).
توزیع واحدهای خون تزریق شده به تفکیک بخش‌های بیمارستانی و نحوه مصرف درخواست‌های خون به تفکیک تشخیص و علت درخواست در بیمارستان‌های شهر سمنان پس از حذف موارد نامشخص/ثبت ناکامل به دست آمد(جداول 3 و 4).
جدول 1: فراوانی مقادیر خون کراس‌مچ و ترانسفیوژن شده و نسبت C/T در بیمارستان‌های شهرستان سمنان در سال 1394
| بیمارستان |
واحدهای مصرفی خون (درخواستی) |
فراوانی کراس‌مچ شده |
تعداد واحد تزریق شده |
تعداد واحد ضایعات
(تزریق نشده) |
درصد ضایعات |
نسبت C/T |
| a (تأمین اجتماعی) |
1375 |
1509 |
1110 |
265 |
27/19 |
37/1 |
| b (دولتی دانشگاهی) |
4939 |
8661 |
4881 |
58 |
17/1 |
77/1 |
| c (دولتی دانشگاهی) |
2091 |
2359 |
1760 |
331 |
83/15 |
34/1 |
| جمع |
8405 |
12529 |
7751 |
654 |
78/7 |
62/1 |
جدول 2: فراوانی خون و فرآورده‌های خونی مصرفی بر اساس واحدهای درخواستی شامل تزریق شده و ضایعات در سه بیمارستان شهرستان سمنان در سال 1394
نام بیمارستان |
مصرف پلاکت در یک سال |
مصرف پلاسمای تازه منجمد در یک سال |
مصرف گلبول قرمز متراکم در یک سال |
مصرف کل فرآورده‌ها در یک سال |
| a (تأمین اجتماعی) |
88 |
273 |
1375 |
1736 |
| b (دولتی دانشگاهی) |
1564 |
3587 |
4939 |
10090 |
| c (دولتی دانشگاهی) |
141 |
238 |
2091 |
2470 |
| جمع |
1793 |
4098 |
8405 |
14296 |
جدول 3: توزیع نحوه مصرف درخواست‌های خون به تفکیک تشخیص و علت درخواست در بیمارستان‌های شهرستان سمنان در سال 1394
| بیمارستان |
علت درخواست(تشخیص) |
فراونی(درصد) |
میانگین مصرف خون سالانه بر حسب واحد ± انحراف معیار |
| a |
جراحی |
552 (6/15) |
9/45 ± 4/20 |
| بیماری های خونی |
1930(6/54) |
8/160 ± 9/68 |
| خونریزی |
744 (0/21) |
62 ± 5/30 |
| انکولوژی/شیمی درمانی |
118 (3/3) |
8/9 ± 9/9 |
| زایمان* |
- |
- |
| بیماری های داخلی |
31 (9/0) |
5/2 ± 8/4 |
| آفرزیس |
122(5/3) |
1/10 ± 9/10 |
| بیماری های اطفال* |
- |
- |
| بیماری های زنان |
6 (2/0) |
5/0 ± 1/1 |
| سایر |
33 (9/0) |
7/2 ± 4/2 |
| b |
جراحی |
358 (2/36) |
8/29 ± 4/14 |
| بیماری های خونی |
239 (1/24) |
9/19 ± 1/10 |
| خونریزی |
79 (0/8) |
5/6 ± 3/3 |
| انکولوژی/شیمی درمانی |
29 (9/2) |
4/2 ± 3/2 |
| زایمان |
109 (0/11) |
9 ± 9/1 |
| بیماری های داخلی |
101 (2/10) |
4/8 ± 2/5 |
| بیماری های اطفال |
37 (7/3) |
3 ± 3/2 |
| بیماری های زنان |
32 (2/3) |
6/2 ± 4/1 |
| سایر |
6 (6/0) |
5/0 ± 7/0 |
| c |
جراحی |
151 (5/9) |
5/12 ± 4/7 |
| بیماری های خونی |
266 (8/16) |
1/22 ± 5/6 |
| خونریزی |
227 (3/14) |
9/18 ± 14 |
| انکولوژی/شیمی درمانی |
59 (7/3) |
9/4 ± 5/2 |
| زایمان |
245 (5/15) |
4/20 ± 6/10 |
| بیماری های داخلی |
163 (3/10) |
5/13 ± 9/6 |
| آفرزیس |
31 (0/2) |
5/2 ± 5/2 |
| بیماری های اطفال |
203 (8/12) |
9/16 ± 5/6 |
| بیماری های زنان |
223 (1/14) |
5/18 ± 1/11 |
| سایر |
17 (1/1) |
4/1 ± 5/1 |
* در بیمارستان a بخش‌های اطفال و زایمان وجود ندارد.
جدول 4: توزیع واحدهای خون تزریق شده به تفکیک بخش در بیمارستان‌های شهرستان سمنان در سال 1394
| بخش درخواست‌کننده(بستری) |
تزریق شده(درصد) |
| CCU |
333(3/4) |
| جراحی |
799(3/10) |
| داخلی |
1161(0/15) |
| زنان |
299(9/3) |
| ICU |
844(9/10) |
| اورژانس |
800(3/10) |
| دیالیز |
183(4/2) |
| جراحی قلب |
178(3/2) |
| انکولوژی/ شیمی درمانی |
354(6/4) |
| زایمان |
301(9/3) |
| اتاق عمل |
418(4/5) |
| NICU |
169(2/2) |
| اطفال |
247(2/3) |
| نامشخص/ ثبت ناکامل اطلاعات |
1665(5/21) |
| جمع |
7751(100) |
بحث
تزریق خون(گلبول‌های قرمز) در زمان خونریزی‌های حاد کاربرد دارد. در حالی که در همین موارد، استفاده از سایر درمان‌ها نظیر تزریق نرمال سالین یا سایر مایعات جایگزین وریدی، بی‌خطرتر و کم هزینه‌تر بوده ولی به همان میزان مؤثر واقع خواهد شد. اگر خون در مواقع عدم نیاز تزریق شود بیمار سودی از آن نخواهد برد بلکه با خطرات ناشی از تزریق نیز مواجه خواهد شد.
از همین رو در این مطالعه به بررسی میزان استفاده از فرآورده‌های خونی، اندیکاسیون‌ها و میزان اتلاف آن پرداختیم که نتایج نشان داد، میزان کلی C/T در سمنان 62/1 و برای سه بیمارستان a ، b و c به ترتیب 37/1، 77/1 و 34/1 بوده است که این میزان با مطالعه‌های مشابه مطابقت داشت.
در مطالعه قره‌باغیان و همکارانش که در سال 86 در رشت انجام گرفته بود، بر روی 491 نمونه، میزان C/T 9/1 گزارش شد(11). نادری و همکارانش در خرم‌آباد در مطالعهای، این میزان را 1/1 برآورد کرده بودند(12). ولـی
در مطالعه‌هـای مشابـه دیگری که در 2012 توسط بنانه و
همکارانش انجام گرفته بود، C/T را 3/2 ارزیابی کرده بودند(13). هم‌چنین زمانی و همکارانش در سال 86 ، این میزان را 4 به دست آورده بودند که شاید این تعداد بالا به علت میزان بالای جراحی‌های الکتیو در این بیمارستان باشد(14). همین طور تولیت و همکارش در سال 90 نیز این میزان را بالا و 2/4 به دست آورده بودند(15).
از بین 12529 مورد کراس‌مچ انجام شده، بیشترین موارد درخواست(1/6%) و بیشترین میزانC/T (77/1) مربوط به بیمارستان a بود. اگر نسبت تعداد موارد تزریق شده به کراس‌مچ شده را در نظر بگیریم، این عدد برای بیمارستان b کمتر از دو بیمارستان دیگر(3/56%) و در بیمارستان c بیشتر بوده است(3/74%). در مطالعهای مشابه، کراتی و همکارانش در مشهد میزان ترانسفیوژن را 6/77% به دست آورده بودند(16). هم چنین در مطالعه بلانیه و همکارانش نیز این میزان 47% بود(13). در مطالعه فروزش فرد و همکارانش که در سمنان انجام شده بود نیز، میزان ترانسفیوژن در پک‌سل‌های کراس‌مچ شده 3/73% گزارش شده بود(14). در مورد استفاده سه نوع فرآورده خونی در بیمارستان‌های سمنان، در کل بیشترین استفاده در بخش داخلی(15%)، ICU (9/10%) و اورژانس(3/10%) بوده است. مطالعه‌های مشابه نتایج متفاوتی داشتند. در مطالعه قره‌باغیان بیشترین میزان درخواست خون در بخش جراحی و کمترین آن در بخش داخلی بود(11). کیاسری و همکارانش بیشترین میزان مصرف را در جراحی الکتیو ارزیابی کرده بودند که این میزان 16% بود(17). در مطالعه کرمی و همکارانش بیشترین درخواست فرآورده‌های خونی در بخش جراحی و کمترین آن در بخش زنان بود(18). تمامی مطالعه‌ها نشان می‌دهد که بخش جراحی بیشترین نیاز به خون و فرآورده‌های خونی را داشته که با مطالعه ما هم‌خوانی دارد.
میزان اتلاف فرآورده‌های خونی درخواست شده در هر بیمارستان شهر سمنان در این مطالعه بررسی شد که در بیمارستان a 27/19% ، b 17/1% و بیمارستان c 83/15% و از مطالعه‌های مشابه به طور معناداری کمتر بود. در مطالعه کرمی و همکارانش در زاهدان، میزان اتلاف گلبول‌های قرمز درخواستی 44% بود(18). نادری و همکارانش این میزان را 1/59% در فرآورده‌های خونی به دست آورده بودند و محبی‌فر و همکارانش در سال 2003 ، این میزان را 9/77% ارزیابی کرده بودند(19، 12). مطالعه فروزش فرد و همکارانش در سال 80 نیز میزان اتلاف فرآورده‌ها را 9/65% ارزیابی کرده بود(14). شاید به این علت باشد که تمام مطالعه‌های گزارش شده قبل سال 86 بوده است و دقت عمل و اندیکاسیون و پیشرفت علم برای درخواست دقیق‌تر و با اندیکاسیون بیشتر کمتر بوده است. یا این که در مراکز مذکور به علت عدم دقت کافی، برای تمامی بیماران مشکوک بدون اندیکاسیون درخواست خون شده است.
در مطالعه حاضر بیشترین فرآورده درخواستی گلبول قرمز می‌باشد که با مطالعه‌های مشابه کرمی در سال 1386، نادری در سال 1389 در خرم‌آباد و رضایی در سال 1392 هم‌خوانی داشت(20، 18، 12).
از نظر فراوانی بیماری زمینه‌ای و یا علت نیاز به خون به تفکیک بیمارستان‌های اصلی در سطح شهر، سه دلیل شایع‌تر برای تزریق خون در بیمارستان b به ترتیب بیماری‌های خونی، خونریزی و جراحی بود. این دلایل در بیمارستان a جراحی، بیماری‌های خونی و زایمان و در بیمارستان c بیماری‌های خونی، زایمان و بیماری‌های زنان بوده است. در مطالعه نادری و همکاران علت اصلی درخواست خون، مشاهده کاهش هموگلوبین به هر علتی گزارش شده بود(12).
در کل در سمنان 8405 واحد پک‌سل درخواست شده است که بیش از 90% آن تزریق و فقط حدود 8% آن‌ها مصرف نشده است که نسبت به مطالعه فروزش فرد در سمنان در سال 80 که میزان اتلاف فرآورده‌های پک‌سل را بالای 65% برآورده کرده بود، به طور معناداری کاهش نشان می‌دهد. در مطالعه فروزش‌فر نشان از عدم برنامه‌ریزی صحیح سازمان انتقال خون و مراکز درمانی در این زمینه می‌باشد و این میزان ترانسفیوژن‌های غیر ضروری نشان‌دهنده عدم توجه و عدم اطلاع کافی در این مورد است. در مطالعه ما این میزان به طور چشمگیری کاهش یافته بود که نشان می‌داد توجه بیشتر به اندیکاسیون‌های درخواست و علل درخواست، به کاهش اتلاف این واحدهای خونی منجر می‌شود.
از محدودیت‌های این مطالعه، بررسی پرونده‌های قدیمی در سال 1394 است که ممکن است تعدادی از پرونده‌ها از نظر دور مانده باشد، هم‌چنین در سمنان، بیمارستان b و c مکمل یکدیگر می‌باشند و نباید از هم جدا در نظر گرفته شوند که باعث کاهش دقت در مطالعه می‌شود و عدم توان مقایسه و کاهش توان تصمیم‌گیری و مشاوره برای درخواست فرآورده‌های خونی می‌باشد.
نتیجه‌گیری
نتایج کلی مطالعه نشان داد که میزان درخواست‌های بدون اندیکاسیون فرآورده‌های خونی در سمنان به طور چشمگیری کمتر از دیگر مراکز و حتی از خود سمنان در گذشته می‌باشد و این که اتلاف فرآورده‌های خونی بیشتر در مرکز c و a به علت عدم دقت و مشاوره کافی برای درخواست فرآورده‌های خونی است که می‌تواند با مشاوره بیشتر با متخصصان داخلی و جراحی در بیمارستان b به کاهش اتلاف فرآورده‌های خونی بیانجامد.
پیشنهاد می‌شود در مطالعهای جامع، میزان مصرف فرآورده‌های خونی سال جاری را بررسی کرده و نقاط ضعف و قوت هر بخش و علت درخواست‌های بی‌مورد را ارزیابی نمود تا بتوان میزان آن‌ها را کاهش داد.
- فرم درخواست برای هر بیمارستان تدوین شود که از موارد ضروری می‌باشد.
- تجهیزات مورد نیاز جهت حفظ زنجیره سرما در اتاق عمل و سایر بخش‌های مصرف پیش‌بینی شود که در صورت عدم نیاز، منجر به افزایش ضایعات به دلیل خروج از زنجیره سرمایی نشود.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از دانشگاه علوم پزشکی سمنان که با حمایت مالی به شماره 786 ما را در اجرای این طرح حمایت کردند تشکر می‌کنیم. این مقاله دارای کد اخلاق IR.SEMUMS.REC.1394.79 از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی سمنان می‌باشد.
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
