چکیده سابقه و هدف انفارکتوس میوکارد، به علت ایسکمی طولانی مدت قلب روی میدهد و عوامل مختلفی در بروز آن دخیلند. ارتباط بین آنتیژنهای گروه خونی سیستم ABO با برخی از بیماریها اثبات شده است و هدف از مطالعه حاضر نیز بررسی ارتباط بین آنتیژنهای این سیستم و آنتیژن D ، با انفارکتوس میوکارد میباشد. مواد و روشها این مطالعه مورد ـ شاهدی، بر روی 281 بیمار دچار انفارکتوس میوکارد و 398 فرد سالم انجام شد. اطلاعات مربوط به سن و جنس یادداشت و تعیین گروه خونی ABO و Rh با روشهای استاندارد صورت گرفت. یافتهها توسط آزمون کایدو و 22 SPSS تحلیل شدند. یافتهها میانگین سنی بیماران 1/15 ± 5/66 سال و گروه کنترل 9/8 ± 54 سال بود. تفاوت معناداری بین بیماران و گروه کنترل در ارتباط با سیستم ABO وجود نداشت. اما تعداد افراد Rh منفی در بیماران بیشتر از افراد کنترل بود(01/0=p ). نتیجه گیری با توجه به عدم وجود ارتباط معنادار بین سیستم ABO با انفارکتوس میوکارد و وجود رابطه معنادار بین سیستم Rh و این بیماری، در مطالعه حاضر و مقایسه آن با سایر مطالعههای انجام شده، هنوز نتیجه قطعی به دست نیامده است. بررسیهای وسیعتر با تعداد نمونههای بیشتر و دیگر آنتیژنهای مهم سیستم Rh پیشنهاد میگردد. کلمات کلیدی:انفارکتوس میوکارد، سیستم گروه خونی ABO ، ایسکمی میوکارد
تاریخ دریافت: 9/10/96 تاریخ پذیرش: 2/2 /97
1- کارشناس ارشد بیوشیمی ـ کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ ایران 2- مؤلف مسئول: کارشناس ارشد هماتولوژی ـ مربی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ خیابان گنجی افروز ـ ایران ـ کدپستی: 47754-47176 3- کارشناس علوم آزمایشگاهی ـ کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ ایران 4- کارشناس علوم آزمایشگاهی ـ دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ ایران 5- دکترای حرفهای دامپزشکی ـ واحد توسعه تحقیقات بیمارستان آیتاله روحانی ـ دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ ایران 6- متخصص قلب و عروق ـ استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل ـ بابل ـ ایران
مقدمه بر اساس دادههای سازمان بهداشت جهانی، بیماریهای قلب و عروق یکی از شایعترین علل مرگ و میر و ناتوانی در جهان میباشد. انفارکتوس میوکارد حاد، جدیترین و کشندهترین فرم بیماری عروق کرونر قلب بوده که به علت ایسکمی حاد طولانی مدت عضلات قلب روی میدهد که جزو اورژانسهای مهم پزشکی محسوب میشود و میتواند زندگی فرد را تا آخر عمر تحت تاثیر قرار دهد (2، 1). بیماریهای قلبی از نظر اتیولوژی پیچیده بوده و عوامل مختلفی در بروز آن دخیلند که شامل تعامل بین عوامل اکتسابی و ژنتیکی میباشد. از جمله عوامل محیطی میتوان به چاقی، مصرف دخانیات و یا افزایش کلسترول خون اشاره نمود که این عوامل تا حدی قابل تصحیح هستند. اما عواملی هم چون سن، جنس، استعداد ژنتیک و گروههای خونی، از جمله عوامل غیر قابل تصحیح و تغییر میباشند(4، 3). محققان دریافتند که فنوتیپ گروههای خونی، یک فاکتور ژنتیکی مهم در برخی بیماریها است. در بین سیستمهای مختلف گروه خونی که بر سطح گلبول قرمز قرار گرفتهاند، سیستم ABO مهمترین سیستم گروههای خونی بوده و آنتیژنهای آن بر روی غشای خارجی گلبولهای قرمز و بر سطح بسیاری دیگر از سلولهای بدن مانند سلولهای اپیتلیال، عصبی، پلاکتها و اندوتلیوم عروق نیز قرار دارند(5). سیستم Rh نیز از سیستمهای مهم گروههای خونی بوده و فقط بر سطح گلبولهای قرمز یافت میشود. شواهد بالینی متعددی از نقش سیستم ABO در بیماریهای مختلف مانند بیماریهای خونی، گوارشی و قلبی و برخی از سرطانها پیدا شده است(6). در چند دهه اخیر، مطالعههای متعددی به منظور بررسی ارتباط بین گروههای خونی و بیماریهای قلبی ـ عروقی انجام شده، اما هیچ توافقی در مورد این که آیا این ارتباط واقعی است، میزان این ارتباط و یا این که تاثیر چنین ارتباطی در تمام بیماریهای قلبی به یک اندازه است یا نه، وجود ندارد. بررسی ارتباط بین گروههای خونی ABO و بیماری حاد قلبی ـ عروقی نشان داد که افراد با گروه خونی O بیشترین فراوانی را در بین بیماران قلبی داشته (9/32 درصد) اما سابقه خانوادگی این بیماری در بین افراد دارای گروه خونی A بیشتر است(7). اما در برخی مطالعهها نیز تفاوت معناداری در توزیع گروههای خونی در بیماران با بیماری قلبی - ایسکیمی مشاهده نشد(8). از طرفی شواهدی از تأثیر ABO بر روی عوامل خطر بروز ترومبوز عروقی وجود دارد و افزایش فاکتور ون ویلبراند به عنوان عاملی خطرساز در بیماریهای قلبی - عروقی مطرح میباشد(6). برخی تحقیقات نشاندهنده این است که مقدار این فاکتور در افرادی با گروه خونی O بیشتر از غیر O میباشد. با توجه به تناقضهای متعددی که هنوز در مورد ارتباط بین گروههای خونی و بیماریهای قلبی ـ عروقی وجود دارد و عدم وجود تحقیقات کافی در ایران و هم چنین به علت توزیع متفاوت گروه خونی ABO در جمعیتهای مختلف، این مطالعه به منظور بررسی فراوانی گروههای خونی ABO/Rh در مبتلایان به انفارکتوس میوکارد در مقایسه با افراد سالم طراحی شد.
مواد و روشها این مطالعه مورد ـ شاهدی در طی دو سال (از پاییز 94 الی 96) بر روی 281 بیمار دچار انفارکتوس میوکارد و 398 فرد بدون هر گونه سابقه این بیماری انجام شد. پرونده کلیه بیمارانی که به علت انفارکتوس میوکارد در بخش قلب و یا ICU بیمارستانهای آموزشی شهید بهشتی و روحانی شهر بابل بستری بودهاند، از نطر سن، جنس، گروه خونی ABO و Rh بررسی گردید. بیمارانی با داشتن بیماریهای قلبی دیگر از این مطالعه حذف شدند. نمونه کنترل نیز از مراجعهکنندگان به سازمان انتقال خون و افراد شاغل در دانشگاه علوم پزشکی بابل که بدون هر گونه سابقه بیماریهای قلبی بودهاند انتخاب و نمونه خون آنان برای تعیین گروه خونی به روشهای لام و لوله، جمعآوری گردید. دادهها با نرمافزار 22 SPSS تجزیه و تحلیل شد. پراکندگی هر یک از گروههای خونی در افراد سالم و بیمار تعیین و ارتباط آنها با آزمون مجذور کا مورد بررسی قرار گرفت.
یافتهها در گروه بیماران دچار انفارکتوس قلبی، 181 نفر مذکر (4/64%) و 100 نفر مؤنث(6/35%) بودند. در گـروه کنترل
جدول 1: پراکندگی گروههای خونی سیستم ABO و Rh در بین بیماران دچار انفارکتوس میوکارد و افراد سالم
گروه خونی
گروهها
O
A
B
AB
Rh+
Rh-
مورد
153 (5/38)
119 (9/29)
92 (1/23)
34 (5/8)
367 (2/92)
31 (8/7)
شاهد
102 (3/36)
70 (9/24)
82 (2/29)
27 (6/9)
242 (1/86)
39 (9/13)
271 نفر مذکر(1/68%) و 127 نفر مؤنث(9/31%) بودند. میانگین سنی بیماران 1/15 ± 5/66 سال و گروه کنترل 9/8 ± 54 سال بود. تفاوت معناداری از نظر سن و جنس بین گروه بیماران و گروه کنترل وجود نداشت. ارتباط معناداری بین گروه خونی ABO و انفارکتوس میوکارد در این مطالعه دیده نشد(جدول 1). اما بین سیستم Rh و انفارکتوس میوکارد ارتباط معناداری وجود داشت و نشان داده شد که انفارکتوس میوکارد در افراد Rh منفی بیشتر از افرادRh مثبت است(01/0 p=).
بحث در این مطالعه رابطه معناداری بین سیستم ABO و انفارکتوس میوکارد مشاهده نشد و فراوانی گروههای خونی مختلف در گروه بیماران و شاهدین همسان بود. این نتایج با برخی نتایج به دست آمده از مطالعههای دیگر همسو میباشد. در پژوهش انجام شده در زابل، بین گروه خونی ABO و MI هیچ گونه ارتباط معناداری مشاهده نشد(9). در مطالعه کارابوا در کروواسی نیز تفاوت معناداری بین سیستم ABO و میزان آترواسکلروز عروق کرونر دیده نشد(8). ساهیتا نیز در مطالعههای خود که در هند انجام شد، ارتباطی بین سیستم ABO و بیماریهای ایسکمیک قلبی به دست نیاورد. در مطالعههای مختلف، رابطه معناداری بین گروه خونی ABO با MI و بیماریهای ایسکمیک قلبی به دست آمده است اما نتایج یکسان نبوده و گروههای خونی متفاوت بوده است. در مطالعهای که بیسواز در هندوستان انجام داد، تفاوت معناداری بین گروه خونی و اختلالات عروق کرونر مشاهده شد. در این مطالعه افراد دارای گروه خونـی O بیشترین و افراد AB کمترین استعداد را در بروز این بیماری داشتند(3). محمودی نیز نشان داد خانمهای دارای گروه خونی O بیشتر در معرض بروز MI هستند (9). اما در مطالعه هه در امریکا، خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی در بیماران دارای گروه خونی غیر O بیشتر از افراد دارای گروه خونی O بوده است(10). ولی در مطالعه بنرجی درهند، لی در تایوان و وازیرالی در پاکستان، شیوع بیماریهای ایسکمیک قلبی که MI نیز از زیر ردههای آن است در گروه خونی A بیشتر از گروههای دیگر بوده است(11). اختلاف در نتایج این مطالعهها با یکدیگر و با مطالعه حاضر میتواند به دلیل اختلاف در عوامل خطرساز در جوامع، نژاد و اختلاف در توزیع گروههای خونی در نژادهای مختلف و تعداد افراد مورد بررسی باشد. یکی دیگر از نتایج این مطالعه، شیوع بیشتر MI در افراد Rh منفی با اختلافی معنادار بوده است. در مطالعه محمودی در ایران نیز نتیجه نسبتاً مشابهی به دست آمد و تعداد افراد Rh منفی در افراد دچار MI، بیشتر از افراد کنترل و هم چنین خطر بروز دیابت نیز در افراد Rh منفی مبتلا به MI بیشتر از افراد Rh مثبت بوده است(4). این مسئله تحقیق بیشتری در ارتباط با بررسی دیگر آنتیژنهای سیستم Rh و چگونگی پراکندگی آنها در افراد Rh منفی و مثبت و نقش احتمالی آنها را در این بیماری میطلبد. تحقیـق حاضر هم چنیـن بیانگـر این بود که تعداد مردان بستری به علت انفارکتوس میوکارد بیشتر از زنان بوده که تاییدی بر نظریه وجود عوامل خطرزای بیشتر در آقایان برای این بیماری میباشد. از طرف دیگر چون اغلب افراد شاهد از بین مراجعهکنندگان به سازمان انتقال خون انتخاب شدهاند و بیشتر مراجعین به این سازمان را آقایان تشکیل میدهند، موجب گشته که اختلاف معناداری از نظر جنس نیز بین دو گروه مشاهده نشود. با توجه به نتایج این مطالعه پیشنهاد میگردد تا مطالعه وسیعتری در ارتباط با سیستم ABO، Rh با انفارکتوس میوکارد و دیگر عوامل خطرساز برای این بیماری همراه با دیگر آنتیژنهای سیستمRh انجام گردد.
نتیجهگیری با توجه به یافتههای به دست آمده از این مطالعه، میتوان نتیجهگیری نمود که سیستم گروه خونی ABO با میزان شیوع انفارکتوس میوکارد در ارتباط نمیباشد ولی برای اثبات آن باید مطالعههای بیشتر و چند جانبه در ارتباط با گروههای خونی و عوامل خطرزای دیگری که مسئول بروز این بیماری هستند، صورت گیرد. اما با توجه به وجود ارتباط معنادار بین این بیماری و عدم وجود
آنتیژن D از سیستمRh ، بر سطح گلبولهای قرمز، پیشنهاد میگردد که علاوه بر آموزشهای لازم درجهت پیشگیری از بروز انفارکتوس در افرادRh منفی، پژوهشهایی نیز بر روی ارتباط آنتیژنهای دیگر سیستم Rh (C,c,E,e) با شیوع انفارکتوس میوکارد صورت گیرد.
تشکر و قدردانی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل برای حمایت مالی این طرح پژوهشی و از خانمها فاطمه صابریان، معصومه قائمیان و ستوده قربان شیرودی برای همکاری صمیمانه در جمعآوری اطلاعات، قدردانی به عمل میآید. این مقاله با کد اخلاق MUBABOL.REC.1394.217 مورخ 15/9/1394 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی بابل مجوز گرفته است.
Moradi M, Alaoddolehei H, Farajpour M, Sadighian F, Naghipour M, Jafaripour I. The association between ABO/Rh blood group and myocardial infarction. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2018; 15 (2) :144-148 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1165-fa.html