ارتباط ناهنجاریهای مادرزادی با گروه‌های خونی در کودکان بستری در بخش جراحی اطفال بیمارستان الزهرا اصفهان از سال 1384 الی 1393
شعله قلی‌پور1، شیرین قلی‌پور2، علی ضرغام3
چکیده سابقه و هدف بروز نواقص در زمان تولد را، ناهنجاریهای مادرزادی می‌نامند. از عوامل مؤثر بر بروز ناهنجاری در کودکان، عوامل ارثی - محیطی و عفونت‌های مادر می‌باشند. بعضی مطالعه‌ها، عامل ناسازگاری‌های خونی و Rh بین مادر و کودک را ازعوامل احتمالی بروز ناهنجاری‌ها برشمرده‌اند. مواد و روش‌ها در مطالعه توصیفی گذشته‌نگر حاضر، پژوهشگر به مدارک پزشکی مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) مراجعه و پرونده تمام بیماران با تشخیص ناهنجاری مادرزادی بستری شده در بخش جراحی کودکان را استخراج نمود. پس از نمونه‌گیری تصادفی، داده‌ها با تفکیک گروه‌خونی ثبت و توسط 16 SPSS و آزمون‌های t و کای‌دو تحلیل گردید. یافته‌ها 455 کودک بستری‌شده بررسی گردیدند. نتایج نشان داد در بین آن‌ها(9/74%)341 نوزاد پسر با ناهنجاری در دستگاه ادراری‌تناسلی و (1/25%) 114 نوزاد دختر با ناهنجاری در سروگردن بودند. شایع‌ترین ناهنجاری‌ها شامل ناهنجاری سیستم ادراری تناسلی(1/41%) و ناهنجاری سر و گردن(9/29%) بود. کمترین شیوع آنومالی در دستگاه‌های تنفسی و عصبی بود. نتیجه گیری ارتباط معناداری میان ناهنجاری در دستگاه‌های مختلف و Rh خون در کودکان وجود دارد اما ارتباط معناداری میان ناهنجاری در دستگاه‌های مختلف و گروه‌های خونی ABO دیده نشد. ناهنجاری سیستم‌های گوارشی و ادراری‌تناسلی در کودکان دارای Rh منفی و ناهنجاریهای صورت در کودکان دارای Rh مثبت به نسبت بیشتر است. کلمات کلیدی: سیستم گروه خونی ABO ، گروه خونی Rh ، ناهنجاریهای مادرزادی
تاریخ دریافت: 30/4/95 تاریخ پذیرش: 9/12/95
1- مؤلف مسؤول: کارشناس پرستاری ـ بیمارستان الزهرا ـ دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ـ اصفهان ـ خیابان هزار جریب ـ ایران ـ کد پستی: 8174673461 2- کارشناس ارشد مهندسی شیمی ـ دانشکده علوم دانشگاه اصفهان ـ اصفهان ـ ایران 3- دکترای پرستاری ـ دانشکده پرستاری و مامایی ـ دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ـ اصفهان ـ ایران
مقدمه در حدود 50 سال قبل، محققین کشف کردند که ناسازگاری Rh بین مادر و نوزاد در تولد فرزندان دوم و سوم می‌تواند موجب اختلالات مادرزادی در حین تولد و حتی مرگ نوزاد گردد. برای مثال ناسازگاری خونی بین مادر با گروه خونی O و پدر با گروه‌خونیA با نقایص مادرزادی هم چون اسپینابیفیدا و آننسفالی در کودک همراه است. چندین مطالعه دیگر نیز ناسازگاری خونی را در احتمال بروز نقایص در سیستم عصبی و بافت خونی کودک دخیل دانسته‌اند(2، 1). بیماری‌های مادرزادی به نقایص مادرزادی، ناهنجاریهای کروموزومی یا بیماری‌های ارثی اطلاق می‌گردد که در زمان تولد دیده می‌شود. نقایص مادرزادی بر طبق تعریف WHO می‌تواند شامل ناهنجاریهای ساختاری، عملکردی یا بیوکمیکال ـ مولکولار دسته‌بندی گردد که در زمان تولد یا در هر زمان دیگری بروز کند، هم چنین می‌تواند از کنش متقابل ژنتیک و غیر ژنتیکی مثل سندرم داون که علت آن افزایش سن والدین در زمان بارداری است نیز نام برد که 20% از این آنومالی‌ها را در کودکان شامل می‌شود(4، 3). مشاهده می‌شود که هم در جهان و هم در ایران یافته‌های پژوهشی در مورد ارتباط گروه‌های خونی با خطر بیماری‌های مختلف نتایج گوناگونی را نشان داده‌اند. هم چنین مطالعه‌های انجام شده در ایران در این زمینه بسیار اندک است. لذا پژوهشگران تصمیم گرفتند با هدف شناسایی ارتباط بین ناهنجاریهای مادرزادی در کودکان با گروه‌های خونی آنان پژوهش حاضر را طراحی و اجرا کنند. مواد و روش‌ها مطالعه حاضر از نوع توصیفی همبستگی گذشته‌نگر بود که در بخش جراحی کودکان مرکز پزشکی الزهرا(س) انجام شد. جمعیت مورد مطالعه کودکان بستری با ناهنجاریهای مادرزادی بودند که تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند. کودکانی که پاسخ آزمایش گروه خونی‌شان ناقص بود، از مطالعه خارج گردیدند. از بیماران در حیـن بستـری و درج در پـرونـده رضایـت‌نامــه کتبی دریافت شد. نمونه‌گیری با روش تصادفی منظم انجام شد و تعداد 90 نمونه برای هر سال(از سال 1384-1393 تا زمان نمونه‌گیری) محاسبه شد. پس از ورود داده‌ها به نرم‌افزار آماری 18 SPSS ، از آمارهای توصیفی نظیر توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار برای نشان دادن توزیع متغیرها در نمونه پژوهش و از آمارهای تحلیلی نظیر آزمون t و مجذور کا برای آزمون فرضیات و نشان دادن ارتباط بین متغیرهای پژوهشی استفاده شد.
یافته‌ها افراد مورد مطالعه شامل 114 (1/25%) دختر و 341 (9/74%) پسر با میانگین سنی 34/439 ± 75/847 روز بودند. میانگین وزن هنگام تولد نوزادان 48/708 ± 61/2978 گرم بود. در آزمایش‌های انجام شده محدوده هموگلوبین نوزادان gr/dL 9/6 تا 6/17 و هماتوکریت 5/19% تا 2/53% تعیین شد. گروه خونی نوزادان به ترتیب A (5/29%) ، AB (9/5%) ، B(8/24%) و O (8/39%) بود (نمودار 1).
نمودار 1: درصد فراوانی ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه پژوهش به تفکیک جنس جدول 1: توزیع فراوانی ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با گروه خونی(05/0 p<)
ناهنجاری
A
AB
B
O
c2
p
تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
تعداد
درصد
گوارشی ـ روده‌ای
17
7/12
3
1/11
22
5/19
19
5/10
91/18
397/0
ادراری ـ تناسلی
61
5/45
11
7/40
43
1/38
72
8/39
ناهنجاریهای صورت
37
6/27
7
9/25
36
9/31
56
9/30
غدد ـ اندوکرین
3
2/2
4
8/14
5
4/4
11
1/6
اسکلتال
6
5/4
1
7/3
2
8/1
5
8/2
مولتیپل سیستم
7
2/5
1
7/3
4
5/3
13
2/7
دیگر سیستم‌ها
3
2/2
0
0
1
9/0
5
8/2
جمع
134
100
27
100
113
100
181
100
455
جدول 2: توزیع فراوانی ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با Rh (05/0 p<)
ناهنجاری
منفی
مثبت
c2
p
تعداد
درصد
تعداد
درصد
گوارشی ـ روده‌ای
11
6/21
50
4/12
93/14
021/0
ادراری ـ تناسلی
27
9/52
160
6/39
ناهنجاریهای صورت
6
8/11
130
2/32
غدد ـ اندوکرین
4
8/7
19
7/4
اسکلتال
0
0
14
5/3
مولتیپل سیستم
3
4/5
22
9/5
دیگر سیستم‌ها
0
0
9
2/2
جمع
51
100
404
100
455
فراوانی گروه خون A27% ، AB 8% ،B 29% و O 36% در جامعه سالم در نظر گرفته شد. آزمون مجذور کا نشان داد که توزیع فراوانی گروه‌های خونی در نمونه انتخاب شده از کودکان مبتلا به ناهنجاری مادرزادی با جامعه سالم متفاوت نیست(جدول 1). فراوانی Rh مثبت در نمونه‌ها 8/88% و Rh منفی2/11% بود. فراوانی Rh مثبت در جامعه سالم معادل 87% و Rh منفی 13% می‌باشد .آزمون مجذور کا تک گروهی نشان داد که توزیع فراوانی عامل Rh در نمونه انتخاب شده از کودکان مبتلا به ناهنجاری مادرزادی با جامعه سالم تفاوت آماری معناداری دارد (021/0 p=) (جدول 2).
بحث نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بین ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با گروه خون ارتباط معناداری وجود نداشته اما مابین آنومالی در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با Rh ارتباط معناداری وجود دارد. هم چنین ناهنجاری سیستم‌های گوارش و ادراری - تناسلی در کودکان دارای Rh منفی، ناهنجاریهای صورت در کودکان دارای Rh مثبت به نسبت بزرگتری دیده شد. در نمونه‌های تحقیق حاضر حدود 8/39% افراد گروه‌خونی O و حدود 9/5% از آن‌ها گروه خونی ABرا دارا بودند. حدود 8/88% افراد Rh مثبت و 2/11% Rh منفی داشتند. در یک مطالعه نشان داده شد که سرطان معده در گروه خونی A و پپتیک اولسر در گروه خونی O فراوانی بیشتری دارد اما در دیگر بیماری‌ها رابطه معناداری وجود نداشت(5). مطالعه دیگری نیز بیان می‌دارد که علی‌رغم ارتباط نشان داده شده در مطالعه‌های خارجی در مورد ارتباط گروه‌های خونی با زخم پپتیک، پژوهش وی چنین ارتباطی را نشان نداده است(6). مطالعه دیگری که توسط متخصصین ژنتیک انجام شده نشان می‌دهد که گروه خونی A حدود 3/14% بیشتر از گروه خونی O به سارکوئیدوز و هم چنین سل ریوی مبتلا می‌شوند(1). در بررسی سرطان پستان زنان یونانی در سال 2009 مشخص شده است که نوع داکتال این سرطان با گروه خونی A و Rh+ ارتباط معناداری دارد اما در گروه خونی AB به ندرت دیده می‌شود(7). نتایج یک بررسی دیگر نشان داده است که گروه‌های خونی به جز O ، به طور معناداری با کاهش خطر سرطان پوست غیرملانوما ارتباط دارند(8). مطالعه‌ای در کشور ایران سال 2002 نشان داد که خطر ابتلا به وبا برای گروه خونی O بیش از سایر گروه‌های خونی است(4). در کل حدود 3% از علل آنومالی‌های نوزادان متولد شده، عوامل
شناخته شده ژنتیکی هستند که 15% تا 25% از این عوامل را تک کروموزوم‌ها یا تک ژن‌ها در بر گرفته‌اند(9).
نتیجه‌گیری به طور کلی نتایج حاصل از این طرح نشان داد که در دخترها ناهنجاری در سر و گردن و در پسرها ناهنجاری در دستگاه ادراری - تناسلی بیشتر مشاهده شده است. شایع‌ترین نوع ناهنجاری مشاهده شده از گروه سیستم ادراری تناسلی بوده با فراوانی نسبی 1/41% و آنومالی‌های ناحیه سر و گردن(شامل شکاف لب و کام) با 9/29% در مقام دوم قرار دارند. ناشایع‌ترین ناهنجای‌ها در دستگاه‌های تنفسی و عصبی بود. بین ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با گروه خون ارتباط معناداری وجود ندارد. اما بین ناهنجاری در سیستم‌های مختلف نمونه‌ها در مقایسه با Rh ارتباط معناداری وجود دارد.
تشکر و قدردانی مطالعه حاضر نتایج طرح تحقیقاتی با شماره 292899 است که در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مورد تایید و تصویب قرار گرفته است. از مسئولین بیمارستان الزهرا(س) اصفهان و کلیه همکارانی که در این طرح مشارکت داشتند، قدردانی می‌گردد.
Gholipour S, Gholipour S, Zargham A. Correlation of congenital abnormalities with blood groups in children admitted to the pediatric surgery ward of Isfahan Alzahra Hospital in 2008-2014. Sci J Iran Blood Transfus Organ 2017; 14 (2) :135-139 URL: http://bloodjournal.ir/article-1-1056-fa.html
قلی پور شعله، قلی پور شیرین، ضرغام علی. ارتباط ناهنجاریهای مادرزادی با گروه‌های خونی در کودکان بستری در بخش جراحی اطفال بیمارستان الزهرا اصفهان از سال 1384 الی 1393. فصلنامه پژوهشی خون. 1396; 14 (2) :135-139
